Fljót­lega eftir að Kristín Bára skráði sig í bak­varða­sveit­ina var haft sam­band við hana og hún beðin að koma til starfa á Land­spít­al­anum þar sem hún hóf fyrst störf að a­floknu námi í hjúkr­un­ar­fræði við Háskóla Íslands. Í kjöl­farið fékk hún sent efni til upp­rifj­unar sem hún fer nú yfir til að und­ir­búa sig. Til stendur að hún sinni sjúk­lingum með COVID. Kallið get­ur komið á hverri stundu.

„Ég hik­að­i ekki við það í eina mín­útu að skrá mig í bak­varða­sveit­ina,“ segir Kristín í sam­tali við Kjarn­ann. „Ég hef unnið á Land­spít­al­an­um. Ég veit hvernig stað­an var fyrir þennan far­ald­ur. Ég veit hvað það er mikið álag á starfs­fólk­in­u ­fyr­ir­.“ 

Beint á Land­spít­ala eftir útskrift

Eft­ir út­skrift árið 2010 vann Kristín Bára í nokkur ár á krabba­meins­lækn­inga­deild á Land­spít­al­anum en breytti svo til og fór í sölu- og mark­aðs­starf. Haustið 2015 ­fór hún að eiga mjög erfitt með svefn og svaf ekki í tvo mán­uði. Hún mætti sam­t alltaf til vinnu. „Ég hætti að sofa hrein­lega, það gerð­ist nán­ast á einn­i n­ótt­u.“ 

Rúm­lega tví­tug hafði hún greinst með floga­veiki og næstu árin tók hún lyf vegna ­sjúk­dóms­ins. Er svefn­leysið hófst var hún búin að vera lyfja­laus og stöðug í mörg ár. „Að sofa ekki í svona langan tíma er bein­línis mann­skemm­and­i,“ seg­ir Krist­ín. „Þarna var ég að fá flog í svefni án þess að vita af því.“

Í jan­ú­ar 2016 byrj­aði hún aftur á floga­veikis­lyfj­unum en „þá byrj­aði ball­ið,“ segir hún­. „Þegar eitt kerfi lík­am­ans gefur sig þá fara önnur út af spor­in­u.“ Í kjöl­farið fór hún að finna fyrir krónískum verkj­um. Það hvarfl­aði þó ekki að henni að taka veik­inda­leyfi lengur en í nokkra daga.

Þá um ­sum­arið ákvað hún að skipta um vinnu og færa sig yfir á heilsu­gæsl­una í skóla­hjúkrun og ung- og smá­barna­vernd. Álagið var mik­ið, hún var að sinna sín­u heim­ili, með tvo drengi og í fullri vinnu. Hafin var bar­átta sem átti eftir að standa í nokkur ár.

Tuska í and­litið

Kristín var að lokum greind með vefja­gigt haustið 2016 eftir grein­ing­ar­ferli hjá Þraut. Þeg­ar þarna er komið sögu var hún einnig búin að vera í eft­ir­liti hjá hjarta­lækn­i ­vegna hjart­slátta­trufl­ana. Hún fékk ítrekað hrað­s­látta­köst og púls­inn átti það til að hækka upp úr öllu valdi án sýni­legs til­efn­is. Eftir marg­vís­leg­ar ­rann­sóknir var nið­ur­staðan sú að svo­kall­aður ofans­legla­hrað­taktur væri lík­leg­asta or­sök­in. „Ég var þarna 34 ára og greind með nokkra sjúk­dóma sem sagðir vor­u ólækn­andi. Það var ákveðin tuska í and­lit­ið.“

Við tók sorg­ar­ferli. Hún fór úr því að vera í fullri vinnu og félags­lega virk yfir í það að geta nær engu sinnt. Árið 2017 var af þessum sökum eitt það erf­ið­asta í hennar lífi. „Þá lenti ég á þessum vegg aftur og aft­ur.“

Alltaf stefnd­i hún að því að ná heilsu en í þeim til­gangi að kom­ast aftur til vinnu. Mark­mið­ið var ekki að ná heilsu til að líða bet­ur. Hún seg­ist að þessu leyti ver­a ­dæmi­gerður harður Íslend­ing­ur, alin upp við það að sýna engan aum­ingja­skap. Kristín var þess vegna lengi að sætta sig við að fara í veik­inda­leyfi. Hún var ­send í end­ur­hæf­ingu hjá Þraut og spurði hvort það væri ekki upp­lagt að stunda vinnu sam­hliða henni. „Ég var í afneitun og náði ekki að taka þessu alvar­lega.“

Um leið og end­ur­hæf­ing­unni lauk fór hún aftur að vinna sem end­aði með því að hún fékk ­floga­köst á dag­inn, eitt­hvað sem hún hafði ekki áður feng­ið. Mígreni bætt­is­t svo ofan á allt sam­an. Þá setti tauga­lækn­ir­inn niður fót­inn og sagði að hún­ yrði að fara í langt veik­inda­leyfi.

