Und­an­farið hafa borist tíð­indi af því að kaup­máttur launa taki nú að drag­ast saman og að kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna hafi dreg­ist saman á öðrum árs­fjórð­ungi 2022. Við fyrstu sýn er freist­andi að draga þá ályktun að um óheilla­þróun sé að ræða þar sem lands­menn beri skarðan hlut frá borði en slíkar álykt­anir krefj­ast þess að horft sé einnig til und­ir­liggj­andi efna­hags­þró­unar og yfir lengri tíma­bil. Þetta er ekki síst mik­il­vægt þar sem senn lýkur gild­is­tíma kjara­samn­inga og kjara­við­ræður fara í hönd. Það má færa sterk rök fyrir því að heppi­leg­ast og sann­gjarn­ast sé að meta kaup­mátt­ar­þróun yfir lengri tíma, t.d. út frá gild­is­tíma lífs­kjara­samn­ings. 

Kjara­við­ræður snú­ast um lífs­kjör fólks og jákvæða þróun sam­fé­lags­ins. Í kjara­samn­ingum er eitt meg­in­mark­mið allra samn­ings­að­ila að auka kaup­mátt og það hefur tek­ist með óyggj­andi hætti. Ann­ars vegar hefur kaup­máttur launa auk­ist um 7% frá gild­is­töku lífs­kjara­samn­ings­ins og það þrátt fyrir að efna­hags­um­svif hafi dreg­ist saman um 5% á mann á tíma­bil­inu vegna heims­far­ald­urs­ins.  

Hins vegar hefur þróun kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna á mann er enn hag­felld­ari en frá upp­hafi árs 2019 hefur kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna auk­ist um heil 13%. Horft lengra aftur í tím­ann er þró­unin enn hag­felld­ari, frá 2016 hefur kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna auk­ist um 20%. Á síð­ustu tíu árum hefur kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna auk­ist um 39% að með­al­tali.

Á sama tíma hefur kaup­máttur ráð­stöf­un­ar­tekna á Norð­ur­löndum auk­ist um 9-20%.  Á annan kvarða lagðan með vísan til nýlegrar skýrslu Katrínar Ólafs­dóttur fyrir Þjóð­hags­ráð eru öfgarnar enn meiri: „Ef við horfum ein­göngu á tíma­bilið frá 2012 þá er kaup­mátt­ar­aukn­ing áNorð­ur­lönd­unum á bil­inu 2-10% sam­an­borið við 57% á Ísland­i.“

Það sem er líka vitn­is­burður um árangur síð­ustu ára er að kaup­máttur allra tekju­tí­unda jókst á síð­asta ári og sömu sögu er að segja um þró­un­ina 2018-2021, ef lægsta tekju­tí­undin er und­an­skil­inn en í þeim hópi eru mjög lágar ráð­stöf­un­ar­tekjur (37 þús. kr. á mán­uð­i), sem ætla má að séu að mestu náms­menn sem treysta á sumar og hluta­störf. Lík­ast til lenti sá hópur sér­stak­lega illa í sam­komu- og ferða­tak­mörk­unum en hafa komið af krafti til baka á yfir­stand­andi ári. Lík­lega er því um tíma­bundið ástand að ræða en fylgj­ast þarf mjög vel með þróun þessa hóps næstu miss­eri 

Sagan end­ur­tekur sig. Hag­saga Íslands sýnir með óyggj­andi hætti að verð­bólga dregur úr kaup­mætti launa. Um það þarf ekki að deila. Það er meg­in­verk­efni aðila vinnu­mark­aðar að skapa skil­yrði fyrir lækk­andi verð­bólgu til að tryggja að sam­dráttur í kaup­mætti verði skamm­vinnur svo sækja megi fram síð­ar. Á verð­bólgu tapa all­ir. 

Höf­undur er fram­kvæmda­stjóri Sam­taka atvinnu­lífs­ins.