Fyrsti spari­sjóð­ur­inn á Íslandi tók til starfa 1858 í Mývatns­sveit og fyrsti bank­inn 1904. Fram að þeim tíma og senni­lega nokkuð lengur geymdi fólk sparifé sitt í hand­rað­anum og lán­aði hvort öðru fé milli­liða­laust.

Í upp­hafi voru bankar staður þar sem fólk gat komið með sína pen­inga og geymt þá á öruggum stað og fengið lán ef þörf var á. Bók­hald var eins og orðið ber með sér skráð í bækur og þannig hélst staða mála nokkuð lengi án stór­kost­legra breyt­inga. Spari­sjóð­unum fjölg­aði og svo fækk­aði þeim aft­ur. Bönkum fjölg­aði, þeir sam­ein­uð­ust, lentu í erf­ið­leikum og fót­uðu síg á ný eins og gengur og ger­ist. Fjár­mála­kerfið í dag ber keim af þess­ari sögu og til dæmis eru flest útibú Arion banka að grunni til spari­sjóðir sem runnu inn í Búð­ar­bank­ann, for­vera Arion banka.

Eins og flestir þekkja hefur mikil breyt­ing átt sér stað frá þeim tíma þegar meira og minna allar upp­lýs­ingar voru hand­skrif­aðar í banka­starf­semi. Nú er bók­hald raf­rænt og net­bankar, öpp ofl hafa rutt sér til rúms á innan við einni starfsævi. Það fólk sem hefur starfað lengi í bönk­unum man allar þessar breyt­ing­ar. Í dag er nokkuð rætt um þær breyt­ingar sem eru að byrja setja sitt mark á banka­starf­semi, eins og PSD2, open bank­ing, fin­tech ofl en þær eru í raun ekki svo ólíkar því sem gerst hefur á síð­ustu ára­tugum hvað hraða breyt­inga varð­ar.

Það er þó einn grund­vall­ar­munur á þessu. Breyt­ing­arnar fram til þessa hafa snúið að því að gera banka­þjón­ustu aðgengi­legri, hrað­ari og ein­fald­ari auk þess að gera fólki kleift að afgreiða sig sjálft án þess að þurfa að fara í bank­ann. Að öðru leyti hefur eðli þjón­ust­unnar ekki endi­lega breyst mik­ið.

Það sem er að ger­ast í dag er að mörkin milli banka­þjón­ustu og ann­arrar starf­semi eru að minnka eða jafn­vel hverfa. Í Kína hefur versl­un­ar­risin Ali Express þróað fjár­mála­þjón­ustu sem upp­haf­lega var hugsuð til að auð­velda fólki að eiga raf­ræn við­skipti en er orðin stór ein­ing út af fyrir sig og ber nafnið AliPay. Kín­verska útgáfan af Face­book sem ber heitið Wechat hefur náð að sam­þætta virkni sem öll helstu öpp vest­ur­landa veita í eitt app, þar með talið spjall, sam­fé­lags­miðla, Tind­er, Uber, greiðslu­þjón­ustu ofl. þú getur jafn­vel bókað heil­brigð­is­þjón­ustu í gegnum þetta app og allt virkar saman í einni sam­þættri lausn. Þannig hafa nýjir aðilar sem hafa aldrei stundað banka­starf­semi komið til skjal­anna og farið að keppa við hefð­bunda banka.

Á Íslandi sjáum við þetta líka en nem­endur í kerf­is­fræði hafa þróað lausn sem gerir fólki kleift að milli­færa pen­inga sín á milli á grund­velli síma­núm­ers, aðrir hafa þróað app sem gerir þér kleift að greiða í versl­unum og borga seinna og svo fram­veg­is. Á Vest­ur­löndum sjáum við að netrisarnir eru að horfa til Kína og reyna að feta í fót­spor þeirra með því til dæmis að Amazon er farið að stunda útlána­starf­semi og að bjóða upp á kredit­kort og Face­book, Google og Apple eru öll að þróa greiðslu­lausnir osfrv. Enn sem komið er hafa þó Kín­verjar vinn­ingin og lausnir þeirra virð­ast standa mun framar tækni­lega og hvað þæg­indi við­skipta­vina snert­ir.

Stóra spurn­ingin er hvert verður hlut­verk banka í þess­ari fram­tíð? Mögu­leik­arnir eru margir, mun til dæmis þessi þróun halda áfram og fjár­mála­þjón­usta verða hluti af þjón­ustu­fram­boði þeirra sem eru að selja aðrar vörur og þjón­ustu og bankar heyra sög­unni til eða munu bankar verða í bak­grunni og veita fjár­mála­þjón­ustu í sam­starfi við aðra. Önnur sviðs­mynd væri að bankar myndu útvíkka sína þjón­ustu og banka­appið yrði grunn­kerfið sem aðr­ir, til dæmis aðilar sem selja veit­ing­ar, afþr­ey­ingu og annað myndu smíða lausnir inn í. Þannig gætu við­skipta­vinir banka keypt blaða- eða sjón­varps­á­skrift í app­inu, pantað skyndi­bita, bíómiða eða ann­að, allt í einu appi og hnökra­laust að greiða fyrir þjón­ust­una án þess að þurfa að slá inn korta­núm­er, gild­is­tíma og örygg­is­númer með til­heyr­andi villu­hættu og ves­eni.

Það er erfitt að spá fyrir um í hvaða átt þetta mun þró­ast en það eru nokkur atriði sem eru alveg ljós. Í fyrsta lagi þá mun þessi þróun leiða til þess að fjár­mála­þjón­usta verður enn aðgengi­legri og þægi­legri en hún er í dag fyrir við­skipta­vini. Í öðru lagi þá er alveg ljóst að þessar breyt­ingar eru að ger­ast mjög hratt. Það er því alls ekki víst að bankar muni hverfa en til þess að svo verði ekki þurfa þeir að halda áfram að gera lífið þægi­legra og ein­fald­ara og það verður ekki nóg að veita bara hefð­bunda banka­þjón­ustu, fólk mun gera kröfu um víð­tæk­ari lausnir og þjón­ustu.

Það sem er alveg ljóst, burt­séð frá því hvort það verði bankar, tækni­fyr­ir­tæki eða versl­un­ar­fyr­ir­tæki sem muni leiða þessa þró­un, er að við­skipta­vinir munu hafa vinn­ing­inn í formi þægi­legri og ein­fald­ari þjón­ustu.