Í byrjun árs 2018 lét hún til leiðast, fór í leyfi frá störfum og hóf end­ur­hæf­ingu á Reykja­lundi um sum­ar­ið. „Á þessum tíma þá gerð­ist eitt­hvað,“ segir hún. „Fyrst átti ég mjög erfitt með þetta, fannst ég ekki nógu veik til að vera á Reykja­lundi. Fannst ég vera að taka pláss frá öðr­um. Og síðan átti ég mjög erfitt með að vera hjúkr­un­ar­fræð­ingur hinum megin við borð­ið. Ég þurfti að yfir­stíga ­for­dóma og hörku í minn eigin garð.“

Eftir að Kristín fór að taka veik­ind­unum alvar­lega fór hún að ein­beita sér að hlutum sem voru nær­andi fyrir hana. „Ég fór af stað inn í þetta verk­efni með það mark­mið að ná heilsu fyrir mig og mína fjöl­skyld­u.“

Nú eru fimm ár frá því að hún veikt­ist. „Ég fór mjög djúpt í þetta sorg­ar­ferli, í reið­ina, af­neit­un­ina og alls konar til­finn­ing­ar. Mér leið stundum eins og ég væri í frjálsu falli og hefði enga fall­hlíf, ég beið bara eftir því að ein­hver mynd­i grípa mig.“

Með því að ger­a það sem nærði lík­ama og sál fór hug­ar­farið smám saman að breyt­ast og líð­an­in ­sömu­leið­is. „Ég fór að ein­beita mér að því sem ég gat gert í stað þess sem ég get ekki gert.“

Öll henn­ar veik­indi mátti rekja til vanda­mála í tauga­kerf­inu. „Það fékk mig til að pæla í hvernig ég gæti unnið með tauga­kerfið mitt. Það var ójafn­vægi í því. Ég var að lifa alltof streitu­miklu lífi þó að mér hafi aldrei fund­ist ég sér­stak­lega stressuð. Streitan bjó innra með mér, hún var krónísk og ég átt­aði mig ekki á því fyrr en ég lenti á þessum vegg. Streitan var að keyra mig í kaf. Það tek­ur ­tíma að vinda ofan af því. Ég hef þurft að end­ur­for­rita heil­ann. Búa til nýjar ­tauga­brautir og deyfa þær gömlu sem þjóna mér ekki leng­ur.“

Og þessi vinna er enn í gangi. Henni lýkur ekki þó að líð­anin hafi batn­að. „Ég er loks­ins núna farin að finna ávinn­ing­inn af allri þess­ari sjálfs­vinn­u.“

Krist­ín hefur stundað jóga í mörg ár en í lok síð­asta árs lét hún verða af því að fara í kenn­ara­nám í jóga nidra og núna er hún í kenn­ara­námi í qigong. Hún hlakk­ar til að fá tæki­færi til að miðla sinni þekk­ingu á þessu sviði til ann­arra og mun fara af stað með nám­skeið þegar nær dregur sumri.

Eitt af því ­sem Kristín hefur sér­stak­lega ein­beitt sér að í bata­ferl­inu er að staldra við og pæla í því af hverju hún geri það sem hún ger­ir, bregð­ist við hlutum eins og hún gerir og þar fram eftir göt­un­um. „Hvaðan koma hugs­anir mín­ar? Trú á það sem ­virkar og virkar ekki? Ég hef kom­ist að því, og það var það mik­il­vægasta, að hugs­anir mínar eru ekki sann­leik­ur­inn. Við erum ekki hugs­anir okk­ar, við erum svo miklu meira. Við erum alltof mikið á sjálf­stýr­ingu í stað þess að taka ­með­vit­aðar ákvarð­anir um hvernig við ætlum að lifa líf­inu. En það kemur að því að sjálf­stýr­ingin virkar ekki lengur og þá neyð­umst við til þess að líta inn á við.“

Nán­ast all­ir ­sem missa heils­una fara í gegnum sorg­ar­ferli. „Það besta sem ég gerði var að ná ­valdi á sjálfri mér aft­ur. Ég varð svo varn­ar­laus og háð öðrum en um leið og ég tók valdið til mín og fór að taka ábyrgð á minni líðan og minni heilsu þá breytt­ist svo margt. Það er miklu ein­fald­ara að kenna öðrum og öðru um. En ég er lif­andi dæmi um það að þótt maður eigi við heilsu­far­s­vanda­mál að stríða sem virð­ast stundum óyf­ir­stíg­an­leg þá hefur maður vald til að gera alls konar hlut­i ­sem hjálpa manni að líða bet­ur.“

