Það hefur í raun mjög lítið verið fjallað um þetta, umræðan um 3ja orkupakkann er held ég „sökudólgurinn“, en á næstu misserum fara fram í raun mjög umfangsmiklar framkvæmdir á vegum bandaríska hersins á Keflavíkurflugvelli. Fyrir allt að 10 milljarða króna. Um er að ræða fyrstu alvöru framkvæmdirnar frá því að fór herinn fór héðan árið 2006. Þá ætlar NATO að framkvæma fyrir um 4,5 milljarða á næstunni. Ísland greiðir eitthvað lítið brot af þessu og fær hér því í raun „allt fyrir ekkert.“
Þetta gerist á vaktinni hjá VG, sem hefur haft það á stefnuskrá sinni að Ísland gangi úr NATO, en nú er formaður þess flokks forsætisráðherra. Í stefnuskrá VG segir orðrétt: „Ísland segi sig úr NATO og biðjist afsökunar á þátttöku sinni í hernaðaraðgerðum á þeirra vegum.“ Lítið heyrist hinsvegar innan úr VG um þetta mál, sem hlýtur að valda ólgu í grasrót flokksins. Hlýtur það að teljast nokkuð sérkennilegt. Einnig er ekkert að finna um NATO í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar og reyndar allur kaflinn um utanríkismálin mjög almennt orðaður.
Farþegaþotu breytt í kafbátaleitarvél
Framkvæmdirnar sem á að ráðast í eru í raun mjög umfangsmiklar og miða meðal annars að því að gera aðstöðu fyrir nýjustu gerð kafbátaleitarflugvéla, sem heitir P8-Poseidon, sem tekin var í notkun árið 2009.
Nýja P8-Poseidon er um tvöfalt stærri heldur en Orion-vélin og getur borið vopn gegn kafbátum (tundurskeyti). Hún er því ekki bara kafbátaleitarflugvél.
Það er varla hægt að líta á þessar fyrirhuguðu framkvæmdir sem annað en viðbrögð bandarískra stjórnvalda við aukinni umferð og „virkni“ Rússa á Norðurslóðum á undanförnum árum. Eru þær í takti við aukin viðbrögð (og áhyggjur) bæði Noregs og Svíþjóðar við auknum umsvifum Rússa á N-Atlantshafi og í Eystrasaltinu. Þá hafa Bretar einnig fundið fyrir miklum breytingum í þessum efnum.
Svíar opnuðu aftur á Gotlandi
Til að mynda hafa Svíar aftur opnað herflugvöll á Gotlandi í Eystrasaltinu og Norðmenn hafa einnig nýlega tekið bandarískar F35 orrustuþotur í notkun, sem eru þær fullkomnustu í heimi. Þess má geta að leið fjölmargra kafbáta frá Rússlandi liggur frá Múrmansk á Kolaskaga og fram hjá Noregi og þaðan í suður, út á Atlantshaf, að Íslandi. Svæðið norður af Íslandi og við strendur Noregs er því eitt aðal „kafbátasvæði“ heimsins, ef þannig mætti að orðið komast.
Pútín hefur byggt upp herinn
Þessi aukna virkni Rússa hefur verið í gangi í nokkur ár hefur það í raun verið markmið Vladimírs Pútíns, forseta Rússlands, að efla og nútímavæða rússneska herinn (allar deildir hans). Hvati að því voru meðal annars brestir sem komu ljós í stuttu stríði við Georgíu sumarið 2008.
Pútín hefur verið við völd og nánast einsráður í landinu í um 20 ár um þessar mundir og samkvæmt skipun hans var Krímskagi (sem tilheyrði Úkraínu) innlimaður í Rússland árið 2014. Álíka „taktík“ beitti Adolf Hitler seint á þriðja áratug síðustu aldar, þegar hann innlimaði Austurríki og svæði í Tékkóslóvakíu inn í sitt þýska ríki. Rússland á í stríði við Úkraínu á landamærum ríkjanna, meðal annars vegna innlimunar Krímskagans.
Meiri viðvera á næstunni?
En hvað ætlast menn fyrir hér á landi? Um það er í raun lítil sem engin umræða. Verður meiri viðvera af erlendum her (og hertólum) hér á landi á næstu árum? Verður meiri loftrýmisgæsla? Verður hér t.d. stöðugt kafbátaeftirlit þegar framkvæmdum er lokið? Varla ætla menn að fara að byggja upp aðstöðu og svo nota hana ekkert. Eru að verða umskipti í varnarmálum Íslands – er að hefjast nýr kafli? Og ætlar VG að kyngja þessu öllu saman? Eða er þetta með andstöðuna við NATO bara meira til skrauts?
Í byrjun september kemur varaforseti Bandríkjanna í heimsókn til Íslands, en hann mun einnig heimsækja Írland og Bretland í sömu ferð. Í tilkynningu á vef Hvíta hússins segir að hér muni hann einmitt ræða þau mál sem þessi grein fjallar um, þ.e.a.s aukinn viðbúnað Bandaríkjanna og NATO hér á landi, sem og aukna „árásarhegðun“ Rússa (enska; agression).
Pence „spottakippir“
Það er ekki á hverjum degi sem svo háttsettur valdamaður Bandaríkjanna kemur til Íslands og segja fréttaskýrendur og greinahöfundar að Mike Pence sé í raun mjög valdamikill varaforseti, sé virkilega duglegur við að „kippa í spottana“ á bakvið tjöldin. Minnir hann að því leytinu til á annars varaforseta, Dick Cheney, en hann þjónaði sem varaforseti á valdatíma George Bush yngri (2001-2009). Hann var einn af „arkitektum“ innrásarinnar Bandaríkjanna inn í Írak árið 2003, sem einmitt Ísland var aðili að.
Vart er annað hægt en að túlka heimsókn Pence öðruvísi en aukna áherslu á málefni Norðurslóða og N-Atlantshafsins af hálfu bandarískra yfirvalda. Og ekki er langt síðan utanríkisráðherra Bandaríkjanna, Mike Pompeo, kom hingað.
Er að verða stefnubreyting og eru ráðamenn í Washington að vakna upp við vondan draum? Þýðir það aukna áherslu á uppbyggingu hér á landi? Verða það skilaboð Pence? Og hver verða áhrif alls þessa á innanlandsstjórnmálin? Það verður mjög fróðlegt að fylgjast með þessum málum á næstunni.
Höfundur er MA í stjórnmálafræði.
