Ef kenna ætti ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur við eitthvað er líklega best að kenna hana við hið ágæta félag Heimssýn. Heimssýn er félag sjálfstæðissinna í Evrópumálum og hefur það hlutverk að berjast gegn aðild Íslands að Evrópusambandinu. Í Heimsýn kemur saman fólk úr stjórnarflokkunum, auk Miðflokksins. Heimssýnarfólk kallar sig gjarnan fullveldissinna, hefur efasemdir um yfirþjóðlegar stofnanir og valdaframsal. Sjónarmið Heimssýnar eru ekki ólík þeim sem fylgismenn Brexit boðuðu: óskynsamlegt er að einblína um of á Evrópu, heldur líta til allra átta og stunda viðskipti sem víðast. Slagorð Brexit „Taking back control“ höfðar einnig mjög til Heimssýnarfólks, þó félagið fari varlega í að gagnrýna EES sem slíkt.
Fólk úr Heimssýn og Miðflokkurinn hafa gagnrýnt ríkisstjórnina harðlega fyrir þriðja orkupakkann. Eru það ekki rök gegn því að kenna ríkisstjórnina við Heimssýn? Ekki nauðsynlega. Ríkisstjórnin hefur réttlætt þriðja orkupakkann með sérstökum fyrirvörum og lögfræðiálitum. Gagnrýni Heimssýnar og Miðflokksins byggist (með réttu eða röngu) hins vegar á andstöðu við erlend afskipti eða regluverk, þjóðin eigi að hafa stjórn á eigin auðlindum sjálf án tillits til Evrópureglna. Þetta er útgáfa af „Taking back control“ orðræðunni. Stór hluti fylgismanna ríkisstjórnarinnar er sammála þessum áherslum Heimssýnar og er andsnúinn orkupakkanum. Það þarf heldur ekki ríkt ímyndarafl til að halda því fram að væru núverandi ríkisstjórnarflokkar í stjórnarandstöðu væru þeir á svipaðri línu og Miðflokkurinn í gagnrýni sinni á orkupakkann. Vinstri græn voru eindregið á móti orkupökkum eitt og tvö. Stuðningur flokksins við orkupakka þrjú er því á skjön við fyrri stefnu og áherslur.
Heimssýnarflokkarnir eru einnig nátengdir landbúnaði og sjávarútvegi. Sameiginlega standa þeir vörð um þau kerfi, hvort sem er kvótakerfi eða búvörusamninga, sem ríkisvaldið hefur komið á. Lækkun veiðigjalda var þannig að frumkvæði Vinstri grænna, en ekki að kröfu Sjálfstæðisflokksins fyrst og fremst. Sjávarútvegur og landbúnaður eru að mestu utan gildissviðs EES og því ein af meginástæðum andstöðu þessara flokka við aðild Íslands að ESB. Þetta má einnig tengja við landsbyggðaráherslu þessara flokka. Flokkarnir hafa þannig lítinn áhuga á því að leiðrétta ójafnan kosningarétt landsmanna eftir búsetu, slíkar breytingar eru ekki einu sinni til umræðu í núverandi endurskoðun á stjórnarskránni. Þetta er auðvitað ekki tilviljun, heldur byggist á sameiginlegri sýn og áherslum flokkanna. Flokkarnir eru ósammála um stóriðju, sérstaklega álver. Frekari uppbygging álframleiðslu er ekki líkleg að sinni, en góð samstaða er um meðalstór (og jafnvel kolabrennandi) iðjuver á landsbyggðinni. Þegar hnattræn hlýnun er annars vegar, tala ráðherrar fallega, en lítið er um aðgerðir.
Heimssýnarstjórn Katrínar Jakobsdóttir gengur vel, innbyrðis deilur í hófi og engin kattasmölun innan flokkanna. Myndun ríkisstjórnarinnar átti sér langan aðdraganda og byggir á málefnalegri samstöðu fremur en að enginn annar valkostur væri í stöðunni. Óánægðir Vinstri grænir eru ýmist komnir „heim“ (t.d. Hildur Knútsdóttir rithöfundur og varaþingmaður), eða una lífi sínu vel í skjóli flokksins (t.d. Rósa Björk Brynjólfsdóttir varaformaður utanríkismálanefndar Alþingis). Aukin umsvif NATO á Keflavíkurflugvelli er í besta falli mætt með þreytulegu andvarpi.
Þetta pólitíska dúnalogn Vinstri grænna vekur auðvitað athygli, flokksmenn virðast una vist sinni betur með Sjálfstæðisflokknum en Samfylkingunni á sínum tíma. Ritstjóri Morgunblaðsins vill, eins og aldur og fyrr störf gera eðlilega kröfu um, vera miðpunktur athyglinnar. Það hefur tekist vel síðustu mánuði, með þeim árangri að stöðugar fréttir eru af innanflokksdeilum í Sjálfstæðisflokknum. Þessar skeytasendingar hafa þó varla mikil áhrif á stjórnarsamstarfið. Núverandi ríkisstjórn er einfaldlega lang besti og hugsanlega eini raunhæfi kostur Sjálfstæðisflokksins til áhrifa í ríkisstjórn. Ef Miðflokkurinn finnur boðskap sínum fjölbreyttari farvegi en orkupakkann, mun það valda auknum titringi innan Sjálfstæðisflokksins og Framsóknar. Miðflokkurinn á þó meira sameiginlegt með ríkisstjórninni en stjórnarandstöðunni, um það verður varla deilt. Í fyllingu tímans gæti Miðflokkurinn því auðveldlega orðið fjórða hjólið undir nýrri Heimssýnarstjórn. Ég er þó ekki viss um þess gerist þörf. Heimssýnarstjórn Katrínar Jakobsdóttur má, enn sem komið er, una vel við fylgi sitt.
Höfundur er stjórnmálafræðingur.
