Engar tilkynningar vegna peningaþvættis í gegnum fjárfestingarleið
Peningaþvættisskrifstofu bárust engar tilkynningar um að fjárfestar sem nýttu sér fjárfestingarleið Seðlabanka Íslands hefðu verið að koma illa fengnu fé inn í landið. Bankar segjast allir hafa kannað viðskiptavini sína.
Allir viðskiptabankarnir fjórir litu svo á að það hefði verið í þeirra verkahring að staðfesta áreiðanleika viðskiptamanna sinna sem tóku þátt í fjárfestingarleið Seðlabanka Íslands. Þeir segjast allir hafa kannað þá fjárfesta úr viðskiptamannahópi sínum sem nýttu sér fjárfestingarleiðina með tilliti til laga um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka. Þrír bankanna, Íslandsbanki, Arion banki og Landsbankinn, vilja hins vegar ekki svara því hvort þau hafi sent einhverjar tilkynningar til peningaþvættisskrifstofu (Financial Intelligence Unit) vegna gruns um að einhverjir úr viðskiptamannahópi þeirra hafi þvættað peninga með því að nýta sér fjárfestingarleiðina. Einn banki, Kvika banki, segist hins vegar ekki hafa sent neinar tilkynningar til peningaþvættisskrifstofu vegna þessa. Embætti héraðssaksóknara, en peningaþvættisskrifstofan heyrir undir það, segir að eftir því sem næst verður komist þá hafi ekki borist neinar tilkynningar frá fjármálafyrirtækjum vegna fjárfesta sem nýttu sér fjárfestingarleiðina.
Innlendir komu með 35 prósent af 200 milljörðum
Alls fóru fram 21 útboð eftir fjárfestingaleiðinni frá því í febrúar 2012 til febrúar 2015, þegar síðasta útboðið fór fram. Alls komu um 1.100 milljónir evra til landsins á grundvelli útboða fjárfestingarleiðarinnar, sem samsvarar um 206 milljörðum króna. f þeir sem komu með þennan gjaldeyri til Íslands hefðu skipt þeim á opinberu gengi Seðlabankans, líkt og venjulegt fólk þarf að gera, hefðu þeir fengið um 157 milljarða króna fyrir hann. Virðisaukningin sem fjárfestingaleiðin færði eigendur gjaldeyrisins í íslenskum krónum var því 48,7 milljarðar króna.
794 innlendir aðilar komu með peninga inn í íslenskt hagkerfi í gegnum útboð fjárfestingarleiðar Seðlabanka Íslands. Peningar þeirra námu 35 prósent þeirrar fjárhæðar sem alls komu inn í landið með þessari leið, en hún tryggði um 20 prósent afslátt á eignum sem keyptar voru fyrir peninganna á Íslandi. Alls fengu þessir aðilar 72 milljarða króna fyrir þann gjaldeyri sem þeir skiptu í íslenskar krónur samkvæmt skilmálum útboða fjárfestingarleiðarinnar. Afslátturinn, eða virðisaukningin, sem þeir fengu með þessu umfram það ef þeir hefðu skipt gjaldeyrinum á skráðu gengi Seðlabankans er um 17 milljarðar króna.
Kom illa fengið fé inn í landið í gegnum leiðina?
Í skýrslu starfshóps um eignir Íslendinga á aflandssvæðum, sem birt var í byrjun janúar, er fjallað um fjárfestingarleið Seðlabanka Íslands og því meðal annars velt upp hvort hún hafi orðið til þess að hluti af fjármagninu frá aflandssvæðum, sem orðið hafi til með ólögmætum hætti, hafi skilað sér Íslands með gengisafslætti í gegnum fjárfestingarleiðina.
Orðrétt segir í skýrslunni: „Miðlun upplýsinga um fjármagnsflæði inn og út úr landinu, t.d. aflandskrónur sem fluttar hafa verið til landsins og eins þátttaka í fjárfestingarleið Seðlabankans er ekki til staðar. Sér í lagi hefur skattyfirvöldum ekki verið gert viðvart af hálfu Seðlabankans þegar um grunsamlegar fjármagnstilfærslur er að ræða. Æskilegt má telja að samstarf væri um miðlun upplýsinga á milli þessara stofnana.“
Kjarninn beindi fyrirspurn til Seðlabanka Íslands um málið í kjölfarið. Í svari hanssegir bankinn að hann hafi ekki sent neinar tilkynningar vegna gruns um peningaþvætti þeirra sem nýttu sér fjárfestingarleið hans á meðan hún var opin á árunum 2012-2015. Alls komu 206 milljarðar króna til landsins í gegnum leiðina og virðisaukning þeirra sem hana nýttu var tæplega 50 milljarðar króna. Seðlabankinn sagðist enn fremur ekki haft neinar lagaheimildir til að velja eða hafna þátttakendum sem tóku þátt í fjárfestingarleiðinni á grundvelli þess frá hvaða landsvæði þeir komu, hvort sem það var aflandssvæði eða ekki.
