Nú þegar kjara­við­ræðum VR, Efl­ingar og Verka­lýðs­fé­lag­anna á Akra­nesi og í Grinda­vík hefur verið slitið þá stilla atvinnu­rek­endur og tagl­hnýt­ingar þeirra upp gróf­lega ýktum myndum af kröfu­gerð verka­lýðs­hreyf­ing­ar­inn­ar.

Fjár­mála­ráð­herra hefur svo berg­málað þessar rang­færsl­ur.

Hug­myndin með þessum mál­flutn­ingi virð­ist vera sú, að telja fólki trú um að kröf­urnar séu óhóf­legar og óábyrgar – eins og hins vegar gildir um hækk­anir topp­anna í sam­fé­lag­inu á síð­ustu árum sem stjórn­völd og SA hafa sam­þykkt.

Erfitt er að sjá hvernig slíkar afbak­anir og óbil­girni ættu að greiða fyrir samn­ingum og sátt.

Stað­reynd­irnar á hreinu

Svo allt sé á hreinu og menn geti metið þetta á eðli­legan hátt er hér gerður sam­an­burður á kröfu­gerð VR, SGS og Efl­ingar og til­boði SA, bæði í krónu­tölu og %-hækk­unum á fyrsta ári nýs kjara­samn­ings.

Gert var ráð fyrir að samið yrði um slíkar breyt­ingar þrjú ár í röð – ef yfir höfuð tekst að gera samn­ing lengur en til eins árs.

Verka­lýðs­fé­lögin eru með kröfu um flata krónu­tölu­hækkun ofan á greidd laun sem nemur 42.000 á mán­uði – þrjú ár í röð. Lág­marks­laun fari upp í 425.000 krónur í lok samn­ings­tíma. Menn hafa auð­vitað reifað ýmsar ólíkar útfærslur á þessu, svo sem með breyt­ingum á launa­töfl­um.

Þessi nálgun gefur mesta pró­sentu­hækkun í launa­lægstu hóp­um, frá 15,7% hækkun á allra lægsta taxta og tæp­lega 14% hækkun 300 þús. króna lág­marks­launa og niður í 1,7% hækkun á laun sem eru 2.500.000 á mán­uði (dálkur 3).

Með­al­hækkun reglu­legra launa yrði sam­kvæmt þessu 6,5% á ári en með­al­hækkun heild­ar­launa yrði 5,4%.

Sam­kvæmt nýj­ustu verð­bólgu­spá Hag­stof­unnar (birt í þess­ari viku) þá verður verð­bólga árið 2019 um 3,8%. Ef svig­rúm til launa­hækk­ana er metið sem verð­bólga að sam­an­lagðri lang­tíma með­al­hækkun fram­leiðni þá getur atvinnu­lífið að öðru óbreyttu borið 5,3% aukn­ingu launa­kostn­aðar án beinna mót­væg­is­að­gerða (t.d. auk­innar hag­ræð­ing­ar).

Krafa verka­lýðs­hreyf­ing­ar­innar er því um með­al­hækkun launa sem er ein­ungis lít­il­lega yfir þessu hóf­lega skil­greinda svig­rúmi. Hins vegar er svig­rúmið nýtt hlut­falls­lega meira fyrir lægstu launa­hópana.

Til­boð SA

Það til­boð sem SA lagði fram fyrir slit við­ræðna hljóð­aði hins vegar upp á 15.000 króna hækkun greiddra launa og 5.000 króna hækkun til við­bótar á virka launa­taxta, sem flestir eru undir 301.000 krónum á mán­uði (dálkur 4).

Þessi 15.000 króna hækkun er boðin upp að 600.000 króna launum en þá taki við flöt hækkun upp á 2,5% upp stig­ann.

Eins og sjá má í dálki 4 þá fer krónu­talan hækk­andi með þess­ari pró­sentu­hækkun fyrir ofan 600.000 króna laun­in.

Sá sem er með 1.700.000 króna laun á mán­uði fengi þannig svipað og nemur kröfu verka­lýðs­fé­lag­anna, eða um 42.500 króna hækk­un, sam­kvæmt til­boði SA!

Krafa verka­lýðs­fé­lag­anna þykir SA-­mönnum sem sagt hæfi­leg fyrir 1.700.000 króna mann­inn og þeir bjóða enn betur til þeirra sem eru þar fyrir ofan, þ.e. til topp­anna sem hafa þegar fengið lang­mestu hækk­an­irnar á síð­ustu árum.

Þarna kemur hug­ar­far elít­unnar ber­lega í ljós. Flestar krónur skulu fara til topp­anna!

Sá sem er með tvær og hálfa milljón á mán­uði fengi 20.500 krónum meira en nemur kröfu verka­lýðs­hreyf­ing­ar­inn­ar, eða 62.500 króna hækkun á mán­uði (á móti 42.000 kr. kröf­unn­i).

Þeir sem eru á með­al­launum fengju hins vegar ein­ungis um 16.125 krónur í hækkun grunn­launa og 19.350 í hækkun heild­ar­launa.

Þeir sem eru með laun á bil­inu 300 til 600 þús­und krónur á mán­uði fengju ein­ungis 15.000 króna hækk­un.

Þetta telja SA-­menn „ábyrgt og sann­gjarnt“ á tíma þar sem hag­vöxtur er ágætur og horfur góð­ar, þó vöxtur sé heldur minnk­andi sam­kvæmt nýjum spám (sem þó virð­ast óeðli­lega svart­sýn­ar).

Á mynd­inni hér að neðan má sjá hvernig kaup­mátt­ar­breyt­ingin yrði á fyrsta ári sam­kvæmt til­boði SA og nýj­ustu verð­bólgu­spá Hag­stof­unn­ar.

Miðað við nýj­ustu verð­bólgu­spá er um að ræða kaup­mátt­ar­skerð­ingu fyrir alla sem eru með yfir 400.000 króna laun á mán­uði.

Allur þorri launa­fólks fengi kaup­mátt­ar­skerð­ingu!

Með­al­launa­fólk, sem er með 600-700 þús kr., fengi kaup­mátt­arrýrnun upp á um 1,3% á árinu og í kringum 3% kaup­mátt­arrýrnun ef samið yrði svona til þriggja ára.

Lág­launa­fólk á 300.000 króna lág­marks­launum fengi ein­ungis smá­vægi­legan kaup­mátt­ar­auka (2,9%).

Fyrir allt það lág­launa­fólk sem berst í bökkum yrði staðan að mestu óbreytt – og fram­lag af fyrstu hug­mynd stjórn­valda um skatta­lækkun breytir alltof litlu.

Þeir sem skoða stöð­una af sann­girni og heið­ar­leika hljóta að sjá að verka­lýðs­hreyf­ingin getur lítið slegið af þessum kröfum sín­um.

Höf­undur er pró­fessor við Háskóla Íslands og sér­fræð­ingur í hálfu starfi hjá Efl­ing­u-­stétt­ar­fé­lagi.