Það get­ur verið átak að hefja sjálfs­vinnu og því mælir Kristín með því að byrja smátt. „Það er erfitt að inn­leiða góða vana jafn­vel þó að maður viti hvað gerir mann­i ­gott. Til að byrja með fannst mér gott að gefa sjálfri mér eitt lof­orð á dag. ­Byrja dag­inn á því að taka fimm djúpa and­ar­drætti, þakka fyrir það sem þú hef­ur í stað þess að ein­blína á það sem þér finnst vanta. Svo getur maður bætt smá­m ­saman ofan á það.“

Eitt af því ­sem Kristín er að æfa sig í er að hlusta á inn­sæið sitt, að taka ekki á­kvarð­anir út frá for­tíð eða fram­tíð. „Allt sem við þurfum er innra með okk­ur ­sjálf­um, við þurfum ekk­ert annað til að líða bet­ur.“

Í heims­far­aldri þurfum við að standa saman og hjálp­ast að, bætir hún við. Það sé sannað að það að gefa af sér hafi góð áhrif á líð­an.

Hún óttast ekki að fá bakslag við það að fara aftur að vinna í þessu mikla álagi sem ­fylgir far­aldr­in­um. Í fyrsta lagi þurfi þátt­tak­endur í bak­varða­sveit­inni ekki að binda sig í lengri tíma og því geti hún stjórnað vinn­unni og álag­inu. „En það er líka svo mik­ill skiln­ing­ur, virð­ing og sam­taka­máttur til stað­ar, það eru allir að vinna sam­an. Það gefur manni svo mik­ið.“

Sam­staða er að sögn Krist­ínar í eðli hjúkr­un­ar­fræð­inga. „Eng­inn fer í þetta starf án mik­ill­ar á­stríðu og hug­sjón­ar. Álagið er oft gríð­ar­legt og launin í engu sam­ræmi við það. Þetta er oft á tíðum ótrú­lega and­lega og lík­am­lega erfitt starf og mjög slít­andi. Þetta er ein ástæðan fyrir því að þessi starfs­stétt er útsett­ari ­fyrir kulnun en flestar aðr­ar.“

Hjúkrun get­i þó verið ótrú­lega gef­andi starf, að geta hjálpað fólki, verið með því og leitt í gegnum erf­ið­ustu tíma­bil lífs­ins. „En starfið getur líka tekið mikið frá­ ­manni, sogið til sín alla orku ef maður nær ekki end­ur­heimt inn á milli vegna ó­hóf­legs álags.“

Kristín er hrærð og þakk­lát vegna þeirra við­bragða sem hjúkr­un­ar­fræð­ingar hafa feng­ið ­síð­ustu daga og vik­ur. Dag­lega les hún færslur á sam­fé­lags­miðlum þar sem fólk er að dásama stétt­ina og hennar góða starf. „Þetta er svo fal­legt og ég veit að allir hjúkr­un­ar­fræð­ingar kunna að meta þetta en eins og gefur að skilja þá lifa þeir sem eru í eld­lín­unni núna, í sjóð­andi heitum varn­ar­göllum heilu vakt­irn­ar, ekki á hrósi einu sam­an.“

„Hjúkr­un­ar­fræð­ing­ar eru magn­að­ir. Það hef ég alltaf vit­að, enda unnið sem slíkur og orðið vitni að öllu því merki­lega sem þetta veiga­mikla starf felur í sér. Ég hef oft reynt að kom­a ­mik­il­vægi þess­arar fag­stéttar í orð en aldrei tek­ist. Það eru ein­fald­lega ekki til nægi­lega stór orð.“

Kristín Bára ­segir að ástandið nú um stundir sé vita­skuld erfitt fyrir marga.  Fólk sé veikt og margir kvíðnir og hræddir um ást­vini sína. Svo hafi margir einnig misst vinn­una. „Í stóra sam­heng­inu þá held ég að þetta sé harka­leg áminn­ing fyrir okkur mann­kynið að  snúa okkur aftur að grund­vall­ar­at­rið­un­um, því ­sem raun­veru­lega skiptir máli,“ segir hún.

„Neysla okkar var farin upp úr öllu valdi, við vorum jafn­vel gráðug á köfl­um. En hvað þurfum við raun­veru­lega? Nú þurfum við að hugsa um það. Og þetta verður til­ þess að við þurfum að líta inn á við. Við getum ekki lengur hlaupið frá sjálf­um okk­ur, það er að minnsta kosti hæg­ara sagt en gert núna á tímum sam­komu­banns,“ ­segir hún og hlær. „Eina leiðin út er inn. Til lengri tíma gæti eitt­hvað gott og fal­legt komið út úr þessu öllu. Það er undir okkur sjálfum kom­ið.“