Að byggja upp gott fyr­ir­tæki sem skarar fram úr tekur að jafn­aði tíu ár. Oft virkar það á mann eins og fyr­ir­tæki spretti upp úr nán­ast engu og verði heims­fræg, þ.e. nái umtals­verðri útbreiðslu. Stofn­endur þekktra fyr­ir­tækja á borð við Uber, Lyft og Air­Bnb höfðu t.d. allir unnið að þróun fyr­ir­tækj­anna í tíu ár áður en þau urðu þekkt fyrir það sem þau gera í dag. Ekk­ert gerir sig sjálft og oftar en ekki er það þraut­seigja og útsjón­ar­semi frum­kvöðl­anna í bland við heppni sem kemur góðum fyr­ir­tækjum á þann stað sem þau verð­skulda.

Startup Reykja­vik (SR) var fyrst haldið árið 2012. Þegar við byrj­uðum vissum við ekki endi­lega út í hvað við vorum að fara. Við vissum þó þrennt. Í fyrsta lagi vildum við nota sann­reynt kerfi til að styðja íslensk sprota­fyr­ir­tæki til þess að þró­ast. Þess vegna gerð­umst við aðilar að GAN (Global Accel­er­ator Network) og vorum einn af allra fyrstu við­skipta­hröðlum á alþjóða­vísu til að gera það. Í gegnum GAN (sem árið 2012 hét Techst­ars International) fengum við n.k. hand­bók sem var byggð á aðferða­fræði Techst­ars. Þegar fram í sótti öðl­uð­umst við meiri reynslu, sáum hvað virk­aði og hvað ekki. Ég veit að starf­semi SR stenst í dag að fullu sam­an­burð við aðra hraðla í GAN. Þessi vinna hefur verið leidd af hinu góðu fólki í Icelandic Startups, sem ég met mik­ils.

Í öðru lagi vissum við í Arion banka að þetta gæti aldrei orðið PR verk­efni en það er auð­vitað auð­velt að stimpla það sem slíkt. Í okkar aðkomu yrði að fel­ast raun­veru­legur stuðn­ingur við frum­kvöðla til að verk­efnið öðl­að­ist trú­verð­ug­leika í umhverf­inu. Ég veit ekki hversu oft á fyrstu 2-3 árunum ég leit í skept­ísk augu fólks fyrir utan bank­ann sem hafði litla trú á þess­ari nálg­un. Það er engan veg­inn sjálf­sagt að einka­fyr­ir­tæki taki upp á sitt eins­dæmi að kosta jafn umfangs­mikið verk­efni og Startup Reykja­vik er. Heild­ar­fjár­fest­ing Arion banka í Startup Reykja­vik frá upp­hafi árið 2012 er 176 millj­ónir króna  hingað til, sem er það há upp­hæð að ekki væri lagt í slíkt verk­efni nema með skýra hug­mynda­fræði að baki og skiln­ing og stuðn­ing stjórn­enda bank­ans sem hafa tekið upp­lýsta ákvörðun um. Því skal þó haldið til haga að Arion banki greiðir Icelandic Startups að auki fyrir þeirra aðkomu að rekstri og til­högun SR. Hug­mynda­fræðin er að sýna raun­veru­lega stuðn­ing í verki og stuðla að öfl­ugri upp­bygg­ingu nýsköp­unar á Íslandi. Þó svo ég sé ekki hlut­laus, sé ég glöggt að til­koma Startup Reykja­vik hefur haft mikið að segja fyrir sprota- og frum­kvöðlaum­hverfið í heild sinni til hins betra.

Í þriðja lagi vissum við að þetta yrði lang­tíma­fjár­fest­ing og þar með lang­tíma­verk­efni. Við fjár­festum í hverju og einu fyr­ir­tæki sem tekur þátt í SR. Með öðrum orð­um, við sitjum í sama báti og stofn­endur og deilum þannig veg­ferð­inni, hvort sem vel gengur eða illa. Búast má við að það ferða­lag sé í kringum 10 ár fyrir hvert og eitt fyr­ir­tæki, ekki ósvipað og búast má við hjá fram­taks­fjár­fest­inga­sjóðum (e. venture capital).

Hvernig hefur svo geng­ið?

Stutta svarið er: Upp og nið­ur. Eins og búast mátti við. Alls hafa nú þegar 68 fyr­ir­tæki farið í gegnum hrað­al­inn og því ljóst að breyti­leik­inn er mik­ill. Skoðum smá töl­fræði. Í heild­ina hafa þessi fyr­ir­tæki fengið um 3,8 millj­arða króna í fjár­fest­ingu eða styrk­veit­ingar frá ýmsum aðil­um. Skipt­ingin milli árganga er mis­jöfn. Eðli­legt er að fyrri árgangar hafi sótt sér meira fjár­magn en þau sem nýverið hafa farið í gegnum SR.

Það er jafn­framt áhuga­vert að skoða hvaða fyr­ir­tæki eru enn virk í dag og hver hafa lagt upp laupana. Í neð­an­greindri fram­setn­ingu eru þrír flokk­ar. Virk fyr­ir­tæki eru starf­andi í dag. Óvirk fyr­ir­tæki liggja í dvala og alls óvíst um frek­ari starf­sem­i. Seld fyr­ir­tæki eru ekki lengur í eigna­safni Startup Reykja­vik Invest (SRI) og þá að jafn­aði vegna þess að vitað var að frum­kvöðl­arnir hygð­ust ekki halda við­skipta­hug­mynd­inni gang­andi. Þá er engum greiði gerður með því að hafa n.k. drauga­fyr­ir­tæki í eigna­safn­inu. Í nær öllum til­fellum hefur hlutur SRI verið seldur aftur til frum­kvöðl­anna sjálfra sem þá geta nýtt fyr­ir­tækið í það sem þeir kjósa sjálf­ir.

Virði eigna­safns Startup Reykja­vik Invest er þannig 278 millj­ónir króna. Virðið er fengið miðað við síð­asta verð­mat sem fjár­festar hafa greitt fyrir hluti í þeim fyr­ir­tækjum sem hafa fengið fjár­fest­ingu. Önnur fyr­ir­tæki eru metin út frá líkum á árangri út frá virkni þeirra og sam­skiptum við SRI.

Tekið saman í skífu­rit lítur þetta þá svona út. Rétt rúm­lega helm­ingur fyr­ir­tækja flokk­ast sem virk.

Til lengri tíma má búast við því að 5-10% af eigna­safn­inu skili stærstum hluta virðis eigna­safns­ins. Það þýðir að hver og ein þess­ara fjár­fest­inga skili sér 5-30x . Önnur 5-15% af eigna­safn­inu eru lík­leg til að skila sér 1-5x. Tím­inn einn mun skera úr um það.

Það hefur verið yfir­lýst mark­mið okkar sem að SR stöndum að heild­ar­fjár­fest­ingin muni á end­anum skila sér og von­andi gott bet­ur. Á sama tíma hafa hlut­hafar (stofn­endur og fjár­fest­ar), neyt­endur í formi góðra vara eða þjón­ustu og hið opin­bera í formi auk­inna skatt­tekna notið góðs af þeirri starf­semi sem fyr­ir­tækin úr SR hafa þró­að. Til þess er jú leik­ur­inn gerð­ur. Þá er ótalin sú reynsla sem frum­kvöðl­arnir hafa öðl­ast og marg­feld­is­á­hrifin í þeirra lífi sem hún kann að hafa. Í stuttu máli er þetta það sem nýsköpun snýst um.

Höf­undur starfar við nýsköpun hjá Arion banka. Greinin birt­ist einnig á vef­síðu höf­undar.