Eins og flest senni­lega vita stendur nú yfir atkvæða­greiðsla hjá Sam­tökum atvinnu­lífs­ins um hvort segja eigi upp Lífs­kjara­samn­ingnum svo­kall­aða. Nið­ur­stöður eiga að liggja fyrir á þriðju­dag eða mið­viku­dag. Í aðdrag­anda þess að Hall­dór Benja­mín fyrir hönd full­trúa SA í marg­um­ræddri for­sendu­nefnd steig fram og lýsti því yfir að sam­tökin teldu for­sendur brostnar birti Þor­steinn Víglunds­son, fyrrum fram­kvæmd­ar­stjóri SA, fyrr­ver­andi þing­maður Við­reisnar og núver­andi for­stjóri eign­ar­halds­fé­lags­ins Horn­steins ehf, grein þar sem hann sagði að for­sendur kjara­samn­ing­anna sem und­ir­rit­aðir voru í apríl 2019 hefðu stað­ist í öllum meg­in­dráttum en væru þó engu að síður brostn­ar. Þarna fet­aði hann í fót­spor ann­ara hátt settra manna í íslensku sam­fé­lagi sem hafa und­an­farið notað öll sín plat­form til að básúna þessa sömu skoðun byggða á ein­stak­lega óheið­ar­legri afstöðu. Heilan dag heyrð­ist svo í öllum fjöl­miðlum sagt frá Þor­steini og skoðun hans. 

Með þessu var jarð­veg­ur­inn und­ir­bú­inn fyrir það sem koma skyldi; Hall­dór Benja­mín birt­ist dag­inn eftir til að segja alþjóð að for­sendur kjara­samn­inga væri brostnar og að ill­girni hreyf­ingar vinn­andi fólks hefði náð nýjum hæðum af því að ekki feng­ist sam­þykkt að lág­launa­fólkið ætti að sökkva enn dýpra í fen fátækt­ar­inn­ar. 

Á föstu­dag­inn birti ég grein þar sem ég útskýrði í löngu og vel rökkstuddu máli hversu ótrú­lega óheið­ar­legur mál­flutn­ingur fram­kvæmd­ar­stjóra SA er: for­sendur Lífs­kjara­samn­ings­ins hafa stað­ist; í Lífs­kjara­samn­ingnum er að finna tæm­andi lista yfir þau atriði sem telj­ast til for­sendna samn­ings­ins og þau eru kaup­mátt­ar­aukn­ing, vaxta­lækkun og efndir á lof­orðum stjórn­valda. Það tíma­setta lof­orð sem hefði átt að vera búið að upp­fylla fjallar um tak­mörkun á 40 ára verð­tryggðum hús­næð­is­lán­um. Eins og ég segi í grein­inni: „Um er að ræða atriði sem stjórn­völd lof­uðu að beiðni verka­lýðs­hreyf­ing­ar­inn­ar, ekki atvinnu­rek­enda, og þar af leiðir að meintur for­sendu­brestur varð­andi það er verka­lýðs­hreyf­ing­ar­innar að skera úr um, ekki atvinnu­rek­enda. Enn fremur liggur fyrir að frum­varp er í smíðum sem full­nægja mun umræddu lof­orði líkt og for­seti ASÍ lýsti í fréttum í gær­kvöld­i.“ Ég hvet ykkur til að lesa grein­ina í heild sinni til að fá yfir­sýn um málið og hvað um ræðir. 

Það er ekk­ert annað en stór­kost­lega merki­legt að verða vitni að þeirri sam­stilltu og ein­beittu aðför að kjörum þeirra lægst laun­uðu í sam­fé­lag­inu sem SA standa nú fyr­ir, með hót­unum sem byggja á óheil­ind­um, klækjum og vill­andi mál­flutn­ing­i. 

