Mik­ill titr­ingur var vegna þessa, og var meðal ann­ars skipt um stóran hlut af banka­ráði bank­ans og Stein­þór Páls­son for­stjóri, lét einnig af störf­um. Þáver­andi for­maður banka­ráðs Lands­bank­ans, Tryggvi Páls­son, sagði bank­ann hafa gert mis­tök, og var ferlum við sölu á eignum bank­ans breytt eftir þessi við­skipti.

Bak við luktar dyr

Í síð­ustu ræðu sinni sem for­maður banka­ráðs­ins, á aðal­fundi bank­ans, gerði hann Borg­un­ar­málið að umtals­efni og sagði meðal ann­ars: „Aðal­at­riði svo­nefnds Borg­un­ar­máls eru í raun ein­föld eins og þau snúa að Lands­bank­an­um. Við hefðum betur selt hlut­inn í opnu sölu­ferli og séð fyrir mögu­lega hlut­deild Borg­unar í sölu­and­virði Visa Europe. Mik­il­væg­ast er að engir ann­ar­legir hvatar lágu að baki þeirri ákvörðun bank­ans að selja hlut­inn á þann hátt sem gert var, heldur ein­vörð­ungu hags­munir Lands­bank­ans eins og þeir voru metnir á þeim tíma. Lands­bank­inn er búinn að birta opin­ber­lega þær upp­lýs­ingar sem að honum snúa og Fjár­mála­eft­ir­litið og Banka­sýsla rík­is­ins hafa fjallað um það og sagt sitt álit. Framundan er umbeðin úttekt Rík­is­end­ur­skoð­un­ar. Bank­inn hefur dregið lær­dóm af þeirri umræðu sem varð í kjöl­far umræddra við­skipta og allt verk­lag þessu tengt er í end­ur­skoð­un. Fyrir tveimur vikum síðan breytti Lands­bank­inn með sam­hljóða ákvörðun banka­ráðs stefnu sinni um sölu eigna og skil­greindi nýja stefnu vegna orð­spors­á­hætt­u.“

Rík­is­end­ur­skoðun gerði úttekt á því hvernig Lands­bank­inn hefði staðið að eigna­sölu, og gagn­rýndi bank­ann nokkuð harka­lega í skýrslu. Í nið­ur­stöðukafla skýrslunna sagði að bank­inn hefði í mörgum til­vikum selt eign­ir, fyrir tugi millj­arða króna, í lok­uðu sölu­ferli þar sem ekki var rennt að hámarka virði eigna bank­ans. „Rík­is­end­ur­skoðun gagn­rýnir einkum hvernig Lands­bank­inn stóð að sölu eign­ar­hluta sinna í Vestia hf. (2010), Icelandic Group hf. (2010), Promens hf. (2011), Fram­taks­sjóði Íslands slhf. og IEI slhf. (2014), Borgun hf. (2014) og Valitor hf. (2014). Allar þessar sölur fóru fram í lok­uðu ferli og í sumum til­vikum fékkst lík­lega lægra verð fyrir eign­ar­hlut­ina en vænta mátti miðað við verð­mætin sem þeir geymd­u,“ sagði í skýrslu Rík­is­end­ur­skoð­un­ar.

Það sem var þó gagn­rýnt mest af öllu var hvernig Lands­bank­inn missti af miklum hagn­aði, meðal ann­ars vegna atriða sem ekki var gaum­gæfi­lega hugað að í sölu­ferli.

Var þar meðal ann­ars fjallað um hagn­að­ar­von vegna aðildar að Visa Europe. Við­skipti með það félag leiddu svo til mik­ils hagn­aðar fyrir Borg­un. Í skýrslu Rík­is­end­ur­skoð­unar er meðal ann­ars fjallað um stöðu mála þegar Lands­bank­inn átti einnig hlut í Valitor, sem nú er dótt­ur­fé­lag Arion banka.

Að mati Rík­is­end­ur­skoð­unar var vit­neskja um hagn­að­ar­von bank­ans vegna Visa Europe, í til­felli Valitor, en það hafi ekki verið vitað af sömu hagn­að­ar­von í til­viki Borg­un­ar.

