Ömur­legar fréttir hafa verið til umræðu und­an­farna daga. Spurn­ingin vakn­ar: Hverjir eru sam­herjar í þessu stríð­i? 

Er allt starfs­fólk Sam­herja – sam­herj­ar? Alþýða og auð­vald? – Svarið er vissu­lega nei. 

Eru það hákarl­arnir í Namibíu og menn­irnir sem keyptu kvót­ann af þeim og  greiddu mút­ur, „ráð­gjöf“, til að liðka fyrir kaup­un­um; og létu sig ekki muna um að kaupa þennan kvóta á hærra verði en þeir kaupa kvót­ann okkar á Íslandi? – Já, þá má nefna sam­herj­a. 

Eru íslenskir ráða­menn Sam­herja og namibískir hákarlar sam­herj­ar? Þeir sem með verkum sínum orsök­uðu atvinnu­missi fjölda fátæks fólks  í Namibíu ? – Já, þeir eru í hæsta máta sam­herj­ar. 

Er almenn­ingur á Íslandi og stjórn­endur Sam­herja - sam­herj­ar? – Nei, alþýðan á Íslandi tekur þátt í upp­bygg­ingu sam­fé­lags­ins með því að greiða ákveð­inn skatt til hags­bóta fyrir okkur öll. En þeir sem flytja mikla fjár­muni til Tortóla og ann­arra skatta­skjóla – þeir hafa sagt sig úr lögum við land og þjóð.  

Gíf­ur­legur munur á við­brögðum rann­sak­enda

Áþekk lög eru í gildi um mútur í Namibíu og á Íslandi. Einmitt þess vegna er athug­un­ar­vert að bera saman við­brögð stjórn­valda og opin­berra rann­sak­enda í báðum ríkj­un­um. Í Namibíu eru hinir grun­uðu settir í gæslu­varð­hald; gögn þeirra rann­sökuð og reikn­ingar þeirra fryst­ir. Á Íslandi er málið skoðað fyrir luktum dyrum án þess að hinir grun­uðu séu settir í gæslu­varð­hald; án þess að hús­rann­sóknir séu gerðar hjá fyr­ir­tæk­inu Sam­herja; án þess að eignir Sam­herja séu kyrr­settar og án þess að fjár­munir fyr­ir­tæk­is­ins og stjórn­enda þess séu fryst­ir. 

Stjórnendur Sam­herja hafa því frítt spil á meðan dyr rann­sak­end­anna eru lukt­ar. Þegar þær opn­ast fara málin vænt­an­lega fyrir dóm­stóla; stjórn­endur Sam­herja ráða til sín rán­dýra stjörnu­lög­fræð­inga; þá hina sömu og vörðu glæpi íslenskra fjár­mála­spek­úlanta sem voru að stærstum hluta ábyrgir fyrir koll­sigl­ingu Íslands í hrun­in­u. 

Tals­verð óvissa ríkir um hvernig málin munu þró­ast í Namib­íu. Í land­inu ríkir mikil spill­ing meðal æðstu stjórn­enda þess og óvíst er hvort rann­sak­endur mál­anna fái hina grun­uðu dæmda fyrir ósvinn­una. Bjarni Ben fjár­mála­ráð­herra telur einmitt að hægt sé að skýra atburða­rás­ina alla með því að benda á þessa spill­ingu. Og hann er rétti mað­ur­inn til að úttala sig um mál­ið; hann hefur reynsl­una; hann sat á skýrsl­unni um Panama­skjölin fram yfir síð­ustu kosn­ing­ar, vænt­an­lega sökum þess að hann mat það svo að fólkið í land­inu væri ekki í stakk búið að skilja þessa flóknu hluti.

Lán í óláni

Þó kald­hæðn­is­legt sé má segja að það hafi verið lán í óláni að málið komst í hámæli. Nú neyð­ist rík­is­stjórn Katrínar Jak­obs­dóttur til að grípa til rót­tækra aðgerða. En miklar efa­semdir hljóta að vakna við það að Bjarni Ben og Krist­ján Júl­í­us­son eiga að bera hit­ann og þung­ann á við­brögð­un­um. 

Það læð­ist að manni spurn­ingin hvort VG hefðu ekki átt að leggja meir áherslu á að fá fjár­mála­ráðu­neytið frekar en for­sæt­is­ráðu­neytið í núver­andi rík­is­stjórn. Ég hefði treyst Katrínu betur til að taka á spill­ing­ar­málum á Íslandi en full­trúum frjáls­hyggj­unn­ar. En sjálf­sagt hafa þing­menn VG lagt meira upp úr því að fá sam­þykkt útþynnt auð­linda­á­kvæði í stjórn­ar­skrána.

Skömm fyrir þjóð og land

Í dag eru margir, sem skamm­ast sín fyrir að vera Íslend­ing­ar. Ekki af því að við höfum gerst sek um að arð­ræna fátækt ríki í Afr­íku, heldur fremur vegna þess að við höfum ekki staðið okkur í því að koma í veg fyrir svona glæpi. 

Við hefðum átt að draga meiri lær­dóma af koll­steypu Íslands í hrun­in­u. 

Við hefðum átt að koma í veg fyrir að óprút­tnir fjár­glæfra­menn svindli á okkur og á fólki í öðrum löndum með ósvífnum rán­skap.

Við komumst út úr krepp­unni með átaki sem kost­aði margs­konar fórn­ir.

Glæp­ur­inn sem ræddur er í frétt­unum þessa dag­ana er því að stórum hluta okkur að kenna.

Höf­undur er fram­halds­skóla­kenn­ari.