Í nýsam­þykktum fjár­auka­lögum vegna árs­ins 2018 var fjár­heim­ild til trú­mála hækkuð um 820 millj­ónir króna. Þessi hækkun skýrist ann­ars vegar af því að fram­lag til þjóð­kirkj­unnar  verður aukið um 857 millj­ónir króna og hins vegar lækka fram­lög vegna sókn­ar­gjalda um 37 millj­ónir króna vegna end­ur­mats á fjölda ein­stak­linga í skráðum trú­fé­lög­um. Því má ætla að sam­an­lagður kostn­aður þjóð­ar­innar á árinu 2018 vegna rekstur þjóð­kirkj­unnar verði tæp­lega 5,5 millj­arðar króna.

„Óend­an­leg­ur“ kostn­aður

Fram­lagið til þjóð­kirkj­unnar er vegna hins svo­kall­aða kirkju­jarð­ar­sam­komu­lags milli ríkis og kirkju sem gert var 10. jan­úar 1997. Í því var samið um að kirkjan léti af hendi kirkju­jarðir að frá­töldum prests­setrum og að and­virði seldra kirkju­jarða rynni í rík­is­sjóð. Á móti mundi rík­is­sjóður greiða laun bisk­ups Íslands, vígslu­bisk­upa, 138 starf­andi presta og pró­fasta kirkj­unnar og 18 starfs­manna Bisk­ups­stofu, annan rekstr­ar­kostnað prests­emb­ætta og Bisk­ups­stofu, náms­leyfi, fæð­ing­ar­or­lof, veik­indi og fleira.

Tek­ist var á um kirkju­jarð­ar­sam­komu­lagið á þingi í nóv­em­ber. Þar sagði Helgi Hrafn Gunn­ars­son, þing­maður Pírata, að samið hefði verið um greiðslur til kirkj­unnar um ókomna tíð. Verð samn­ing­anna væri raun­veru­lega táknað með tölu­stafnum átta á hlið. „Kirkju­j­arð­irn­ar eru því bók­staf­­lega óend­an­­lega dýr­­ar,“ sagði Helgi. Hann bætti því við að samn­ing­ur­inn væri hroða­leg­ur.

Bjarni Bene­dikts­son, fjár­mála- og efna­hags­ráð­herra, var til svars og sagði það mik­il­vægt að ríkið stæði við gerða samn­inga. Það myndi þurfa „ein­hverja risa­stóra upp­­hæð til að gera upp fram­tíð­ina“ ef breyta ætti samn­ingn­um. Skömmu síðar ávarp­aði hann kirkju­þing. og sagði meðal ann­ars að lítil sann­­girni væri í mál­­flutn­ingi sumra þeirra sem hæst tala um aðskilnað ríkis og kirkju. „Oft virð­ist manni sem mál­­flutn­ingur af þessu tagi stafi einkum frá mjög ungu fólki, sem ekki hefur lent í neinum áföllum og hefur ekki séð það starf sem kirkjan vinnur við sálu­sorgun og ýmis konar félags­­­þjón­ust­u.“

Fækkar á hverju ári

Fram hjá því verður þó vart litið flótti stendur yfir úr þjóð­kirkj­unni. Frá árinu 2009 hefur með­­­­limum þjóð­­­­kirkj­unnar fækkað á hverju ári. Alls hefur þeim fækkað um 20.164 frá þeim tíma og ekk­ert af þeirri hröðu fjölgun íbúa sem verið hefur á land­inu síðan þá – lands­­menn eru nú 36.252 fleiri en í byrjun árs 2009 – hefur skilað sér til þjóð­­kirkj­unn­­ar.

Þann 1. des­em­ber síð­ast­lið­inn voru 232.672 lands­menn skráðir í þjóð­kirkj­una og hafði fækkað um 2.419 á einu ári. Alls eru 65,4 pró­sent þjóð­ar­innar skráð í kirkj­una, sem þýðir að rúm­lega einn þriðji hluti þeirra sem búa á Íslandi eru ekki í henni. Hlut­fall þeirra sem skráðir eru í þjóð­kirkj­una hefur aldrei verið lægra.