„Þeir starfs­menn Lands­bank­ans sem komu að sölu eign­ar­hlut­ar­ins í Borgun vissu að aðild­ar­fé­lög Visa Europe áttu til­kall til hugs­an­legs hagn­aðar af áður­nefndum val­rétti. Allt frá því í jan­úar 2013, þ.e. ári áður en bank­inn hóf við­ræður um sölu á eign­ar­hlut sínum í Borg­un, vissi bank­inn líka að val­rétt­ur­inn fól í sér veru­leg verð­mæti. Sér­fræð­ingar hans um greiðslu­korta­við­skipti upp­lýstu banka­ráðið á fundi þess 17. jan­úar 2013 að hagn­aður Valitors af val­rétt­inum gæti orðið allt að 10 millj­arðar króna, yrði hann nýtt­ur. Full­trúar Lands­bank­ans segj­ast ekki hafa vitað um aðild Borg­unar að Visa Europe og þar með mögu­legan ávinn­ing félags­ins af áður­nefndri sölu. Aðildin hafði þó staðið frá árinu 2010 og var raunar for­senda þess að Borgun sinnti færslu­hirð­ingu vegna Visa­korta en þá þjón­ustu hafði fyr­ir­tækið veitt um ára­bil. Þá gerði Borgun Lands­bank­anum til­boð í útgáfu Visa­korta vorið 2014 og tók þar sér­stak­lega fram að fyr­ir­tækið gæti boðið upp á það vöru­merki. Um þetta vissu a.m.k. sér­fræð­ingar bank­ans í greiðslu­korta­málum en til þeirra var ekki leitað við sölu Borg­un­ar. Vit­neskja Lands­bank­ans um aðild Borg­unar að Visa Europe hefði hugs­an­lega einnig feng­ist ef þeir starfs­menn bank­ans sem stóðu að söl­unni hefðu gert svo­kall­aða laga og tækni­lega áreið­an­leika­könnun með því að skoða þau gögn um fyr­ir­tækið sem bæði bank­inn og full­trúar kaup­enda fengu aðgang að í raf­rænu gagna­her­berg­i,“ segir í skýrslu Rík­is­end­ur­skoð­un­ar.

Inn á borð dóm­stóla

Eftir úttektir Fjár­mála­eft­ir­lits­ins og Rík­is­end­ur­skoð­un­ar, hálf­gerðar hreins­anir á fólki úr æðstu stjórn Lands­bank­ans, og mikla yfir­legu, ákvað Lands­bank­inn að höfða mál gegn Borg­un, fyrr­ver­andi for­stjóra félags­ins Hauki Odds­syni, og síðan eign­ar­halds­fé­lög­unum tveimur sem eru meðal hlut­hafa félags­ins, á móti Íslands­banka.

Í lok árs 2016 var málið fyrst tekið fyrir og hefur verið til með­ferðar dóm­stóla síð­an.

Í mál­inu gerir Lands­bank­inn þær dóm­kröfur að við­ur­kennd verði með dómi skaða­bóta­skylda stefndu á tjóni Lands­bank­ans vegna sölu­hagn­aðar sem hann hefði notið hefði hann selt 31,2% eign­ar­hlut sinn í Borgun hf. að teknu til­liti til upp­lýs­inga sem stefndu bjuggu yfir við kaupin en létu Lands­bank­anum ekki í té um hlut Borg­unar hf. í Visa Europe Ltd. og þá væntu hlut­deild er honum fylgdi í sölu­hagn­aði Visa Europe Ltd. við nýt­ingu fyrr­nefnds val­rétt­ar­samn­ings Visa Inc. og Visa Europe Ltd.

Þá er kraf­ist að stefndu verði dæmdir til að greiða stefn­anda óskipt máls­kostn­að. Allir stefndu krefj­ast sýknu af kröfum stefn­anda og máls­kostn­aðar úr hans hendi.

