Að hækka lágt sjálfs­á­lit og auka lík­ams­virð­ingu kvenna gæti verið lyk­ill­inn að jafn­rétti kynj­anna og vel­gengni nútíma­sam­fé­laga. Þetta full­yrðir nýleg rann­sókn á vegum Bristol háskól­ans í Bret­landi. Hún hefur orðið til þess að her­ferðin á vegum Jan­frétt­is­ráðs Breska rík­is­ins og ann­arra styrkt­ar­að­ila sem nefn­ist „Be real“ hefur verið hrint að stað til að sporna við þró­un­inni.

Nið­ur­stöður 25 rann­sókna sem skoð­uðu sam­hengi lík­ams­virð­ingar og vel­gengni, sér­stak­lega hjá konum og ung­lings­stúlk­um, sýndu að konur eyða óeðli­lega miklum tíma í að sinna útliti sínu, sem síðan tekur orku og tíma frá öðrum athöfn­um. Gengið er svo langt að full­yrða að konur myndu fylla fleiri stjórn­un­ar­störf og vera meira áber­andi í sam­fé­lag­inu ef við myndum hafa raun­veru­legri og fjöl­breyti­legri staðalí­mynd­ir.

Á­hyggjur af útliti, stærð, þyngd, lög­un, og því að vera nógu aðlað­andi hel­tekur margar konur og stúlk­ur, allt frá 5 ára aldri til rúm­lega sjötugs.

 

Áhyggjur af útliti, stærð, þyngd, lög­un, og því að vera nógu aðlað­andi hel­tekur margar konur og stúlk­ur, allt frá 5 ára aldri til rúm­lega sjö­tugs. Léleg sjálfs­mynd og áhyggjur af hold­ar­fari (sem oft eru látnar ósagðar en eiga heima í hug­ar­heimi kvenna, en líka stúlkna og drengja) eru meira áber­andi í dag en fyrir þrjá­tíu árum, þrátt fyrir aukna umræðu í fjöl­miðlum um einmitt þessi mál.

Rann­sóknir sýna að almenn óánægja með sjálfs­mynd og hræðslan um að vera of feit (þó það eigi sér ekki stað í raun­veru­leik­an­um) hefur áhrif á náms­ár­angur ung­lings­stúlkna. Það leiðir ekki til falls en hefur áhrif á sjálfs­á­lit sem minnkar vel­gengni í námi. Ung­lings­stúlkur sem eru óánægðar með lík­ama sinn taka t.d. minna þátt í skól­an­um:

Á liðnum árum hafa verið auknar áherslur á að auka aðgengi kvenna á fjöl­mörgum sviðum og hefur náms­þátt­taka kvenna aldrei verið hærri. Stúlkur sjá menntun sem lyk­il­inn að fram­tíð­ar­mögu­leik­um, en þær hafa mögu­lega þegar misst af tæki­færum, jafn­vel áður en þær hefja fram­halds­nám. Þær hafa verið skot­mark feg­urð­ar­iðn­að­ar­ins frá barns­aldri, sem matar þær með útlits­kröf­um, pakkað inn sem flest allt skemmti­efni sem er aðgengi­legt ungum stúlkum í dag.

Skila­boðin eru skýr: útlitið er það sem tryggir þér örugga fram­tíð. Þessar áherslur hafa skapað óör­ugga ein­stak­linga, sem eyða gríð­ar­legum tíma í útlitstengdar hugs­anir sem valda vanlíðan.

Skila­boðin eru skýr: útlitið er það sem tryggir þér örugga fram­tíð. Þessar áherslur hafa skapað óör­ugga ein­stak­linga, sem eyða gríð­ar­legum tíma í útlitstengdar hugs­anir sem valda van­líð­an. Það jafn­framt dregur úr vits­muna­legri frammi­stöðu þeirra og gæti útskýrt hvers vegna margar konur efast um eigin getu. Það má því velta því fyrir sér hvaða efna­hags­legi ávinn­ingur tap­ast þegar mögu­leikar kvenna eru ekki full­nýttir og hverju þær myndu áorka ef allur tím­inn færi ekki í sjálf­skoðun og gagn­grýni.

Fegð­urð­ar­stað­all­inn hár

Rann­sókn Orbach á sjö­unda ára­tugnum sýnir að konur telja að útlit þeirra eigi stærstan þátt í vellíðan og mögu­legri vel­gengni á lífs­leið­inni. „Feg­urð“ er aðgöngu­miði til að falla inn í hóp­inn og ganga vel í líf­inu. Heilum iðn­aði er varið í að vernda óraun­veru­lega staðalí­mynd, þar sem módel eru fótó­sjoppuð og myndum er breytt áður en þau ná til neyt­and­ans. Og skiptir þar engu máli hvort átt er við kenn­ara, lækna, verk­fræð­ina eða heima­vinn­andi hús­mæð­ur, allar eyða þær miklum tíma í að hugsa og finna að útliti sínu.

Það sem hefur líka breyst er að nú gilda staðalí­myndir ekki ein­göngu fyrir konur en líka fyrir karl­menn og unga drengi.