Alls standa 122.948 manns utan þjóð­kirkj­unn­ar. Fjöldi þeirra sem kjósa að gera slíkt er nú tvö­falt hærri en fyrir tæp­lega ára­tug síð­an.

Þá eru merki um að þjóðin sé að nota þjón­ustu kirkj­unnar í minna mæli en áður. Í nýlegri frétt Þjóð­skrár Íslands kom fram að rúm­lega helm­ingur þeirra lands­manna sem gengu í hjóna­band í nóv­em­ber­mán­uði, eða 50,4 pró­sent, gerðu slíkt hjá sýslu­manni. Ein­ungis þriðj­ungur þeirra sem gifti sig í þeim mán­uði gerði það í þjóð­kirkj­unni.

Í þeirri frétt kom einnig fram að hlutur Þjóð­kirkj­unnar í hjóna­vígslum hafi farið hratt minnk­andi um ára­bil. Um ald­ar­mótin var hlutur hennar í slíkum 71 pró­sent en á árinu sem senn fer að ljúka er hann kom­inn niður fyrir 50 pró­sent.

Meiri­hluti þjóðar hlynntur aðskiln­aði

Þá liggur fyrir að meiri­hluti hefur verið fyrir því á meðal þjóð­ar­innar frá árinu 2009 að kirkjan og ríkið verði aðskil­in. Í þjóð­­ar­púlsi Gallup sem birtur var 23. októ­ber síð­­ast­lið­inn, kom fram að meiri­hluti Íslend­inga, eða 54 pró­­sent, er hlynntur aðskiln­aði ríkis og kirkju.

Þar kom líka fram að þriðj­ungur þjóð­­­ar­innar ber mikið traust til þjóð­­­kirkj­unn­­­ar, sem er tíu pró­­­sent­u­­­stigum færri en sögð­ust bera mikið traust til hennar ári áður. Þeir sem treysta þjóð­­­kirkj­unni eru nú tæp­­­lega helm­ingi færri en gerðu það árið 1999.

Alls sögð­ust 39 pró­­­sent lands­­­manna bera lítið traust til þjóð­­­kirkj­unn­­­ar. Mjög skýr munur var á afstöðu til hennar eftir aldri. Þannig sögð­ust ein­ungis 17 pró­­­sent Íslend­inga á aldr­inum 18-30 ára að þeir beri mikið traust til þjóð­­­kirkj­unnar en 55 pró­­­sent þess ald­­­ur­s­hóps treystir henni ekki. Traustið fer svo vax­andi upp alla ald­­­ur­s­hópa og nær hámarki hjá 60 ára og eldri þar sem 47 pró­­­sent segj­­­ast treysta kirkj­unni en 26 pró­­­sent treysta henni ekki.

Í könn­un­inni kom líka fram að mik­ill munur er á afstöðu til kirkj­unnar eftir því hvaða stjórn­­­­­mála­­­flokk við­kom­andi kýs. Kjós­­­endur Sjálf­­­stæð­is­­­flokks (52 pró­­­sent segj­­­ast treysta þjóð­­­kirkj­unni) og kjós­­­endur Mið­­­flokks­ins (48 pró­­­sent segj­­­ast treysta þjóð­­­kirkj­unni) skáru sig úr hvað varðar traust á meðan að kjós­­endur Pírata (71 pró­­­sent van­­­traust), Við­reisnar (52 pró­­­sent van­­­traust) og Sam­­­fylk­ingar (50 pró­­­sent van­­­traust) voru algjör­­­lega á hinum pólnum hvað varðar afstöðu til þjóð­­­kirkj­unn­­­ar.

Þjóð­­ar­púls­inn mældi einnig ánægju með störf bisk­­­ups Íslands. Hún hefur aldrei verið minni en ein­ungis 14 pró­­­sent aðspurðra sagð­ist ánægt með störf henn­­­ar. Raunar hefur ánægja með störf bisk­­­ups ekki mælst jafn lág á þeim rúmum tveimur ára­tugum sem hún hefur verið mæld hjá Gallup. Alls sögð­ust 44 pró­­­sent aðspurðra vera óánægðir með störf bisk­­­ups.