Margar eru þær Neskirkjurnar á Norðurlöndum og ein er sú sem ég þjóna í Noregi og hef gert frá ársbyrjun 2016. Á kirkjugarðsveggnum er skjöldur til að minnast atburðar í ársbyrjun 1814. Christian Fredrik konungur hafði sent út bréf í febrúar sama ár til allra landshluta og beðið um að kosnir yrðu fulltrúar til stjórnlagaþings.
Um allt land fór kosning fram í hverju prestakalli nema í Nordland. Pósturinn barst heimamönnum þar ekki fyrr en í mars og þá var árleg fiskgengd í algleymingi og karlarnir sögðust þurfa að stunda veiðar meðan færi gæfist og hefðu því engan tíma til að sinna svona verkefni, þeir þyrftu að sækja björg í bú. Þessa var minnst í útvarpi nýlega og þá sagt að karlarnir hefðu nú bara getað haldið áfram að fiska en sent konurnar á stjórnlagaþingið. En þá voru aðrir tímar en nú. En hvað um það. Um allt land fór fram kosning í höfuðkirkjum hvers prestakalls og fulltrúarnir valdir.
Í Neskirkju er líka mynd af bréfi sem sýnir niðurstöðuna hér í sveit.
Þingfulltrúarnir 112 komu svo saman sama á Eiðsvelli 10. apríl 1814 og skiluðu tilbúinni stjórnarskrá sem var samþykkt 17. maí sama ár.
Þjóðin hafði valið sína fulltrúa og þeir samið stjórnarskrá í umboði hennar.
Ferillinn var þessi. 12. apríl setti Ríkissamkoman (Riksforsamlingen, þ.e. þingfulltrúarnir 112) á fót stjórnlaganefnd sem skyldi koma með tillögu að stjórnarskrá. Christian Magnus Falsen var valinn til forystu. Fjórum dögum síðar lagði nefndin fram 11 grundvallaratriði til frekari úrvinnslu. Noregur skyldi vera frjálst, óháð og óskiptanlegt ríki. Konungur skyldi hafa framkvæmdavald, þing valið af þjóðinni löggjafar- og ákvörðunarvald, og sjálfstæðir dómstólar dómsvald. Trúfrelsi og prentfrelsi skyldi tryggja en Gyðingar fengu þó ekki að búa í ríkinu. Þeir fengu réttindin síðar. Eftir þetta hóf stjórnlaganefndin vinnu sína við sjálfa stjórnarskrána. 2. maí lagði hún fram tillögu með 115 greinum. Einhugur ríkti um tillöguna og 4.-11. maí samþykkti Ríkissamkoman stjórnarskrána. Þá hófst nokkurra daga deila um hlutverk konungs sem lauk þegar Ríkissamkoman kom prúðbúin saman 17. maí og valdi sér konung hins nýja ríkis. 19. maí tók Christian Frederik við krúnunni og daginn eftir var Ríkissamkoman leyst upp.
Á Íslandi var sett í gang sambærilegt ferli árið 2009 og 25 fulltrúar valdir af þjóðinni 2010 til setu á stjórnlagaþingi. Kosningin var síðan lýst ógild vegna þess að hugsanlega hefðu einhverjir hugsanlega getað séð á milli kjörklefa. Hæstiréttur sem hefur frá upphafi verið skipaður að mestu leyti flokkshollum undirsátum Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks lýstu kosninguna ógilda út frá eintómum hýpótesum um að hugsanlega hefði einhverjir hugsanlega getað svindlað. Engin dæmi voru til um neitt misferli og kosningabásarnir sem notaðir voru eru samskonar og tíðkast við kjör í mörgum nágrannalöndum. Reynir Axelsson, stærðfræðingur, jarðaði niðurstöðu Hæstaréttar, með gildum rökum og óhrekjanlegum. En úrskurðurinn stóð. Spyrja má í því samhengi: Hafa ekki allar kosningar á Íslandi verið haldnar í samskonar samhengi hugsanlegra ágalla eða möguleika til misferlis, það er hýpotetiskt ólöglegar? Og eru þá ekki allar íslenskar kosningar ógildar?
Nóg um það.
Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra, sem af hugrekki og skilningi á lýðræðinu setti ferlið af stað valdi eina rétta kostinn í stöðunni og skipaði þá 25 einstaklinga sem þjóðin hafði valið til stjórnlagaráðs.
Ráðið samdi stjórnarskrá á 4 mánuðum með 114 greinum og skilaði til Alþingis. Aldrei fyrr í mannkynssögunni hefur stjórnarskrá verið samin í eins mikilli samvinnu við almenning og í þessu tilfelli. Fræðimenn við helstu háskóla heims þar sem stjórnarskrár eru sérstaklega til umfjöllunar og rannsóknar hafa lokið upp lofi um þetta verk.
En á Íslandi eru til valdablokkir sem vilja ekki réttlæti handa fólkinu í landinu. Þær braska með valdið til að tryggja sérhagsmuni einstaklinga og hópa sem þeim eru þóknanlegir. Eða kannski er þessu einmitt öfugt farið: Sérhagsmunahóparnir hafa krækt sér í veð í fulltrúum ákveðinna flokka og stýra þeim svo sem strengjabrúður væru?
Framkoma Sjálfstæðisflokks, Framsóknar, Vinstri grænna og Samfylkingar hefur verið fyrir neðan allar hellur í þessu máli en síðast nefndi flokkurinn klofnaði og stóð ekki í lappirnar á lokametrunum. Stjórn Jóhönnu féll og síðan hafa spillingaröflin ráðið ríkjum á Íslandi.
Og nú talar forsætisráðherra um Alþingi sem stjórnarskrárgjafann og nefnir samræðugátt um að möndla með það sem er þjóðinni heilagt. Ég er gáttaður á að forsætisráðherra hafi ekki dýpri skilning á mikilvægi þess að þjóðin setji sér stjórnarskrá.
Stjórnarskrá verður aldrei, ég endurtek, aldrei, skrifuð af pólitískum fulltrúum, sem berjast fyrir sérhagsmunum tiltekinna hópa. Hún verður aðeins samin af stjórnlagaþingi/ráði sem vinnur í umboði þjóðar sinnar sem hefur valið fulltrúana án tengsla þeirra við pólitíska flokka eða sérhagsmuni.
Komið ykkur nú að verki, alþingismenn, hysjið upp um ykkur buxurnar og samþykkið tillöguna sem mikill meirihluti þjóðarinnar hefur lýst sig samþykka í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Þar með getum við sagt að réttilega hafi verið að verki staðið.