Vaxandi skattpíning láglaunafólks á Íslandi

Stefán Ólafsson, prófessor við Háskóla Íslands, segir að skattbyrði láglaunafjölskyldna hafi aukist meira hér en í nokkru öðru vestrænu OECD-ríki á síðustu tveimur áratugum.

Auglýsing

Í nýlegum umræðum um skatta­mál hefur komið fram að skatt­byrði hefur verið færð af hálauna- og stór­eigna­fólki yfir á lægri og milli tekju­hópa á síð­ustu 2-3 ára­tug­um. Þetta hefur bitnað hlut­falls­lega mest á þeim allra lægst laun­uðu (sjá hér).   

Þessi þróun hefur verið ein­stök í hópi vest­rænna OECD-­ríkja. Þar hefur frekar dregið úr skatt­lagn­ingu lág­launa­fólks.

Myndin hér að neðan sýnir breyt­ingu á skatt­byrði lág­launa­hjóna sem eru með tvö börn á fram­færi sínu, í OECD-­ríkj­unum frá 2000 til 2017.Mynd 1: Mest aukning á skattbyrði láglaunahjóna á Íslandi (miðað er við samanlagða álagningu í tekjuskatti og lífeyrisiðgjöldum launafólks). Heimild: OECD, Taxing Wages 2018.

Af 32 OECD-­ríkjum var skatt­lagn­ing lág­launa­hjóna lækkuð í 26 á tíma­bil­inu, en skatt­byrði var aukin í 6 löndum – lang­mest á Íslandi.

Álagn­ing á lág­launa­hjón hér á landi fór úr um 20% í 25% frá árinu 2000 til 2017.

Hinar nor­rænu þjóð­irnar voru áður með meiri skatt­byrði á þennan hóp en Ísland, en hafa allar lækkað þessa skatt­byrði lág­launa­fólks í seinni tíð. Ein­ungis Dan­mörk er enn með meiri álagn­ingu á lág­launa­hjón en Ísland (en þar fær fjöl­skyldu­fólk meira frá vel­ferð­ar­kerf­inu til baka en á Ísland­i).

Að með­al­tali lækk­aði skatt­byrði lág­launa­hjóna um 1,7 %-stig i OECD-­ríkj­un­um, en jókst um 5,1 %-stig á íslandi (sem er um 25% hækkun á skatt­greiðsl­u­m).

Nú er Ísland komið með eina hæstu skatt­byrð­ina á lág­launa­fjöl­skyldur meðal OECD-­ríkja (3. hæstu fyrir ein­stætt for­eldri með 2 börn og sjö­undu hæstu fyrir lág­launa­hjón með 2 börn).

Þessi þróun á Íslandi hefur því ekki ein­ungis verið óvenju­leg, heldur bein­línis ein­stök! Og hún hefur auk­ist veru­lega á síð­ustu 4-5 árum.

Á sama tíma lækk­aði skatt­byrði hátekju­fólks

Eins og ég hef áður rakið þá jókst skatt­byrði lág­tekju­fólks á Íslandi vegna kerf­is­bund­innar rýrn­unar per­sónu­af­slátt­ar­ins (og þar með skatt­leys­is­markanna) og einnig vegna rýrn­unar vaxta- og barna­bóta.

Auglýsing
Í dag er það orðið svo að hjón með börn sem búa á höf­uð­borg­ar­svæð­inu fá engar vaxta­bæt­ur, nán­ast alveg sama hversu lágar tekjur þau hafa. Vaxta­bætur drag­ast frá álögðum skatti og þegar þær hverf þá eykst skatt­byrð­in.

Það eru ein­ungis ein­stæðir for­eldrar og lands­byggð­ar­fólk sem enn fær slíkar bætur hér á landi – sem þó hafa rýrn­að.

Þörfin fyrir slíkan stuðn­ing er auð­vitað lang­mest á höf­uð­borg­ar­svæð­inu, þar sem hús­næð­is­verð hefur farið í allra hæstu hæð­ir.

Á sama tíma hefur hátekju- og stór­eigna­fólk notið sér­stakra skatt­fríð­inda í formi fjár­magnstekju­skatts, sem færði þeim mun lægri skatt­byrði en venju­legt vinn­andi fólk býr við.

Brask­arar (há­tekju­menn sem láta pen­ing­ana vinna fyrir sig) eru sem sagt verð­laun­aðir í skatt­kerf­inu en venju­legt vinn­andi fólk skatt­pínt – með vax­andi þunga.

Vegna þeirra fríð­inda sem hátekju- og stór­eigna­fólk býr við þarf sífellt að hækka skatta á lág­launa­fólkið til að ríkið haldi tekjum sín­um.

Svona öfug­snúið er tekju­skatts­kerfið á Íslandi orð­ið.

Skatt­byrði lág­launa­fjöl­skyldna hefur auk­ist meira hér en í nokkru öðru vest­rænu OECD-­ríki á síð­ustu tveimur ára­tug­um.

Er ekki mál að linni og undið sé ofanaf stóru skatta­til­færsl­unni?

Höf­undur er pró­fessor við HÍ og starfar í hluta­starfi sem sér­fræð­ingur hjá Efl­ingu stétt­ar­fé­lagi.

Skýr­ing: 

Lág­launa­hjón eru skv. skil­grein­ingu OECD hjón eða sam­búð­ar­fólk þar sem annar aðil­inn er með með­al­laun en hinn með tæp­lega þriðj­ung með­al­launa. Þau sem eru með minna en þetta eru undir fátækt­ar­mörk­um.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiAðsendar greinar