Enn á ný eru stjórnvöld hvött til þess að Landsnet geri áætlun um lagningu sæstrengs á milli þessara staða og birti niðurstöður sínar opinberlega til umræðu og gagnrýni, þ.á.m. kostnaðartölur.
Fyrri grein
Þann 1. apríl 2014 birtist grein í Morgunblaðinu eftir okkur tvo ásamt Valdimar K. Jónssyni prófessor emeritus heitnum. Greinin var undir heitinu: „Hvers vegna ekki sæstreng frá Straumsvík til Helguvíkur?“ Þar var stungið upp á að skoða þann valkost að leggja sæstreng(i) frá Straumsvík inn á Suðurnes í stað þess að leggja 2 x 400 kV háspennulínur á landi. Þarft er að taka fram að greinin var ekki hugsuð sem aprílgabb.
Athafnasaga Helguvíkur
Á sínum tíma voru uppi áætlanir um tvö iðjuver í Helguvík, kísilmálmverksmiðju og álverksmiðju. Undirbúningur að stofnun kísilmálmverksmiðju United Silicon stóð yfir á árunum 2007-2012. Árið 2014 náðist orkusölusamningur við Landsvirkjun og framkvæmdir hófust. Fyrsti ofninn var 35 MW en alls var gert ráð fyrir fjórum ofnum eða samtals 140 MW. Árið 2016 hóf verksmiðjan framleiðslu, en hún komst aldrei almennilega í gang og þannig er staðan í dag. Verksmiðjan verður varla gangsett aftur og hver höndin er uppi á móti annarri. Árið 2012 var gengið frá orkusölusamningi milli Century Aluminium annars vegar og Orkuveitu Reykjavíkur og HS-Orku hins vegar um álver í Helguvík. Samningurinn hljóðaði uppá framleiðslugetu samtals 360.000 tonn/ári og raforku upp á 600 MW, en álverið kæmi inn í áföngum. Framkvæmdir við kerskála hófust 2013 en stöðvuðust nokkru síðar. Nú er talað um að nota mannvirkin, sem þar standa, fyrir fiskirækt á landi.
Þarna standa semsagt núna þessi tvö iðjuver athafnalaus og eiga sér ekki viðreisnar von. Þetta er náttúrulega ein hörmungarsaga.
Útfærsla tengingar milli Hamraness og Njarðvíkurheiðar
Þrátt fyrir að fyrirhuguð iðjuver muni ekki raungerast þá telur Landsnet þörf á að styrkja flutninga milli meginflutningskerfisins á SV-horninu og út á Reykjanes. Núverandi lína, Suðurnesjalína 1, var tekin í notkun 1991 og er því aðeins 30 ára gömul og ætti því að geta dugað töluvert lengur, ef verkast vill. Báðir eftirtalinna kosta mundu eiga sitt upphaf í spennivirkinu Hamranesi við Straumsvík. Með landlínukosti er gert ráð fyrir að enda í spennivirki á Njarðvíkurheiði en Landsnet fyrirhugar að fara í þessa framkvæmd svo fljótt sem kostur er og heimildir gefa tilefni til. Við röksemdafærslu í skýrslum fyrirtækisins um þetta mál er hvergi minnst á sæstreng þann, sem hér er til umræðu. Suðurnesjalínur 2 og 3 verða 35 km langar 400 kV loftlínur og möstrin allt að 30 metra að hæð með fram Reykjanesbraut. Landeigendur vildu hins vegar að línan verði lögð í jörð. Eignarnámsmál Landsnets endaði í Hæstarétti þar sem Landeigendur unnu málið. Í framhaldi af því lagaði Landsnet hönnun og leyfisferlið til að vinna á röksemdum Hæstaréttar fyrir dómnum. Við vitum ekki nákvæmlega hvar leyfismálið er núna statt en vafalaust bíður Landsnet eftir því að geta hafið framkvæmdir og þá sem allra fyrst.
Sæstrengurinn
Sæstrengshugmynd okkar í Mbl greininni gerði ráð fyrir að strengurinn lægi til spennuvirkis í Helguvík, sem þar var fyrirhugað. Þetta væri riðstraumstenging með 132 kV eða 220 kV spennu. Af ástæðum, sem nefndar voru hér að framan, var spennivirkið sett á ís. Þess vegna gæti verið heppilegra að gera frekar ráð fyrir landtökustað sæstrengsins nálægt Njarðvík og halda þaðan áfram rakleiðis til spennivirkisins á Njarðvíkurheiði.
Kostir sæstrengs umfram loftlínu á landi
Að fyrrnefndu eignarnámsmáli frátöldu, hafa dúkkað upp nokkrar ástæður sem mæla á móti landtenginu frá spennivirkinu Harmanesi til spennivirkisins á Njarðvíkurheiði eins og gosórói á Reykjanesi, sem stendur reyndar yfir um þessar mundir. Það sem vekur spurningar er að einkenni óróans felast í að eldur gæti komið upp á svipuðum tíma og jafnvel á fleiri en einum stað jafnvel í einu. Þess vegna má búast við hvelli hvar og hvenær sem er og jarðeldasérfræðingar nefna gætilega óróapúls með tilheyrandi skjálftariðu í mannfólkinu. Að þessu sögðu hljómar hugmyndin um sæstreng varla út í loftið.
Einnig má til taka að Reykjanesið er að verða mikið umtalað náttúrufyrirbæri með stórbrotinni hraunaveröld og undirliggjandi eldfjallaólgu, sem gæti þess vegna skapað ígildi leiksýninga fyrir ferðamenn sem koma til landsins og fyrsta sýn þeirra verður frá Reykjanesbrautinni í austurátt yfir skagann. Maður á erfitt með að hugsa sér að sú sviðsmynd væri römmuð inn af 2 x 400 kV og 30 metra háum háspennulínum á vegum Landsnets. Það gæti vissulega virkað truflandi og neikvætt á upplifun ferðamanna.
Svo mætti nefna að sæstrengur væri betur varinn fyrir hraunstreymi en loftlína þó gert sé ráð fyrir að loftlína gæti verið varin með hraunkælingu með pípulögnum frá sjó og tilheyrandi vatnsdælum.
Niðurstaða
Sú hugmynd sem við viljum koma hér á framfæri er að stjórnvöld fái Landsnet til að gera áætlun um lagningu og kostnað við sæstreng og birti niðurstöður opinberlega til umræðu og gagnrýni. Með fullnægjandi kostnaðarrökum, sem hefur ekki verið aðalsmerki Landsnets í gegnum tíðina.
Kári Jónasson er leiðsögumaður og fyrrverandi fréttamaður. Skúli Jóhannsson er verkfræðingur.