Samkvæmt svari Seðlabankans áttu þau fjármálafyrirtæki sem voru milliliðir þeirra sem nýttu sér fjárfestingarleiðina átt að kanna hvort um mögulegt peningaþvætti væri að ræða. Seðlabankinn sjálfur hefði engum skyldum að genga í því tilliti.
Þrír bankar upplýsa ekki um tilkynningar
Kjarninn beindi því fyrirspurn til viðskiptabankanna fjögurra um hvernig eftirliti með viðskiptamönnum þeirra sem tók þátt í fjárfestingarleiðinni, og eftir atvikum tilkynningum til peningaþvættisskrifstofu, væri háttað.
Íslandsbanki segir í svari sínu að bankinn kanni alla viðskiptavini sína með tilliti til laga um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka og „staðfesti það við Seðlabankann með því að hafa milligöngu um einstök viðskipti.“ Bankinn vill ekki svara því til hvort hann hafi sent einvverjar tilkynningar til peningaþvættisskrifstofu en segir að hann sendi alltaf „slíkar tilkynningar ef grunur vaknar um að fjármagnsfærslur séu tengdar slíkri starfsemi.“
Arion banki segir að hann framkvæmi áreiðanleikakönnun á öllum sínum viðskiptavinum í samræmi við lög um aðgerðir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka. Í svari bankans er staðfest að slík könnun hafi farið fram á þeim viðskiptamönnum sem tóku þátt í fjárfestingarleið Seðlabankans. Arion banki telur sig hins vegar óheimilt að upplýsa um hvort tilkynningar hafi verið sendar til lögreglu.
Landsbankinn segist hafa gert áreiðanleikakönnun á þeim viðskiptavinum Landsbankans sem fóru þessa leið eins og lög gera ráð fyrir. „Ef grunur leikur á lögbrotum er það tilkynnt til peningaþvættisskrifstofu héraðssaksóknara. Landsbankinn veitir ekki upplýsingar um hvort grunur hafi vaknað um lögbrot eða hversu margar tilkynningar bankinn hefur sent vegna slíks gruns.“
Kvika segir að bankinn staðfesti áreiðanleika viðskiptamanna sem tóku þátt í fjárfestingarleiðinni og að hann hafi verið kannaður hjá þeim viðskiptamönnum sem tóku þátt í fjárfestingarleiðinni. Kvika er eini bankinn sem svarar því hvort að hann hafi sent einhverja tilkynningu til Peningaþvættisskrifstofu vegna gruns um peningaþvættis viðskiptamanna hans. Svarið er einfalt: nei.
Engar tilkynningar borist
Peningaþvættisskrifstofan heyrði áður undir ríkislögreglustjóra. Hún fluttist yfir til embættis sérstaks saksóknara á miðju ári 2015 og sú starfsemi rann síðar inn í embætti héraðssaksóknara þegar það var stofnað áramótin 2015-2016. Útboð eftir fjárfestingarleiðinni fóru fram frá febrúar 2012 til febrúar 2015, þegar skrifstofan heyrði enn undir ríkislögreglustjóra.
Í svari Ólafs Þórs Haukssonar héraðssaksóknara við fyrirspurn Kjarnans segir að einn starfsmaður hafi flust yfir með peningaþvættisskrifstofunni frá ríkislögreglustjóra á sínum tíma. Sá starfsmaður hefur nú látið af störfum. „ Á þeim tíma sem fjárfestingaleið Seðlabankans var starfrækt var peningaþvættisskrifstofan hjá ríkislögreglustjóra en ekki hjá sérstökum saksóknara eða héraðssaksóknara. Svör embættisins eru því sett fram með þeim fyrirvara. Eftir því sem ég kemst næst þá hefur peningaþvættisskrifstofunni ekki borist tilkynningar frá fjármálafyrirtækjum vegna fjárfesta sem nýttu sér fjárfestingarleiðina.“
Tíu staðreyndir um fjárfestingarleið Seðlabanka Íslands.
