Það var væg­ast sagt sér­kenni­leg til­finn­ing að ganga um ell­efta hverfi Par­ís­ar­borgar morg­un­inn eftir árás­irn­ar; víg­girð­ing­ar, her­lög­reglu­menn, för eftir byssu­kúl­ur, blóð­slett­ur. Fáir á ferli, nema þá kannski heims­pressan sem var að vakna eftir eril­sama nótt, neð­an­jarð­ar­lest­arnar nán­ast tóm­ar, lítil sem engin umferð – ískaldur ótti vofði yfir öllu. Ekki sú París sem maður þekkti.

Hér hefur margt gengið á. Í sögu­legu ljósi er París eitt helsta átaka­svæði Evr­ópu. Hér hafa geisað borg­ara­stríð og bylt­ing­ar, heim­styrj­aldir og hörm­ung­ar; og borgin hefur staðið þetta allt af sér.

París er ein mesta fjöl­menn­ing­ar­borg heims og einmitt í því liggur kraftur henn­ar. Hún er opin og frjáls; hingað hafa lista­menn, hugs­uð­ir, við­skipta­jöfrar og vís­inda­menn leitað öldum saman til að vinna í friði og fá að vera þeir sjálf­ir. En það er alltaf þessi spenna. Fjöl­menn­ing er magnað en við­kvæmt fyr­ir­bæri sem auð­velt er að skemma. Hryðju­verka­menn­irnir eru fyrst og fremst að ráð­ast á sam­stöð­una um fjöl­breytn­ina. Og það sem allir ótt­ast mest þessa stund­ina er að það tak­ist að ein­hverju leyti. Múslimar eru einna hrygg­astir yfir atburðum og ótt­ast um stöðu sína í sam­fé­lag­inu. Ég spjall­aði við Par­ís­ar­búa sem er ætt­aður frá Norð­ur­-Afr­íku og hann sagði þetta:

„Ég get varla gengið niður götu án þess að fólk hlaupi í burtu eða líti á mig tor­tryggn­is­lega. Þetta er ömur­legt. Allt einu er mitt fólk orðið hryðju­verka­menn.“

Bataclan-kyn­slóðin 

Dag­blaðið Libér­ation sló upp þess­ari fyr­ir­sögn í vik­unni og vís­aði til þess að árásin hefði beinst gegn ungu fólki. Þetta er kyn­slóð sem verður hér eftir stöðugt á varð­bergi, á tón­leik­um, á fót­bolta­velli, á veit­inga­stað, á bar. Það fylgir æsku og ung­dóms­árum að fá að lifa fjör­ugu og áhyggju­lausu lífi. Nú hafa hryðju­verkin ef til vill tekið það frá þess­ari kyn­slóð.

Búast má við stór­auk­inni gæslu á Evr­ópu­mót­inu í knatt­spyrnu sem fram fer næsta sumar í Frakk­landi. Nú þegar hafa FIFA og fleiri lýst því yfir að hugs­an­lega þurfi að end­ur­skoða öll örygg­is­mál á helstu knatt­spyrnu­völlum í Evr­ópu. Raunar má þakka örygg­is­gæsl­unni á Stade de France að ekki fór verr. Þar voru 80.000 manns, franski for­set­inn og þýskir ráða­menn. Við getum rétt ímyndað okkur mann­fallið hefðu árás­ar­menn­irnir kom­ist inn á leik­vang­inn eins og þeir ætl­uðu sér. Sömu­leiðis er talað um aukið eft­ir­lit á flug­völlum (eins og það hafi ekki verið nóg fyr­ir!) og á lest­ar­stöðv­um. Svo ekki sé minnst á aukið eft­ir­lit með borg­ur­unum – „for­virkar rann­sókn­ar­heim­ild­ir“, sem er annað heiti yfir per­sónunjósn­ir. Allt sem þú segir og skrifar ratar inn í ein­hvern gagna­banka leyni­þjón­ust­unn­ar.

 Afleið­ing­arnar - stríð og aukið eft­ir­lit 

Ef það er ein­hver til­finn­ing á meðal Frakka sem er yfir­sterk­ari reið­inni, dep­urð­inni og ótt­anum yfir þessum árásum þá er það óvissan um afleið­ing­arn­ar. Hvaða afleið­ingar hefur þetta á sam­fé­lagið og lýð­veld­ið? Eða Evr­ópu alla?

Francois Hollande hefur lýst yfir neyð­ar­á­standi næstu þrjá mán­uði, sem jafn­gildir í raun her­lög­um, hann hefur boðað stjórn­ar­skrár­breyt­ingar og lýst yfir stríði við Íslamska rík­ið. For­sæt­is­ráð­herrann, Manuel Valls, er jafn­vel enn djarfari í yfir­lýs­ingum sínum og talar um að hugs­an­lega eigi Frakkar von á fleiri hryðju­verk­um, jafn­vel efna­vopa­árás­um.