Í morgun var mér bent á að Bjarn­heiður Halls­dótt­ir, for­maður Sam­taka ferða­þjón­ust­unn­ar, hefði brugð­ist við grein minni. Hún segir að ég hafi ráð­ist með heift að SA, ferða­þjón­ust­unni og ein­stökum per­són­um, „sem hún rakkar niður eins og henni einni er lag­ið“ eins og Bjarn­heiður orðar það. Bjarn­heiður fer í gegnum það sem ég segi í grein­inni, móðguð og sár, segir að ég kalli fram­kvæmd­ar­stjóra vind­hana, saki hann um að ganga á bak orða sinna, segi að SA séu lömuð eftir yfir­töku stór­fyr­ir­tækja úr ferða­þjón­ust­unni og stundi „klækja­brögð, óheil­indi og tæki­fær­is­mennsku“. Allt er þetta sagði ég vissu­lega og allt þetta er rétt. Enda reynir Bjarn­heiður ekki að svara mér mál­efna­lega og reka þær stað­reyndir sem ég tel up í grein­inni. Það getur hún nefni­lega ekki. Eina vopnið sem hún er fær um að beita er móðg­un­ar­girn­in. En eins og við flest vitum skilar móðg­un­ar­girni okkur litlu, sér­stak­lega þegar við ákveðum að móðg­ast yfir sann­leik­an­um. Gagn­vart honum er yfir­leitt væn­legra til árang­urs að sýna í það minnsta vott af auð­mýkt. Ekk­ert af mínum mál­flutn­ingi er „al­gjör­lega úr lausu lofti grip­inn“ eins og Bjarn­heiður heldur fram, þvert á móti er allt sem ég skrifa byggt á stað­reyndum úr íslenskum sam­tíma. 

Það sem Bjarn­heiði sárnar senni­lega mest er stað­reyndin um að SA séu í raun van­hæf til að koma fram fyrir hönd atvinnu­rek­enda á Íslandi vegna yfir­töku stór­fyr­ir­tækja í ferða­brans­anum og hömlu­lausrar hags­muna­gæslu í þeirra þágu. Bjarn­heiður reynir ekki að hrekja þessi orð. Enda veit hún eflaust jafn­vel og ég að full­trúar ann­ara greina en ferða­manna­iðn­að­ar­ins eru farnir að tjá það sem öllum er auð­vitað ljóst, að hér þurfi að móta svo­kall­aða atvinnu­stefnu sem ekki byggi á því að velja „sig­ur­veg­ara“ sem fái svo að fara sínu fram af inn­blásnu hömlu­leysi og græðgi. Hér vísa ég t.d til orða Sig­urðar Hann­es­son­ar, for­manns Sam­taka iðn­að­ar­ins, en í við­tali sem Kjarn­inn birti við hann fyrir skemmstu koma m.a. þetta fram: 

„Raunar segir Sig­urður að aðgerðir stjórn­valda í efna­hags­málum vegna kór­ónu­veiru­far­ald­urs­ins sýni „svart á hvítu“ að stjórn­völd séu með atvinnu­stefnu af öðrum toga en þá sem hann teldi æski­lega. „Sú atvinnu­stefna gengur út á það að velja sig­ur­veg­ara og þar er raunar einn sig­ur­veg­ari sem er á blaði og það er ferða­þjón­ust­an. Aðgerðir stjórn­valda miða fyrst og fremst við að bjarga ferða­þjón­ust­unni. Það er skilj­an­legt, með hlið­sjón af því hvaða vægi hún hefur haft, þar eru fjöl­mörg störf undir og greinin mun sann­ar­lega ná fyrri styrk, það er bara spurn­ing um tíma, en á sama tíma eru tæki­færi sem fara for­görðum vegna þess að athygli stjórn­valda bein­ist ekki að þeim,“ segir Sig­urð­ur.“

