Hvað dettur fólki í hug þegar Dan­mörk er nefnd? Haf­meyj­an, pyls­ur, Tívolí, bjór, hakke­böf og Mar­grét Þór­hild­ur. Þetta er vissu­lega allt á sínum stað og sumt eins og það hefur alltaf ver­ið. Eitt hefur þó gjör­breyst á síð­ustu árum: bjór­inn.

Fyrir ekki mjög mörgum árum þurftu danskir bjórá­huga­menn og ferða­menn að gera upp við sig hvort þeir vildu drekka Carls­berg eða Tuborg. Hof frá Carls­berg eða Grøn frá Tuborg. Í báðum til­vikum pilsner bjórar sem báru höfuð og herðar yfir aðrar teg­undir á mark­aðn­um. Hvort það var Hof eða Grøn sem varð fyrir val­inu var fyrst og fremst smekks­at­riði.

Þeir Hof og Grøn eru enn á mark­aðn­um, sá síð­ar­nefndi mest selda ein­staka bjór­teg­undin í land­inu og margir Danir láta ekk­ert annað en aðra þess­ara teg­unda, inn fyrir sínar var­ir, þegar bjór er ann­ars veg­ar. Carls­berg keypti árið 1970 Tuborg fyr­ir­tækið en neyt­endur skynj­uðu ekki neinar breyt­ingar við eig­enda­skipt­in. Í danska bjór­heim­inum hafa hins­vegar á síð­ustu árum orðið miklar breyt­ing­ar, mjög miklar er víst óhætt að segja.

Ölgerð­ar­húsin fimm­falt fleiri en um alda­mótin

Árið 2000 voru 18 ölgerð­ar­hús í Dan­mörku. Í einu dönsku dag­blað­anna frá því ári var við­tal við fram­kvæmda­stjóra lít­ils ölgerð­ar­húss þar sem hann sagði að bar­áttan fyrir til­ver­unni væri hörð og hann spáði því að fram­leið­endum myndi fækka á næstu árum.

Þessi maður hafði ekki lög að mæla og hefur ekki, frekar en kannski nokkur ann­ar, látið sér til hugar koma að fimmtán árum síðar yrðu ölgerð­ar­húsin orðin 121 tals­ins. Þeim hefur fjölgað jafnt og þétt, voru orðin 53 árið 2005, 98 árið 2007 og ári síð­ar, 2008, voru þau orðin 120. Fækk­aði tals­vert eftir á árunum eftir hrun en fór aftur að fjölga fyrir tveim árum og eru nú orðin ívið fleiri en 2008 eða 124.

Flest brugg­húsin lítil

Á heima­síðu sam­bands danskra bjór­fram­leið­enda kemur fram að lang­flest ölgerð­ar­húsin eru smá í snið­um. Með fáa starfs­menn og tak­mark­aða fram­leiðslu. Iðu­lega er fram­leiðslan ein­ungis seld á nokkrum stöð­um, oft í nágrenni brugg­húss­ins. Þetta er reyndar það sem skapar sér­stöð­una: að geta gengið inn á krá, eða veit­inga­hús og fengið þar bjór, sem kannski fæst hvergi ann­ars stað­ar. Hrunið kenndi líka mörgum að ráð­leg­ast væri að fær­ast ekki of mikið í fang.

Til að styrkja rekst­ur­inn, og kynna fram­leiðsl­una, aug­lýsa mörg litlu ölgerð­ar­húsin sér­stök bjór­kvöld, fyrir til dæmis starfs­manna­fé­lög eða vina­hópa. Á slíkum kvöld­um, þar sem aðgangs­eyrir er hóf­leg­ur, er fram­leiðslan kynnt og jafn­framt boðið uppá eitt­hvað mat­ar­kyns með. Þátt­tak­endur geta svo auð­vitað keypt bjór og haft með sér heim. Sum brugg­hús­anna selja líka tals­vert til útlanda. Víða um heim er bjórá­huga­fólk sem fylgist grannt með nýj­ungum og pant­ar, kannski bara nokkrar flöskur, á net­inu og fær sendar heim. Þegar flaskan er tóm fer hún svo í flösku­safnið og vekur kannski athygli gesta af því að eng­inn hefur áður séð flösku með miða frá þessum fram­leið­anda.