„Búið ykkur undir þetta, þetta verður langt og erfitt“ -  Valls varar við því að jafn­vel sjálft Schen­gen-­sam­starfið heyri sög­unni til. Krafa Frakka á neyð­ar­fundi Evr­ópu­ríkja er stór­aukið eft­ir­lit um alla Evr­ópu. Höf­uð­paur­inn í árás­un­um, Abdel Abaa­oud, virð­ist hafa haft lítið fyrir því að kom­ast í gengum alla Evr­ópu til Frakk­lands frá Sýr­landi þrátt fyrir að vera eft­ir­lýst­ur. Ef þess­ari kröfu um aukið landamæra­eft­ir­lit verður fylgt eftir þá þýðir það í raun að Schen­gen-sátt­mál­inn sé úr gildi fall­inn.   

Víga­sveitir Íslamska rík­is­ins virð­ast vera komnir á fullt skrið, ekki bara í Mið-Aust­ur­lönd­um, heldur um heim all­an. Stöðugt ber­ast fréttir af ódæð­is­verkum þeirra og í gær­kvöld lögðu Frakkar fram ályktun fyrir örygg­is­ráð Sam­ein­uðu þjóð­anna sem var sam­þykkt - hún er í hnot­skurn þetta:

Öll ríki heims lýsa yfir stríði við Íslamska rík­ið.

Öll ríki heims ætla að leggja saman alla krafta sína til þess að leysa vand­ann í Sýr­landi og Írak. Hann sé ógn við sjálfan heims­frið­inn. Fyrsta verkið er að upp­ræta hinn sam­eig­in­lega óvin. Grípa til allra nauð­syn­legra ráða gegn Íslamska rík­inu og öðrum hryðju­verka­sam­tök­um.

Í fyrsta skipti í langan tíma tal­ast Banda­ríkja­menn og Rússar við. Kín­verjar og Rússar hafa oft beitt neit­un­ar­valdi í örygg­is­ráð­inu og hindrað ýmsar sam­ræmdar aðgerðir í Mið-Aust­ur­lönd­um, en nú eru öll ríkin sem eiga fasta­sæti í örygg­is­ráð­inu sam­stíga. Spreng­ing rúss­nesku far­þega­þot­unnar yfir Sína­ískaga, árás­irnar í París og Beirút og sömu­leiðis aftaka á kín­verskum gísl í þess­ari viku hefur leitt til þess­arar sam­stöð­u. 

Auk­inn við­bún­aður á Norð­ur­löndum

Ástandið í Sví­þjóð hefur verið spennu­þrungið síð­ustu daga. Við­bún­að­ar­stig var hækkað í vik­unni eftir víð­tæka leit að írök­skum manni, Mutar Majid; sem er tal­inn vera með hryðju­verk í und­ir­bún­ingi. Hann er einn af þeim fjöl­mörgu sem barist hefur með Íslamska rík­inu í Sýr­landi en síðan snúið til Evr­ópu. Sænski for­sæt­is­ráð­herrann, Stefan Löf­ven, til­kynnti um við­miklar aðgerðir lög­regl­unn­ar, og líkt og Ólafur Ragnar sagði hann þjóð sína hafa lifað í barns­legri ein­feldni hvað varðar hryðju­verkaógn en hvatti fólk til þess að sýna still­ingu.

Norð­menn ætla að herða allt landamæra­eft­ir­lit eftir að grunur kom upp að hinn grun­aði hryðju­verka­maður gæti verið kom­inn til Nor­egs frá Sví­þjóð. Norð­menn ætla að taka á móti 100.000 flótta­mönnum á næst­unni, en nú hefur norska þingið ákveðið að herða á ákvæðum inn­flytj­enda­lög­gjaf­ar­inn­ar. Norð­menn virð­ast tor­tryggn­ir. Fólk er beðið að fara var­lega, fylgj­ast vel með öllu og til­kynna lög­reglu ef eitt­hvað grun­sam­legt er á seyði.

Mestu við­brögðin eru samt í Finn­landi þar sem dóms­mála­ráð­herrann, Jari Lind­stöm, hefur viðrað þá skoðun að taka upp dauða­refs­ingar fyrir hryðju­verka­menn. Þeir eigi ekki skilið nein borg­ara­leg rétt­indi. Við svona tal er mörgum brugð­ið. Dauða­refs­ingar voru aflagðar 1949 og mann­rétt­inda­sátt­máli Evr­ópu, sem Finnar eru aðilar að, leggur sér­staka áherslu á bann við dauða­refs­ing­um.

Áhrifa árásanna í París gætir því víða, þau eru mikil og marg­vís­leg og í hugum margra þeirra sem hafa alist upp við vest­ræn gildi: mann­rétt­indi, frelsi og umburð­ar­lyndi – eru við­brögðin sér­stök og kannski eilítið hættu­leg.