Snorri Bald­urs­son, stjórn­ar­maður í Land­vernd,  svarar grein minni um Hval­ár­virkjun sem birt­ist í Kjarn­anum þann 20. maí sl. og telur að þar séu margar rang­færsl­ur. Þar sem eini til­gangur minn með skrif­unum var að koma réttum upp­lýs­ingum á fram­færi er það mjög miður ef í grein­inni væru rang­færsl­ur. 

­Skrif Snorra eru yfir­veguð og  kurt­eis og hann reynir að rök­styðja mál sitt og er því sjálf­sagt að svara aðfinnslum hans. Snorri á líka heiður skilið fyrir að vera eini mað­ur­inn í heim­inum sem skil­aði inn athuga­semdum og ábend­ingum við umhverf­is­mat Hval­ár­virkj­unar fyrir tæpum tveimur árum, reyndar sem starfs­maður Land­vernd­ar.

Raf­orku­ör­yggi Vest­fjarða

Snorri telur að betra sé að auka raf­orku­ör­yggi á Vest­fjörðum „ t.d. með smá­virkjun eða vind­orku­garði í Ísa­fjarð­ar­djúpi. Það er engin ástæða til að fórna stór­kost­legri nátt­úru Árnes­hrepps og víð­ernum Ófeigs­fjarð­ar­heið­ar, byggja tengi­virki og leggja í gríð­ar­legar línu- og sæstrengslagnir fyrir raf­orku­ör­yggi Vest­firð­inga“.

Þarna greinir okkur mikið á. Ég tel reyndar að þessar hug­myndir Snorra styðji mjög vel við hversu skyn­sam­legt er að virkja Hvalá. Vind­myllur eru 100 til 150 m háar og þarf fjölda þannig mann­virkja til að tryggja orku­ör­yggi þ.e.a.s þegar ekki er logn. Smá­virkj­anir eru að jafn­aði með stöðv­ar­húsi á yfir­borði og vatns­veg­um, ann­að­hvort mjög sýni­legum á yfir­borði (td. Mjólk­ár­virkj­un) eða nið­ur­grafnar píp­ur. Það þarf margar smá­virkj­anir til að tryggja orku­fram­leiðslu til Vest­firð­inga og þeirri auknu notkun sem margir von­ast eftir að fylgi í kjöl­far­ið. Það þarf líka að flytja orku frá þessum orku­verum, og tvö­falt öfl­ugri línu þarf til að flytja jafn­mikla orku frá vind­orku­garði miðað við vatns­afls­virkj­un.

Ég læt les­endum eftir að meta hvort sé umhverf­is­vænna og skyn­sam­legra, vind­orku­garður og fjöldi smá­virkj­ana eða ein öflug neð­an­jarð­ar­virkj­un, með stórum lónum á stöðum sem nær hvergi sjást frá hefð­bundnum slóðum ferða­manna. Ég held reyndar að Snorri sé að skjóta sig í fót­inn með þessum ábend­ing­um, en vissu­lega er virð­ing­ar­vert að segja ekki bara „eitt­hvað ann­að“.  Annað mál er líka að það er eng­inn einka aðili eða opin­ber aðili með fyr­ir­ætl­anir um að byggja vind­orku­garð í Djúp­inu eða smá­virkj­an­ir, hvorki nú eða í fyr­ir­sjá­an­legri fram­tíð, því fyrir þeim fram­kvæmdum og teng­ingum er eng­inn efna­hags­legur grund­völlur og ekki heldur umhverf­is­legur að mínu mati.

Þá bendir Snorri líka á skýrslu  METSCO sem Land­vernd lét gera. Þar er áætlað að jarð­strengja­væð­ing hluta Vest­ur­línu, frá Geira­dal að  Ísa­firði, kosti um 20 millj­arða króna. Það sýnir að slík lausn er meira en stærð­argráðu frá því að vera val­kostur og aftur rök­stuðn­ingur frá Land­vernd fyrir að Hvalár­leiðin er raun­hæf­asta, fljót­leg­asta, og lík­leg­asta leiðin að meira raf­orku­ör­yggi.   