Sig­urður og aðrir tals­menn eig­enda atvinnu­tækj­anna og fjár­magns­ins sem ekki fylgja níhíl­ískri harð­lín­u-­stefnu SA og Bjarn­heiðar Halls­dóttur geta varla verið svo skyni skroppnir að vilja segja upp samn­ingum til að kom­ast hjá því að greiða umsamdar (hóf­stillt­ar) hækk­an­ir, krónur sem skila sér beint út í hag­kerfið og verða þess vald­andi að inn­lent atvinnu­líf sem ekki á allt sitt undir ferða­mönnum getur haldið áfram að vaxa; fisk­vinnsla, iðn­að­ur, ræst­ing­ar, bygg­ing­ar­iðn­að­ur, vöru­flutn­ing­ar, smá­sala og svo fram­veg­is. 

Bjarn­heiður hlýtur að átta sig á þessu og verður senni­lega þess­vegna eins og lít­ill leik­þáttur um máls­hátt­inn snjalla: Sann­leik­anum verður hver sár­reið­ast­ur. 

Ég vil nota tæki­færið, fyrst ég er byrjuð að tjá mig um stað­reyndir mála og í ljósi þess að þetta hefur ekki verið rætt opin­ber­lega, fara yfir þá atburða­rás sem hefst ef SA segja upp samn­ing­um:

Ef að sam­ingar verða lausir þá er vinn­andi fólk á almennum mark­aði ekki lengur undir frið­ar­skyldu. Þá hefst vinna við að skipa samn­inga­nefnd­ir, útbúa kröfu­gerð og við­ræðu­á­ætl­un. Stjórn Efl­ingar hitt­ist síð­asta föstu­dag og fór yfir þessa stöðu. Ljóst er að við í Efl­ingu erum til­búin í það sem koma skal, ef samn­ingum verður sagt upp af SA. Við höfum jú verið í stans­lausri bar­áttu síð­ustu ár og erum orðin ein­stak­lega vel þjálfuð í þeirri vinnu sem fylgir samn­inga­við­ræðum og und­ir­bún­ingi verk­falla, ef til þess kem­ur. 

Við munum ekki koma óund­ir­búin að samn­inga­borð­inu, þvert á móti. Það er fjöldi atriða og mála sem að við höfum mik­inn áhuga á að ræða og takast á um, bæði við samn­ings­borðið og svo auð­vitað í hinni almennu póli­tísku umræðu í sam­fé­lag­inu, á kom­andi kosn­inga­vetri. Við und­ir­ritun Lífs­kjara­sam­ings­ins var fjöl­margt sem við höfðum ekki náð að koma í gegn er varðar trún­að­ar­manna­kerfið og aukið lýð­ræði á vinnu­stöð­um. Við erum miklu meira en til­búin í slíkar við­ræð­ur. Við erum jafn­framt meira en til­búin í að ræða opin­skátt svo að öll heyri þær aðstæður sem ríkja víða á íslenskum vinnu­mark­aði (Hér verð ég að nefna að SA hafa staðið algjör­lega for­hert gegn því að launa­þjófn­aður verði raun­veru­lega gerður refsi­verð­ur. Allt fólk með sæmi­lega stilltan sið­ferð­is­átta­vita hlýtur að undr­ast þá stað­reynd.), sér­stak­lega þegar kemur að okkar aðfluttu félög­um. Það er margt undir þar, t.d. það hús­næði sem fólki er boðið uppá og er sam­tvinnað ráðn­ing­ar­samn­ingi. Við erum til­búin í við­ræður sem snú­ast um vinnu­staða­eft­ir­lit og það sem við finnum þegar við heim­sækjum vinnu­staði. Við erum til­búin í við­ræður um stytt­ingu vinnu­vik­unn­ar. Við erum til­búin í við­ræður um launa­mun á vinnu­stöðum og hvað við teljum eðli­legt og ásætt­an­legt í þeim efn­um. 