Þessi rann­sókn var unnin fyrir tíma félags­legra fjöl­miðla eins og tumblr, Face­book, Instagram, og þeirra fjölda tíma­rita og tón­list­ar­mynd­banda sem við sjáum í dag. Það sem hefur líka breyst er að nú gilda staðalí­myndir ekki ein­göngu fyrir konur en líka fyrir karl­menn og unga drengi. Rann­sóknir í Dan­mörku sýna að danskir ung­lingar hafa auknar áhyggjur af útliti sínu og því að falla ekki inn í hóp­inn. Fleiri börn og ung­lingar þjást af kvíða og þung­lyndi í dag en áður og tvö­falt fleiri stelpur en strák­ar.

Áhyggj­urnar stafa af mis­mun­andi toga en það sem sér­fræð­ing­arnir eru sam­mála um er að full­komnun er nýja normið í dag. Allt þarf að vera óvenju­legt, það er „extra-or­din­ar­y,“ og það setur mikla pressu á ung­linga, ekki síst útlits­lega séð. Það sem vekur líka athygli er að það er mikil áhersla á útlit kyn­færa, en Mari­anne Lom­holt, sem rekur hjálp­ar­línu fyrir ung­linga telur að það megi rekja til auknar klám­væð­ing­ar.

„Það er athuga­vert að heyra að hár­leysi og lögun kyn­færa skiptir ung­linga svo miklu máli. Ástæðan er klár áhrif klám­iðn­að­ar­ins. Við vitum frá ótal­mörgum rann­sóknum að nán­ast allir ung­lingar horfa á klám, og þar er lík­am­inn sýndur á mjög sér­stakan og ónátt­úru­legan hátt. Meðal ann­ars eru allir lík­ams­hlutar rak­aðir hjá klám­mynda­leik­urum og kyn­færi karla eru yfir­leitt stærri en með­al­talið.“

Á ung­lings­ár­unum skiptir máli að falla inn í hóp­inn og því eru spurn­ingar um lík­amann og kyn­líf eðli­leg­ar. Hins vegar má spyrja sig hvað svo óraun­veru­legar fyr­ir­myndir gera fyrir sjálfs­á­lit barna og ung­linga þegar til lengri tíma er litið?

Á ung­lings­ár­unum skiptir máli að falla inn í hóp­inn og því eru spurn­ingar um lík­amann og kyn­líf eðli­leg­ar. Hins vegar má spyrja sig hvað svo óraun­veru­legar fyr­ir­myndir gera fyrir sjálfs­á­lit barna og ung­linga þegar til lengri tíma er lit­ið? Konur hafa upp­lifað það á eigin skinni í ára­tugi og nið­ur­stöð­urnar eru ekk­ert til að hrópa húrra fyr­ir. Sam­kvæmt tölum frá Bret­landi er fjórð­ungur sam­fé­lag­ins í megrun á hverjum tíma, stelpur byrja í sinni fyrstu megrun að með­al­tali þegar þær eru 8 ára gamlar og fimmti hver karl­maður um tví­tugt hefur reynt að taka bæti­efni til þess að „massa sig“ upp. Í Banda­ríkj­unum sjást svip­aðar tölur þegar horft er til ung­lingstelpna og skýr tengsl milli lágs sjálfs­á­lits og áhættu­sæknar hegð­un­ar.

Kven­leið­togar verða að líta vel út

Út­lits­kröf­urnar virð­ast skipta minna máli þegar karl­menn ná árangri á ákveðnu starfs­sviði en þær gera fyrir kon­ur. Útlits­kröf­urnar og full­komn­un­ar­áráttan heldur áfram fyrir kon­ur, út allt líf­ið. Og því hærra sem þær ná, hvort sem er í stjórn­sýslu eða til dæmis sem yfir­menn stór­fyr­ir­tækja, því meiri verða kröf­urn­ar.

Tökum Hill­ary Clinton sem dæmi. Útlit hennar er til umræðu reglu­lega, allt frá hári og buxna­drögt­um, til þess hvernig hún lítur út þegar hún grætur eða er reið. Í bók­inni sinni „Li­v­ing History“ hefur hún sjálf minnst á hversu fár­an­legt það sé að hárið á henni sé á milli tann­ana á fólki og hafa buxna­dragt­irnar vakið athygli, meðal ann­ars fyrir að vera lit­rík­ar.

Klæða­burður Hill­ary Clinton hefur víða orðið að umfjöll­un­ar­efn­i.

 

Hill­ary Clinton er stjórn­mála­maður og getur því verið gagn­grýnd á þeim grund­velli og það er hægt að velta því fyrir sér hversu mikið útlitið skiptir máli þegar talað er um karl­kyns stjórn­mála­menn. Nýlega benti Think Progress á kynja­mis­réttið í frétta­flutn­ingi, þar sem fjallað var um hina „exo­tísku og fal­legu Tulsi Gabb­ard“ sem er demókrati frá Hawai og hefur beitt sér fyrir utan­rík­is­málum í Banda­ríkj­un­um. Sam­kvæmt rann­sókn frá 2013 hefur óeðli­leg umfjöllun um útlit stjórn­mála­kvenna nei­kvæð áhrif á mögu­leika þeirra til kjörs, hvort sem umfjöll­unin er jákvæð eða nei­kvæð.

