Ill­ugi Jök­uls­son skrif­aði nýverið pistil til höf­uðs for­sæt­is­ráð­herra, Katrínu Jak­obs­dótt­ur, með titl­inum „Hvað hefur lukk­ast hjá Katrín­u?“. Katrín er nú á fjórða vetri kjör­tíma­bils og því þótti Ill­uga ekki úr vegi að hug­leiða stöðu henn­ar. Hann hefur reyndar skrifað við­líka greinar á fyrri vetrum kjör­tíma­bils­ins. Sjálfur er Ill­ugi lík­lega á sínum fjórða ára­tug sem blaða­maður og sögurýnir á Íslandi og því er kannski ekki úr vegi að hug­leiða stöðu hans svo­lít­ið. Ill­ugi er fyrir löngu orð­inn ein af röddum þjóð­ar­innar og hefur afka­stað miklu á starfsæv­inni, mörgu ákaf­lega gagn­legu. Hann hefur líka gagn­rýnt stjórn­völd oft þegar þörf hefur verið á. Að Ill­ugi skrifi þjóð­fé­lags­rýni er því síður en svo athuga­vert og hreint ekki frétt­næmt. Að hann skrifi pistil af þessu tagi til höf­uðs Katrínu er raunar heldur ekki frétt­næmt, enda verður hann seint tal­inn í aðdá­enda­hópi henn­ar. En Ill­uga er svo­lítið farið að fat­ast flug­ið. Í stað þess að gagn­rýna af mynd­ug­leik mál­efni og gjörðir for­sæt­is­ráð­herr­ans og rík­is­stjórnar er þessi pist­ill hans lítið annað en inni­halds­lausar fyr­ir­sagnir og útúr­snún­ing­ar. 

Ekki-lygin

Ein und­ir­fyr­ir­sögnin í þessum nýjasta Katrín­arp­istli Ill­uga er þessi: „Vís­vit­andi með rangt mál?.“ Skila­boðin til les­anda eru öllum ljós; að for­sæt­is­ráð­herra þjóð­ar­innar segi ósatt og það vís­vit­andi. Þetta eru stór orð úr munni þekkts og reynds blaða­manns um for­sæt­is­ráð­herra og ljós­lega ætlað að grípa skjót­fengna athygli. Vand­inn með svona stór orð er sá að þau útheimta ófrá­víkj­an­lega mjög hald­góðan rök­stuðn­ing. Hann er ekki er að finna í pistli Ill­uga. Í kjöl­far fyr­ir­sagn­ar­innar stóru þynn­ist skúbbið Ill­uga held­ur. Meintar lygar Katrínar reyn­ast ekki aðrar en þær að í nokk­urra mán­aða gömlu blaða­við­tali, við annan blaða­mann, á öðrum miðli, í öðru sam­hengi hafi hún sagst telja „veru­legt ákall almenn­ings eftir stöð­ug­leika í stjórn­ar­fari“. Þetta stað­hæfir Ill­ugi að sé „him­in­hróp­andi rangt“ og sakar Katrínu um að vera „glám­skyggn­ari en leyfi­legt ætti að vera“ sjái hún ekki sann­leik­ann um þjóð­ar­vilj­ann sem Ill­ugi telur sig greini­lega þekkja bet­ur. Þetta er eig­in­lega frekar ómerki­leg­t. 

Þæga, hlýðna konan

Ill­uga tekst, nokkuð óvænt, í pistli sínum að blanda sér með þrótt­miklum söng í hinn fjöl­radda karla­kór sem fer með mön­tr­una um þægu og hlýðnu kon­una, sem brosir í ein­hverju skraut­hlut­verki hús­móður á stjórn­ar­heim­ili karl­anna. Með orðum Ill­uga: „Katrín Jak­obs­dóttir kæmi sér brosmild fyrir á tepp­inu með kúst­inn, kastaði mæð­inni alls hugar fegin og segði: „Nú er allt í lag­i.“ “ 

Ég ætla að leiða hér hjá mér kven­fyr­ir­litn­ing­una (sæta Katrín með kúst­inn) enda hefur þvælu af því tagi frá öðrum körlum verið ágæt­lega mætt með föstum rökum und­an­far­ið. En svona lagað er í besta falli ósann­gjörn og full­kom­lega órök­studd ásökun um algeran und­ir­lægju­hátt eins af skarp­ari og sterk­ari for­sæt­is­ráð­herrum síð­ustu ára­tuga. Ill­ugi rök­styður ekk­ert í pistl­inum sín­um. Ekki neitt. Upp­taln­ing góðra verka for­sæt­is­ráð­herr­ans og hennar fólks, til að hreyfa and­mælum við ásökun Ill­uga, er óþörf hér. En verkin eru nú til samt. Sjá t.d. sam­an­tekt hér.

Vonda mann­valið

„Með fáeinum heið­ar­legum und­an­tekn­ingum er þar [meðal ráð­herra rík­is­stjórn­ar] satt að segja ekki um stór­feng­legt mann­val að ræða“. 

Þetta skrifar Ill­ugi orð­rétt í pistli sínum og setur meira að segja í fyr­ir­sögn líka, aftur ljós­lega til að grípa athygli les­enda með ein­földum hætti. Hvað skyldi „ekki stór­feng­legt mann­val“ merkja í huga Ill­uga? Hvaða ein­stak­linga við ráð­herra­borðið á hann við? Senni­lega for­sæt­is­ráð­herr­ann alla vega ef skilja má anda pistils­ins. Og hverjar eru svo „heið­ar­legu und­an­tekn­ing­arn­ar“? Það er vondur siður blaða­manna að stilla sér upp í hásæti til að dæma raka­laust með ein­földum frösum um vont eða gott „mann­val“ hópa. Er vont mann­val í huga dóm­ar­ans hér illa inn­rætt fólk, eða kannski treggáf­að, eða sið­blint eða fram­taks­laust? Eða bara hið ágætasta fólk sem vill til að er ósam­mála blaða­mann­inum um ein­hverjar póli­tískar áhersl­ur? Kannski á Ill­ugi við eitt­hvað allt annað þegar hann dæmir mann­val í hóp­um. Hver veit. En allur ráð­herra­hóp­ur­inn sem um er rætt situr undir órök­studdum sleggju­dómi. Þetta er ekki boð­leg­t. 

Fyr­ir­sagna­blaða­mennska

Pistlar eins og þessi eru bit­laus, popúl­ísk fyr­ir­sagna­blaða­mennska. Ef rök­stuðn­ingur og almenn virð­ing fyrir fólki, hverfa alveg úr textum sam­fé­lags­rýna okkar þá situr lítið eftir nema þurr­elduð bit­urð. Hún er frekar vont vega­nest­i. 

Höf­undur er félagi í VG í Norð­aust­ur­kjör­dæmi og Norð­ur­þingi.