Við erum jafn­framt meira en til­búin í við­ræður um eðli líf­eyr­is­sjóða­kerf­is­ins og aðkomu atvinnu­rek­anda að því, við­ræður um það sem senni­lega væri rétt­ast að kalla „lýð­ræð­i­svæð­ingu líf­eyr­is­sjóða­kerf­is­ins“. Þar munum við setja allan fók­us­inn á hags­muni lág­launa­fólks­ins sem sann­ar­lega eru tap­arar þessa kerf­is. Við erum líka til­búin og vel und­ir­búin í intens­í­var umræður um skatt­kerfið og hvernig við viljum að það sé notað mark­visst til að end­ur­út­hluta þeim gæðum sem hér verða til með vinnu okk­ar. Við munum einnig setja mik­inn fókus á skatta­skjól og þann þjófnað sem fjár­magns­eig­endur kom­ast upp með þegar þeir senda millj­arða á millj­arða ofan í felur til að kom­ast hjá því að taka eðli­legan þátt í rekstri þjóð­fé­lags­ins. Við erum líka til­búin til að ræða eigna­stöðu hinna auð­ugu og eigna­leysi lág­launa­fólks­ins sem hefur verið gert ómögu­legt að eign­ast eigið hús­næði svo það geti orðið fórn­ar­lömb arð­ráns­ins hins seinna; eftir að þau hafa fengið sín litlu laun útborguð þurfa þau að greiða því sem næst allar sínar ráð­stöf­un­ar­tekjur á gróða­væddum hús­næð­is­mark­að­i. 

Allt þetta og margt fleira verður inn­tak þeirra samn­inga­við­ræðna sem hefj­ast ef að SA bindur enda á frið­ar­skyld­una og segir upp samn­ing­um. 

Lífs­kjara­samn­ing­ur­inn snérist um að bæta kjör hinna lægst laun­uðu. Hann hefur skilað árangri í því. Sam­tök atvinnu­lífs­ins vilja nú fara í stríð við lág­launa­fólk, það fólk sem starfar eftir þeim töxtum sem samið er um, fólkið sem hefur svo lítið á milli hand­anna að það er langt undir opin­berum fram­færslu­við­mið­um. Millj­ón-króna menn­irnir sem eiga svo mikið að þeir vita ekki aura sinna tal ætla sér að gera líf þeirra sem ekk­ert eiga enn verra. Og eru til­búnir að lengja krepp­una með því að fara í kjara­skerð­ingu sem mun ekk­ert gera nema draga mark­visst úr inn­lendri eft­ir­spurn til að ná árangri í því sem þeir upp­lifa greini­lega sem eitt brýn­asta hags­muna­mál sitt.

Að lok­um: Við sem til­heyrum stétt verka- og lág­launa­fólks vitum vel að kerf­ið, kap­ít­al­isminn, er í eðli sýnu eins ólýð­ræð­is­legt og hægt er að hugsa sér. Við vitum að við þurfum að berj­ast fyrir öllu sem við fáum með kjafti og klóm, hverri ein­ustu krónu. Og loks­ins höfum við fengið tæki­færi til að berj­ast fyrir okkar hags­muna­mál­um, nú þegar við förum með völd í öðru stærsta verka­lýðs­fé­lagi lands­ins. Við vitum að það sem við erum að fást við og berj­ast fyrir er bæði risa­stórt og afskap­lega ein­falt: Skipt­ing gæð­anna alls­staðar og að öllu leyti. Við höfum svitnað fyrir hag­vöxt­inn en þurft að sjá á eftir arð­inum sem við sköp­uðum með okkar erf­ið­is­vinnu renna í vasa kap­ít­alist­anna. 

Ef að SA halda að þau geti haft af okkur umsamdar hækk­anir án þess að við breyt­umst í flóð­bylgju búna til af sam­stöðu fjöld­ans þá erum við til­búin til að sýna þeim, enn eina ferð­ina, hvar styrk­leikar okkar liggja. Verði þeim að góðu ef þau efna til ófriðar við okk­ur.