Þriðji orkupakkinn – Illa kreist tannkremstúpa

Þingmaður Vinstri grænna segir að það hafi verið lærdómsríkt að sjá ýmsa þá sem stóðu að innleiðingum fyrri raforkutilskipana ESB vara við þeirri þriðju. Sjálfstæðis- og Framsóknarflokkur hafa nú mótmælt þriðja orkupakkanum.

Auglýsing

Fyrir Alþingi liggur að taka afstöðu til þriðja orku­pakka ESB. Umræða um málið hefur varið vax­andi og ekki vonum fyrr, en Ísland er eina land EES sem á eftir að stað­festa mál­ið. Fyrr en öll EES-löndin hafa gert það, tekur til­skip­unin ekki gildi á því svæði. Eins og heitið ber í sér er hér um þriðju til­skip­un­ina/orku­pakk­ann að ræða, en Ísland hefur stað­fest hinar tvær. Fyrsti orku­pakk­inn var til umfjöll­unar 1996-2000 og annar 2003-2009. Í ljósi umræð­unnar nú er ekki úr vegi að beina sjónum aðeins að sög­unni, því nokkuð hefur borið á því að var­úð­ar­orð við þriðja pakk­anum eigi frekar við um hina tvo.

Und­ir­bún­ingur inn­leið­ingar raf­orku­til­skip­unar ESB hófst í tíð rík­is­stjórnar Sjálf­stæð­is- og Fram­sókn­ar­flokks, sem sett­ist að völdum árið 1995 undir for­sæti Dav­íðs Odds­son­ar, eins og Val­gerður Sverr­is­dóttir iðn­að­ar­ráð­herra skýrði frá í grein í Morg­un­blað­inu 2002. Hún lagði síðar m.a. fram frum­varp að nýjum raf­orku­lög­um, sem voru fyrst lögð fram til kynn­ingar á þing­inu 2000-2001. Þar var skýrt kveðið á um aðgrein­ingar á milli vinnslu og dreif­ingar og í kjöl­farið þurft orku­fyr­ir­tækin að gera við­eig­andi breyt­ingar á starf­semi sinni, sbr. upp­skipti HS í HS orku og HS veit­ur. Val­gerður útskýrði nauð­syn þess í grein umræddri grein.

„Flutn­inga­starf­semi og raf­orku­dreif­ing er almennt talin nátt­úru­leg ein­ok­un­ar­starf­semi og rekstur slíkrar starf­semi verður því háður opin­beru eft­ir­liti í verð­lagn­ingu á þjón­ustu. Nú er hins vegar almennt talið meðal flestra þjóða heims að vinnsla og sala raf­orku sé sam­keppn­is­starf­semi, sem lúti öðrum lög­málum en flutn­ingur og dreif­ing.“

Auglýsing

Vinstri­hreyf­ingin – grænt fram­boð var­aði alla tíð við inn­leið­ingu til­skip­an­anna. Kom þar ýmis­legt til, sem ein­fald­ast er að draga saman í til­vitnun í grein­ar­gerð með breyt­ing­ar­til­lögu Stein­gríms J. Sig­fús­sonar um breyt­ingu á raf­orku­lögum árið 2003:

„Raforku­til­skip­unin á engan veg­inn við um íslenskar aðstæður þar sem hér er ein­angr­aður orku­mark­að­ur, land­fræði­legar aðstæður ger­ó­líkar því sem ger­ist á meg­in­landi Evr­ópu auk þess sem margir fleiri þættir svo sem af félags­leg­um, sögu­legum og umhverf­is­legum toga gera það að verkum að Íslend­ingar þurfa að hafa fullt sjálf­stæði til að velja sínar eigin leiðir í þessum efn­um. Mark­aðs- og einka­væð­ing raf­orku­geirans hefur gef­ist væg­ast sagt mis­jafn­lega víða erlendis þar sem slíkt hefur verið reynt.“

Ýmsir urðu til að hall­mæla þessum skoð­unum Vinstri grænna, þær þóttu hall­æris­legar og gam­al­dags. Hafa verður þó í huga að á þessum árum var vin­sælt að afskrifa mál­flutn­ing Vinstri grænna sem fúll-á-­móti nöldur í fólki sem lifði í drauma­heimi, vildi vernda nátt­úru lands­ins gegn stór­virkj­unum (eins og við Kára­hnjúka) og byggja frekar upp í ferða­þjón­ustu. En það er nú önnur saga.

Var­úð­ar­orð Vinstri grænna við raf­orku­til­skip­un­inni sner­ust sum sé að miklu leyti um mark­aðsvæð­ingu kerf­is­ins – áhyggj­urnar sneru að því að hún gæti tak­markað mögu­leika til að nýta orku­auð­lindir lands­ins á sam­fé­lags­lega mik­il­vægan máta – og yfir­ráðum yfir auð­lind­unum – sem væri nauð­syn­legt í sama skyni.

