Af ást til Alþingis

Borghildur Sölvey Sturludóttir spyr: Hvernig ætlum við að skipuleggja þetta land?

Auglýsing

Á mér brenna mál­efni sem varða skipu­lag, mann­gert umhverfi, gæði og fram­tíð­ar­sýn okkar er kemur að borgar og bæj­ar­um­hverfi á Íslandi og þá sér­stak­lega hvað ríkið sé að gera í formi dóma og laga­setn­inga ann­ars vegar og svo hvað sveit­ar­fé­lögin eru að ger­a.  Getum við sem sam­fé­lag farið að ræða gæði er kemur að skipu­lagi, hvað sé ásætt­an­legt og hvernig við ætlum að skipta gæðum á milli borg­ara þessa lands? Þetta er í raun kjarni þess sem póli­tík fjallar um og því áhuga­vert hvernig tek­ist verður á um fram­tíð­ar­sýn okkar á næstu vik­um. Hvort að við treystum okkur í sam­tal um annað en nýt­ing­ar­hlut­fall og hæð húsa. Hvort að við getum farið að fjalla um ljós, skugga, fag­ur­fræði, sögu­legt sam­hengi og blöndun byggð­ar.

Hvernig túlkar dóms­valdið nýt­ing­ar­hlut­fall?

Margar upp­bygg­ing­ar­heim­ildir eiga sér langa og flókna sögu og enn sem komið er, er þetta enn túlkað sem eilífð­ar­eign og gildir þá engu hvort að ein­hver menn­ing­ar­verð­mæti eða gömul hús séu til stað­ar.

Auglýsing
Nýlega kom fram dómafor­dæmi þar sem tek­inn er af því allur vafi að nýt­ing­ar­hlut­fall vegur hærra en menn­ing­ar­verð­mæti, að heim­ildir í deiliskipu­lagi (sem í dag má mögu­lega segja barn síns tíma) er eilíf eign líkt og  óveiddur kvóti. Gam­alt hús, sem ætti að vernda, þarf því að víkja þar sem að fyrir löngu var búið að leyfa rif, auka nýt­ing­ar­hlut­fall og leyfa fjöl­býl­is­hús á lóð­inni. Búið var að lofa meiri verð­mætum í formi fleiri fer­metra en gamla húsið var.

Hvað er ríkið að gera?

Á síð­asta ári skrif­aði ég grein sem birt­ist í Kjarn­anum þann 03.11.2020. Þar var gerð heið­ar­leg til­raun til að höfða á fag­legan og yfir­veg­aðan hátt til stjórn­mála­fólks um að íhuga skekkj­una í laga- og reglu­gerð­um, svokölluð hlut­deild­ar­lán, sem vinna gegn því sem fag­fólk á sviði skipu­lags- og umhverf­is­mála leggur rækt við. Hlut­deild­ar­lánin áttu að hjálpa fyrstu kaup­endum við að eign­ast þak yfir höf­uðið en voru á sama tíma skil­yrt nýbygg­ingum og því ekki hægt að kaupa í grónum hverf­um. Reyndar réð­ust hlut­deild­ar­lánin ekki að rót vand­ans, sem hefur ekk­ert með skipu­lag eða bygg­inga­tækni­legar lausnir að gera. Með veit­ingum þeirra birt­ist kerf­is­læg skekkja sem rekja má til fjár­mála­geirans og þeirrar sér­stöku hug­myndar að líta á íbúð­ar­hús­næði sem fjár­fest­ing­ar­kost og sem atvinnu­veg.

Á sama tíma og höf­uð­borgin kemur fram með bætt aðal­skipu­lag, auknar áherslur á sögu­legt sam­heng­i,  horf­umst við í augu við allt aðra þróun hjá rík­is­vald­inu er kemur að laga­setn­ingum og skipu­lags­mál­um.

Hvað eru sveit­ar­fé­lögin að gera?

Nú, í aðdrag­anda kosn­inga á ég mér þann draum að fram­bjóð­endur og aðrir leggi frá sér flokkspóli­tísk gler­augu í stund­ar­fjórð­ung eða svo og kynni sér breyt­ingar og nýja við­bót við Aðal­skipu­lag Reykja­víkur. Ég bendi sér­stak­lega á bls. 82-86, en þar er   um er að ræða mjög áhuga­verðar áherslur varð­andi þétt­leika byggð­ar, form bygg­inga, birtu­skil­yrði, og björt og skjól­góð úti­svæð­i. 

Hér eru dæmi um randbyggð, þar sem tekið er á garðrými og hlutfalli þess, hlutfalli jarðhæða, sem liggja að götu og eiga að tryggja lifandi hliðar húsa, hvar sólin skín og hvaða áhrif það hefur á birtuskilyrði garðsvæða. Heimild AR/ Teiknistofan Stika

Mörgum er óþarf­lega tamt að að úthrópa þennan eða hinn borg­ar­stjór­ann þegar rætt er hvernig „um­horfs“ er í borg­inni. Slíkt er ómak­legt þar sem skipu­lag og inn­viðir borg­ar­innar eru verk margra kyn­slóða stjórn­mála- og emb­ætt­is­manna. Þegar skipu­lag borg­ar­innar er rætt er nauð­syn­legt að rýna af alvöru í skipu­lags­lög­gjöf og sögu borg­ar­inn­ar. 

