Núna stendur Reykja­vík­ur­borg í stríði við starfs­fólk sitt því að þau vilja ekki semja um eðli­lega launa­leið­rétt­ingu í kjara­við­ræð­um. Sam­kvæmt orða­bók er skil­grein­ingin á stríði meðal ann­ars: bar­átta, deilur og ófrið­ur. Þannig birt­ast aðgerðir meiri­hlut­ans mér sem hindrun gagn­vart því sem lág­launa­fólk í borg­inni er að fara fram á. Að heyra full­trúa meiri­hlut­ans neita kröfu lág­launa­fólks um leið­rétt­ingu á grund­velli þess á þá gæti hærra launað fólk farið að krefj­ast hærri launa er með því ógeðs­leg­asta sem ég hef heyrt. Er það þá bara eðli­leg nið­ur­staða að lægst laun­aða fólkið þurfi að sætta sig við ömur­lega lág laun? Nei það getur ekki ver­ið. Hvernig væri að byrja á því að leið­rétta lægstu laun­in? Hvernig er það boð­leg staða að fara að tala um aðra hluti þegar það á eftir að leysa þann vanda að lægstu laun Reykja­vík­ur­borgar eru of lag?

Skila­boðin eru þau að starfs­fólk­inu standi nú til boða ákveðin launa­hækkun yfir samn­ings­tíma­bilið og að það hljóti nú að telj­ast vera alveg nóg. Ég upp­lifi við­horfin í þeim skila­boðin á þann veg að það sé óbeint verið að segja: „Hér er nú um að ræða heilar 90 þús­und krón­ur!“ „Geta fátæk­ling­arnir ekki bara verið ánægðir með þessa mynd­ar­legu hækk­un?“ „Getið þið ekki bara verið sátt við það?“ Nei segir lág­launa­fólkið og þá eigum við að hlusta. En hvenær kemur að stjórn­mála­fólki að hlusta? Og hætta að milli­stétt­skýra* allt út fyrir okk­ur? (*Heið­ar­leg til­raun í nýyrða­smíð til að reyna að skapa orð sem nær utan um það þegar ein­stak­lingar taka stétta­vink­il­inn ekki með inn í útskýr­ingar sín­ar).

Virð­ing­ar­leysi gagn­vart lág­tekju­fólki eða skiln­ings­leysi gagn­vart stöðu lág­tekju­fólks er eitt­hvað sem við mæðgur höfum átt mörg sam­töl um í gegnum tíð­ina. Þar höfum við reynt að skilja hvort að fólk sem hefur það efna­hags­lega gott sé bara sama um stöðu lág­launa­fólks eða skilji hana ekki. Ber fólk minni virð­ingu fyrir þeim sem starfa í lág­launa­störf­um? Telja að það sé á ein­hvern hátt þeim að kenna að vera í svo lágt laun­uðu starfi og að það sé á þeirra ábyrgð á koma sér í betra launað starf? Og nær þar með ekki að átta sig á heild­ar­sam­heng­inu og þeirri brenglun að við búum í sam­fé­lagi þar sem það þykir ásætt­an­legt að greiða fólki svo lág laun að þau duga ekki út mán­uð­inn? Eða er fólk bara ekki með­vitað um að það sé hægt að vera það efna­lít­ill að þú þurfir reglu­lega að neita þér og fjöl­skyldu þinni um hluti. Og spara fyrir hlutum líkt og heim­il­is­tækjum sem að margir telja svo sjálf­sagðir inn á heim­il­ið? Er þetta andúð í garðs fátæks fólks? Í garð þeirra sem eiga ekki pen­ing inni á banka­bók? Í garð þeirra sem hafa það ekki gott fjár­hags­lega? Fær fólk sem hefur gengið hinn hefð­bundna mennta­veg meiri virð­ingu eftir því sem það hefur farið hærra upp þann stiga? Af hverju er borg­ar­stjórn ekki að berj­ast af kjafti og klóm fyrir því að leið­rétta kjör hinna lægst laun­uðu? Af hverju er búið að ákveða að hitt og þetta og Ragnarök muni eiga sér stað ef að slíkt ger­ist? Það sem fólk á lægstu launum hefur þurft að berj­ast við er miklu ógn­væn­legra.