Óskert víð­erni

Snorri mis­skilur því miður hvað ég átti við með að áhrif  skerð­ingar Hval­ár­virkj­unar á víð­erni séu „mild“. Ég var ekki að tala um fer­metra sam­kvæmt opin­berri skil­grein­ingu. Í skil­grein­ing­unni er gert ráð fyrir að lón sem mynduð eru með grjót­garði við útrennsli nátt­úru­legra vatna, jarð­ganga­munnar og óupp­byggðir vegir með óbundnu slit­lagi  hafi sömu áhrif (skerða víð­erni umhverfis sig í 5 km rad­íus) og t.d. 150 m háir vind­orku­garðar eða háspennu­lín­ur. Að mínu áliti eru áhrif fyrr­nefndra mann­virkja „mild“ miðað við síð­ar­nefndu mann­virk­in, nán­ast eins og svart og hvítt. Þarna hefði ég mátt útskýra betur í hverju mild áhrif skerð­ingar víð­erna felst. Eng­inn ágrein­ingur er um hlut­falls­legan fjölda fer­metra sam­kvæmt skil­grein­ingu yfir­valda.  

Mikil eða lítil umhverf­is­á­hrif

„Orð Þor­bergs um „til­tölu­lega lítil umhverf­is­á­hrif virkj­un­ar­inn­ar“ eru röng“. Þarna var ég að vitna í umhverf­is­mat virkj­un­ar­að­il­ans og álit allra þeirra lög­bundnu umsagn­ar­að­ila sem unnu álit á mat­skýrsl­unni að beiðni Skipu­lags­stofn­unn­ar. Snorri telur að álit Skipu­lags­stofn­unar sé „nán­ast sam­felldur áfell­is­dómur yfir fram­kvæmd­inni og því ber að hætta við hana“. Þar er ég alls ekki sam­mála, þótt vissu­lega meti Skipu­lags­stofnun áhrif virkj­un­ar­innar á vatnafar og  ásýnd, „veru­lega nei­kvæð“ en ekki „tals­verð nei­kvæð“ eins og þeir aðilar sem ég var að vitna til. Þetta er reyndar sama ein­kunn og Skipu­lags­stofnun hefur gefið öllum virkj­unum yfir 10 MW að stærð sem farið hafa í mat á umhverf­is­á­hrifum hér á landi. Engu að síður hafa þó sumar þeirra þegar verið byggð­ar, t.d. Þeista­reykja­virkj­un.

Virkjun eða þjóð­garður

Snorri telur að „ekk­ert sem bendir til að Hval­ár­virkjun muni hafa jákvæð áhrif á byggð í Árnes­hreppi til lengri tíma ... Aftur á móti gæti þjóð­garður eða álíka vernd­ar­svæði haft veru­leg jákvæð áhrif eins og bent var á hér að fram­an.“ Þarna er full­yrð­ing á móti full­yrð­ing og mikil kok­hreysti að halda að önnur sé hrein­lega röng en hin þá rétt. Það má þó benda á að eng­inn er að fara að gera þjóð­garð á þessu svæði, og slíkt tæki ára­tugi í und­ir­bún­ingi og samn­inga við land­eig­end­ur. Þess utan kemur virkjun alls ekki í veg fyrir að þarna verði gerður þjóð­garður standi vilji manna til þess.

Hagn­aður eða ekki

Snorri virð­ist telja sig betri spá­mann en jafn­vel mestu sér­fræð­ingar á orku­mark­aði því hann lýkur grein sinni með eft­ir­far­andi full­yrð­ingu. „Þessir aðilar (HS-Orka) munu hagn­ast veru­lega á fram­kvæmd­inn­i“. Þessi fram­kvæmd er eins og allar aðrar fram­kvæmdir háð mik­illi óvissu og áhættu. Aðal­ó­vissan er vænt­an­lega þróun raf­magns­verðs í fram­tíð­inni. Fram til um 2014 voru engir fjár­festar til­búnir að leggja áhættu­fjár­magn í und­ir­bún­ing þess­arar fram­kvæmdar og er nið­ur­staðan um hag­kvæmni engan veg­inn að fullu ljós enn­þá. En þessi full­yrð­ing Snorra um fjár­hags­lega afkomu gefur til kynna að honum hætti til að full­yrða um hluti sem hann hefur enga mögu­leika á að geta sagt til um með neinni vissu.  

Sem betur fer sýn­ist mér að ekki hafi verið um neinar rang­færslur að ræða hjá mér í grein minni. Í tveimur til­fellum virð­ist Snorri hafa mis­skilið það sem átt var við og í hinum tveimur atrið­unum erum við bara ósam­mála um hvernig mál munu þró­ast í fram­tíð­inni fyrir byggð, sem við báðir viljum vænt­an­lega að geti hald­ist sem blóm­leg­ust og vax­ið. Þar er ekk­ert rangt eða rétt en menn bara benda á upp­lýs­ingar og hlið­stæður og rök­styðja sitt mál af bestu getu. Það er svo ann­arra að dæma um hvaða leið þeir telji lík­leg­asta til far­sældar fram­tíð­ar, nær­sam­fé­lags­ins og lands­hlut­ans.