Getur ríkið beitt sér með ein­hverjum hætti í skipu­lags­mál­um, jafn­vel „kra­fist“ skil­greinda gæða?

Nú stytt­ist í kosn­ingar og  þá er lag að huga að breyt­ingum í þessum mála­flokki sem öðr­um.  Áherslur í skipu­lags­málum borg­ar­innar eru unnar eftir fag­legum grein­ingum og við­ur­kenndri aðferða­fræði, en ekki eftir henti­stefnu varð­andi dreif­ingu byggð­ar.  Sú þétt­ing byggðar sem Reykja­vík­ur­borg vinnur með í Aðal­skipu­lagi sínu er hug­mynda­fræði sem að allar borgir vinna nú með. 

Að þétta byggð þýðir „að fara vel með“, nýta betur land og inn­viði. Það væri líka hægt að kalla þetta, „í átt að jafn­vægi og stöð­ug­leika“ eða „að fara vel með og nýta inn­viði“ og leiða hug­ann að því að landið sé hugs­að  fyrir íbú­ana fremur en fyrir bíl­ana! Núver­andi stefna rík­is­valds­ins, sem birt­ist í hlut­deild­ar­lán­um, dreifir byggð, hneppir fólk í átt­haga­fjötra, eykur umferð, stuðlar að meng­un, er kostn­að­ar­söm og tekur tíma frá fólki sem það gæti varið í vinnu, tóm­stundir eða sam­veru með fjöl­skyldu og vin­um! 

Kæru fram­bjóð­endur til alþing­is! Hér eru þrjú skref sem geta fært okkur nær nútím­anum og jafn­vel fram­tíð­inni þegar kemur að ákvörð­unum um fjár­magn, inn­viði og betra líf fyrir okkur öll. Ég legg til:

  1. Að þing­menn leggi fram frum­varp um blöndun byggð­ar. Bjarg íbúða­fé­lag er virki­lega góð byrj­un, en það þarf meira til en að byggja fjöl­býl­is­hús á nokkrum stöð­um. Líta mætti oftar til grann­þjóð­anna, Danir leggja til dæmis áherslu á að höfða til allra bygg­ing­ar­að­ila um að huga að blöndun hvar sem er á land­inu, sem verður til þess að ákveðin þétt­inga­svæði eru ekki aðeins fyrir efna­meira fólk. Danir hafa t.d. sett í lög að tryggja skuli um 20% blöndun á upp­bygg­ing­ar­svæð­um, þannig er tryggt að almenna kerfið komi í bland við leigu og eignar­í­búð­ir.
  2. Að heim­ildir í deiliskipu­lags­á­ætl­unum verði skráðar sem „eign­ir“ hjá þjóð­skrá (ónýttar heim­ild­ir). Margar deiliskipu­lags­á­ætl­anir hafa elst illa. Það sem þótti hent­ugt fyrir um 20 árum, þykir það ekki í dag. Við gerum enn frek­ari kröfur á sögu­lega skírskot­un, hæfi­lega skala og minni öfgar í hæðum húsa. Ef hægt er að koma upp „tekju­stofni“ í kringum óbyggðar heim­ild­ir, væri kannski ekki farið fram á svo mikið í einum bita, þær lægju síður óhreyfðar í ára­tugi og bæir og borg gætu frekar átt von á því að eftir sam­þykkt deiliskipu­lags væri hægt að hefj­ast handa við bygg­ing­ar, frekar en að heim­ildin lægi óhreyfð í mörg ár.
  3. Að frum­varp um gæði í mann­gerðu umhverfi líti dags­ins ljós. Skipu­lags­stofn­un, Hús­næðis og mann­virkja­stofn­un, Vega­gerð­in, Hönn­un­ar­mið­stöð og Sam­band íslenskra sveit­ar­fé­laga fái það verk­efni að finna þau íslensku gæði sem þarf til að byggð og gæði vaxi hér og dafni. Þannig má tryggja betur (stuðla að) að það fjár­magn sem veitt er í hvers kyns upp­bygg­ingu á land­inu, taki ekki bara mið af hag­kvæmni heldur þorum við að leggja áherslu á og gera kröfur um að öll verk sem eru hluti af rík­is­út­gjöldum séu unnin eftir skil­greindum gæðum og lang­tíma­út­reikn­ing­um. 

Þetta er skrifað af ást til lýð­ræð­is­ins og Alþingis í von um að þar verði unnið mark­visst af kær­leika til að gera landið okkar gott land til að búa í – fremur en gott land til að keyra í. Að litið verði á skipu­lags­mál út frá umhverf­is­málum og efna­hags­mál­um, en ekki fyrst og fremst sem hús­næð­is­mál. Góð byrjun væri að ræða skipu­lags­mál heild­stætt, tengja saman sam­göngur og hús­næð­is­mál, að vinna mark­visst að því að draga úr C02 losun með stór­tæk­ari hætti en að banna plast­rör og plast­poka. 

Höf­undur er arki­tekt.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiAðsendar greinar