Nú er við hæfi að beina sjónum að þriðja orku­pakk­an­um, því um nákvæm­lega þetta snýst gagn­rýni margra á hann, ekki síst yfir­ráð yfir auð­lind­un­um. En hvað felst í pakk­an­um?

Í grunn­inn snýr hann að flutn­ing og sölu raf­orku á milli landa og þar er m.a. kveðið á um sér­staka stofn­un, ACER, sem hafi vald­heim­ildir til að úrskurða í deilum varð­andi orku­sölu á milli landa. Aug­ljós­lega snertir það Íslandi lít­ið, þar sem orku­mark­að­ur­inn er ein­angr­að­ur, en komi til lagn­ingar sæstrengs gegnir allt öðru máli. Þar sem valda­fram­sali eru settar skorður í stjórn­ar­skránni, hefur verið fundin sú lausn að ESA, eft­ir­lits­stofnun EFTA, muni úrskurða í mögu­legum málum er tengj­ast Íslandi. Þá felur inn­leið­ing hans í sér ýmsar tak­mark­anir á und­an­þágum fyrir lítil og ein­angruð svæði og breyt­ingar á starf­semi Orku­stofn­un­ar, þar sem stofna þarf sjálf­stætt raf­orku­eft­ir­lit með víð­tæk­ari skyldur og eft­ir­lits­heim­ild­ir.

Raf­orku­til­skip­anir ESB hafa gjör­breytt raf­orku­mark­aði hér­lend­is. Sumt hefur verið til góðs, annað mið­ur. Kostn­aður við ólíka þætti kerf­is­ins er t.d. skýr­ari eftir upp­skipt­ingu og mark­aðsvæð­ingin hefur skilað hærra verði til Lands­virkj­unar og því meiri arð­greiðslum í rík­is­sjóð, þó henni fylgi einnig ýmsir gall­ar.

Sjálfur hef ég þá ein­földu sýn á orku­bú­skap Íslend­inga að hann eigi fyrst og fremst að nýta til að byggja upp grænt sam­fé­lag. Standi eitt­hvað í reglu­verk­inu gegn því, til dæmis mark­aðsvæð­ingin með sinni kröfu um hærra verð, þá þurfi að leita leiða til að breyta regl­un­um. Eftir stendur hins vegar spurn­ingin um hvers vegna Ísland, með sitt lok­aða orku­kerfi á eyju í Atl­ants­hafi, er aðili að innri orku­mark­aði Evr­ópu­ríkja sem tengj­ast þvert á landa­mæri, enda er það bein­línis stefna ESB að ákveðin hluti orku­bú­skapar hvers ríkis sé inn­flutt orka.

Þar hygg ég að hund­ur­inn liggi graf­inn þegar að and­stöðu við þriðja orku­pakk­ann kem­ur; ansi mörgum finnst sem Ísland sigli hrað­byri í enn frekara sam­starf sem á end­anum feli í sér að það missi yfir­ráð yfir orku­auð­lind­um. Að ein­hverju leyti eru það til­finn­ingarök, en þau ber ekki að van­meta og gera lítið úr.

Það hefur verið lær­dóms­ríkt að sjá ýmsa þá sem stóðu að inn­leið­ingum fyrri raf­orku­til­skip­ana ESB vara við þeirri þriðju með rökum sem í raun áttu við þær tvær fyrri. Sjálf­stæð­is- og Fram­sókn­ar­flokk­ur, sem gerðu Ísland að hluta af innri orku­mark­aði ESB, hafa nú til dæmis mót­mælt þriðja orku­pakk­an­um. Það er gott að umræðan um yfir­ráð yfir auð­lind­unum er kviknuð á þeim bæj­um.

Verra er hins vegar að svo virð­ist sem æ fleiri séu til­búnir að benda á þriðja orku­pakk­ann sem mögu­lega ástæðu þess að Ísland segi sig úr EES-­sam­starf­inu. Það er stór­hættu­leg þróun sem ber að vara við. Það er reyndar dálítið í tísku að agn­ú­ast út í EES-­samn­ing­inn þessi dægrin, en að mínu viti þarf að gera skýran grein­ar­mun á ávinn­ingum samn­ings­ins ann­ars vegar og fram­kvæmd hans hins veg­ar, en þar má ýmis­legt laga.

Þriðji orku­pakk­inn er tann­kremstúpan sem hefur verið kreist einu sinn of oft vit­laust, kló­sett­setan sem einu sinni of oft er ekki sett niður eftir notk­un, fyll­er­íið sem varð einu of mik­ið. Eng­inn þess­ara ein­stöku við­burða orsak­aði skiln­að­inn eða sam­bands­slit­in, heldur var ein­fald­lega kornið sem fyllti óánægju­mæl­inn. Það þýðir hins vegar ekki að gera lítið úr því, nær er að ræða orku­bú­skap Íslands í þaula og hvernig best er um hann búið. Þar eiga sjón­ar­mið umhverf­is, nátt­úru og lofts­lags­mála fyrst og fremst að ráða för.

Höf­undur er þing­maður Vinstri grænna.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiAðsendar greinar