Stéttarmeðvitund er kannski það sem skortir til að skilja stöðu lág­launa­fólks og hætta að milli­stétt­skýra allt. Kannski er fólk bara hrein­lega ekki með­vitað um stöð­una. Að lægstu laun Reykja­vík­ur­borgar duga t.d. ekki alltaf til að ná að greiða reikn­inga, leig­una og ná að kaupa mat fyrir alla daga mán­að­ar­ins. Að við það að alast upp við fjár­skort og í fátækt aukast lík­urnar á því að þurfa að eiga í brengl­uðu sam­bandi við mat það sem eftir er. Jafn­vel þó að staðan þín batni síðar meir. Að vera eig­in­lega alltaf svangur þó þú sért búinn að borða. Líða vel af því að vita af sykr­uðu orkunni uppi í skáp þó þig langi ekk­ert í það, bara gott að vita af því (súkkulaði, kex o.s.frv.) Þurfa að full­vissa þig um að enda aldrei í stöðu þar sem það er ekki matur í kringum þig eða þú ekki nýbú­inn að borða ef þú ert að fara eitt­hvert. Geta aldrei skilið hvernig fólk getur borðað kvöldmat um sjöleyt­ið, svo eitt­hvað létt eða jafn­vel ekk­ert meira og sofið vært í gegnum heila nótt án þess að vakna hungr­að. Einu skiptin sem ég hef gleymt mér er þegar eitt­hvað mikið liggur við og ég set allt annað á pásu, eins og á stífum tímara­mma við að skila rúm­lega 100 blað­síðna masters­rit­gerð. Eða á lyfjum þar sem auka­verk­anir draga úr mat­ar­lyst. Ann­ars er eng­inn séns að ég muni ein­hvern tím­ann gleyma því að borða. Af því að öryggið sem felst í því að borða skiptir of miklu máli.

Lág­launa­stefnan getur haft marg­vís­leg áhrif á fólk og ekki endi­lega víst að hún komi eins við alla en við vitum að það er ekk­ert jákvætt við hana og við þurfum að útrýma henni. Kannski er ég bara oft svona svöng út af ein­hverjum öðrum ástæðum en blóðprufur sýna alla­veg­ana góðar nið­ur­stöð­ur, þannig ég hlýt alla­veg­ana að vera að velja ágæt­lega nær­ing­ar­ríkan mat. Þessi sér­stöku tengsl mín við mat hljóta að stemma frá því að á tíma­bili var maður aldrei viss hvort að maður fengi mat sem barn. Eða jú innst inni var með­vit­und um að það væri alveg pott­þétt að maður fengi ekki alltaf mat. Skila­boðin sem bár­ust mán­að­ar­lega í launa­seðli frá Reykja­vík­ur­borg voru skýr þá og er skýr núna: Okkur finnst þeir sem vinna á lág­launa­vinnu­stöðum okkar ekki eiga skilið að fá mann­sæm­andi laun til að lifa eðli­legu lífi út mán­uð­inn. Þannig að það er auð­vitað eðli­legt að koma sér upp sjálfs­varn­ar­búnaði sem tryggir það að maður kom­ist ekki aftur í þannig aðstæð­ur, þar sem mat­ar­skortur er alls­ráð­andi. Eins og þessi áhuga­verða grein sem heitir How growing up poor affects your app­roach to food for­ever fjallar um og sýnir frá rann­sókn­ar­nið­ur­stöð­um.

Höf­undur er borg­ar­full­trúi Sós­í­alista­flokks Íslands.