Háir hælar eru reglu­lega myndefni fyrir greinar sem fjalla um konur í stjórn­un­ar­stöð­um. Margar konur sem ná langt í einka­geir­anum eru reglu­lega gagn­grýndar fyrir útlit sitt. Þær þykja ýmist of kyn­þokka­fullar eða ekki nóg, sýna of mikið af brjósta­skor­unni, eða ekki nóg, þær mega ekki vera of feitar og verða að vera kven­leg­ar. Nýlega var fram­kvæmd­ar­stjóri Yahoo, Marissa Mayer gagn­rýnd fyrir að stilla sér upp eins og ljós­mynda­fyr­ir­sæta í opnu í Vogue.

­Gæti verið að margar konur ein­fald­lega treysti sér ekki í þann frum­skóg sem konur þurfa að fara í gegnum þegar þær sækj­ast eftir stjórn­un­ar­stöðum og þeirri útlits­gagn­rýni sem þær verða fyrir?

Kven­leið­tog­inn á sem sagt að vera aðlað­andi en verður gagn­rýnd ef hún er það um of. Útlitið hjá konum á að gefa í skyn að þær hafi vald­ið. Það er ekki nóg að hafa hæfi­leik­ana. En er krafan eins hjá karl­mönnum sem eru stjórn­end­ur?

Gæti verið að margar konur ein­fald­lega treysti sér ekki í þann frum­skóg sem konur þurfa að fara í gegnum þegar þær sækj­ast eftir stjórn­un­ar­stöðum og þeirri útlits­gagn­rýni sem þær verða fyr­ir? Gæti verið að ef útlits­kröf­urnar væru í sam­ræmi við fjöl­breyti­leikan sem við lifum í, að fleiri konur gætu ein­beitt sér að því sem skiptir máli? Eða er það krafan um hið full­komna útlit sem heldur aftur af konum á þeim fjöl­mörgu sviðum í atvinnu­líf­inu þar sem vantar konur í dag? Í Banda­ríkj­unum eru til að mynda færri konur sem stjórna fyr­ir­tækjum en menn sem heita John, og það sama má segja um karl­menn sem heita Peter í Ástr­al­íu, þeir eru fleiri sem kom­ast upp met­orða­stig­ann en allar kon­urnar til sam­ans.

Sjálfs­ör­yggi og vel­gengni hald­ast í hendur

Í Bret­landi hefur „Be Real“ átak­inu, eða „vertu raun­veru­leg(­ur),“ verið hrint af stað til að reyna að sporna við lík­ams­hatri. Mark­miðið er að auka sjálfs­ör­yggi kvenna og karla með heil­brigðum staðalí­myndum og fá fólk til að líða vel í eigin kroppi. Fram­takið er á þremur svið­um.

„Raun­veru­leg mennt­un“ á að hjálpa börnum og ung­lingum að fá góða sjálfs­mynd frá byrj­un, skora á for­eldra til að vera góðar fyr­ir­myndir og hjálpa ungu fólki að styðja hvort annað til að fá aukna lík­ams­virð­ingu.

„Raun­veru­leg heilsa“ á að ein­blína á heilsu umfram útlit og þyngd. Með því að virkja heilsu­rækt­ar­iðn­að­inn og heil­brigð­is­geir­ann þannig að lang­tíma lausnir fyrir góðri heilsu séu teknar fram fyrir skyndi­lausn­ir.

„Raun­veru­leg fjöl­breytni“ hvetur fjöl­miðla, aug­lýsendur og fyr­ir­tæki til þess að sýna hvernig við raun­veru­lega lítum út. Sýna fjöl­breyti­leik­ann í stærð, lög­un, kyn­þætti, aldri og getu sem heim­ur­inn er gerður úr í stað­inn fyrir að stuðla að óheil­brigðri og óæski­legri útlits­dýrk­un.

Snyrti­vöru­fram­leið­and­inn Dove sem er aðili að átak­inu, hefur hafið sína eigin her­ferð sem nefn­ist „Choose Beauti­ful“ eða „Veldu fal­leg­t.“ Her­ferðin hvetur fólk, og þá konur sér­stak­lega, til þess að sjá það fal­lega í okkur öll­um.

Í einni til­raun­inni voru þáttak­endur beðnir um að velja dyr inn í versl­un­ar­mið­stöð. Yfir ann­ari hurð­inni stóð „Fal­leg(­ur)“ og yfir hinni stóð „í með­al­lag­i.“ Nið­ur­stöð­urnar komu ekki á óvart en margar konur þorðu ekki að ganga í gegnum dyrnar med fal­lega merk­inu.

Dove vill benda á að maður getur valið að vera fal­leg og fal­legur á hverjum degi, allt eftir því hvað maður sjálfur telur vera fal­legt. En við þurfum fyrst að byrja á því að losa okkur undan viðjum staðalí­mynd­anna. Eins og með­fylgj­and­i ­mynd­skeið sýn­ir, erum við oft okkar versti gagn­rýn­andi.