Í til­kynn­ingu vegna mál­sókn­ar­innar sagði bank­inn að ekki hefðu feng­ist upp­lýs­ingar um að Borgun ætti hlut í Visa Europe og gæti fengið hlut­deild í millj­arða hagn­aði vegna við­skipta með félag­ið. „Bank­inn fékk ekki upp­­lýs­ing­ar sem stefndu bjuggu yfir um að Borg­un hf. ætti hlut í Visa Europe Ltd. og rétt­indi sem fylgdu hlutn­um, þ. á m. mög­u­­lega hlut­­deild í sölu­hagn­aði Visa Europe Ltd. við nýt­ingu sölu­rétt­ar í val­rétt­­ar­­samn­ingi Visa Inc. og Visa Europe Ltd,“ sagði í til­­kynn­ingu Lands­­bank­ans í des­em­ber.

Eftir að mála­rekst­ur­inn hófst fyrir dóm­stólum hefur hins vegar ekki svo mikið komið fram um fram­vindu mála, en aðilar máls­ins hafa ekki viljað afhenda gögn. Þannig hefur Kjarn­inn óskað eftir því við Lands­bank­ann að fá að sjá grein­ar­gerðir og önnur gögn, sem skipta máli í mál­sókn­inni, og meðal ann­ars höfðað til þess að íslenska ríkið eigið bank­ann að fullu og miklir almanna­hags­munir séu undir í mál­inu. En allt hefur komið fyrir ekki. Bank­inn mun ekki láta nein gögn frá sér um mál­ið, sagði Helga Björk Eiríks­dótt­ir, for­maður banka­ráðs­ins, þegar spurst var form­lega fyrir um mál­ið.

Málið er þó rekið fyrir opnum tjöld­um, í þeim skiln­ingi, að dóms­nið­ur­stöður eru opin­berar og það má greina það að nokkuð harka­lega hefur verið tek­ist á um mál­in, enda miklir hags­munir í húfi.

Strax á upp­hafs­stigum máls­ins mót­mæltu hinir stefndu mál­sókn­inni, og kröfð­ust frá­vís­un­ar. Hinn 30. júní 2017 var því hafnað í hér­aði, og ákveðið að málið myndi fá efn­is­með­ferð. Málið er í því ferli núna.

Lands­réttur stað­festi í 30. októ­ber síð­ast­lið­inn þá kröfu Lands­bank­ans að fá dóm­kvadda mats­menn til að meta árs­reikn­inga Borg­un­ar, og þá árs­reikn­ing­inn frá árinu 2013 sér­stak­lega þar sem hann lá til grund­vallar við­skipt­unum árið 2014, en tek­ist er á um það í mál­inu, hvort réttar upp­lýs­ingar hafi komið fram í árs­reikn­ingum Borg­unar varð­andi fyrr­nefnda hags­muni vegna Visa Europe, og hvernig upp­lýs­ingar um þetta voru kynnt­ar.

Stefndu mót­mæltu þess­ari beiðni Lands­bank­ans, meðal ann­ars vegna þess að þeir töldu beiðn­ina hafa komið of seint fram og að hún snéri að end­ur­skoð­endum árs­reikn­inga Borg­unar sem ættu ekki aðild að mál­inu, en á þessi sjón­ar­mið var ekki fall­ist.

Millj­arða­hags­munir eru í húfi.

Borg­un fékk um 6,2 millj­­arða fyr­ir söl­una á Visa Europe, en í úr­sk­­urði hér­aðs­dóms varð­andi mats­beiðn­ina kem­ur fram að Lands­­bank­inn telji að í árs­­reikn­ing Borg­unar hafi vantað upp­­lýs­ing­ar um mög­u­­leg­an hagnað upp á þrjá millj­­arða. Á sama tíma var allt eigið fé Borg­un­ar þrír millj­­arð­ar.

Lands­bank­inn telur því að þarna hafi verið dulin verð­mæti í efna­hag félags­ins sem æðstu stjórn­endur félags­ins og sumir hlut­haf­ar, hafi vitað af, en ekki upp­lýst um þegar bank­inn seldi hlut sinn.

Lög­maður Lands­bank­ans í mál­inu er Ólafur Eiríks­son hrl., lög­maður BPS ehf. Reimar Pét­urs­son hrl., lög­maður Eign­ar­halds­fé­lags­ins Borg­unar Krist­inn Hall­gríms­son hrl. og lög­maður Borg­unar og Hauks Odds­son­ar, fyrr­ver­andi for­stjóra, er Gestur Jóns­son hrl.