Mið­borg Kaup­manna­hafn­ar. Mynd: EPA

1108 nýjar teg­undir

Í árs­yf­ir­liti sam­bands bjór­fram­leið­enda kemur fram að á síð­asta ári komu á mark­að­inn í Dan­mörku 1108 nýjar teg­undir af dönskum bjór. Þetta er næsta ótrú­leg tala. Í yfir­lit­inu kemur ekki fram hvað teg­und­irnar sem hurfu af sjón­ar­svið­inu voru margar en þetta sýnir hversu mikil gerjun er á þessum mark­aði. Árið 2004 voru nýjar teg­undir sem komu á mark­að­inn 82 tals­ins og þótti all­nokk­uð.

Þrátt fyrir allan þennan mikla fjölda ölgerð­ar­húsa, og teg­unda, sem litið hafa dags­ins ljós á síð­ustu árum halda þeir Carls­berg og Tuborg sínu striki. Þetta gam­al­gróna fyr­ir­tæki sem stendur traustum fótum í heima­land­inu og er með fjöl­margar verk­smiðjur víða um heim. Á heima­vell­inum hefur ris­inn þó ekki sofið á verð­inum en hefur á síð­ustu árum sett á mark­að­inn fjöl­margar nýjar teg­undir og jafn­vel hafið á ný fram­leiðslu á teg­undum sem horfnar voru af mark­aði eins og til dæmis Gamle Carls­berg sem hætt var að fram­leiða árið 2003 en var svo end­ur­vak­inn, sem svo mætti segja, árið 2012.

Grisk

Þótt nöfnin á bjór­teg­und­unum séu mörg hver ekki sér­lega frum­leg eða lýsi sér­stöku hug­mynda­flugi eru þar þó und­an­tekn­ing­ar. Lítið ölgerð­ar­hús við Hró­arskeldu­fjörð­inn, Horn­beer sem var stofnað árið 2008 setti, skömmu eftir hrun, á mark­að­inn bjór sem nefndur var Grisk (græðgi, gráð­ug­ur). Á flösku­mið­anum var and­lits­mynd af manni sem líkt­ist mjög hinum þýska hrekkjalómi Uglu­spegli og undir mynd­inni stóð SparN­ar.

Þetta fór fyrir brjóstið á for­svars­mönnum SparNord bank­ans sem kröfð­ust lög­banns á notkun mið­ans og orð­anna SparN­ar. Áður en lög­bannskrafan kom til kasta fógeta breytti brugg­húsið mið­anum lít­il­lega. Hvort sem það hafði ein­hver áhrif eða ekki varð lög­banns­málið til þess að vekja athygli á bjórnum og eftir að Hró­arskeldu­bank­inn (Ro­skilde Bank) komst í þrot í hrun­inu fengu margir fyrr­ver­andi starfs­menn þar sendan Grisk bjór frá fyr­ver­andi við­skipta­vinum sem tapað höfðu sparifé sínu þegar bank­inn varð gjald­þrota. Grisk bjór­inn hefur einnig notið vin­sælda utan Dan­merk­ur, til dæmis í Nor­egi.

Fram­tíðin

Eng­inn veit hvað fram­tíðin ber í skauti sér, það gildir um danska bjór­inn líkt og ann­að. Danskir bjór­sér­fræð­ingar telja að litlu ölgerð­ar­húsin muni á næstu árum ná til sín mun stærri hlut af mark­aðn­um. Fyrir tíu árum var mark­aðs­hlut­deild þeirra eitt pró­sent en í dag er hlut­fallið komið upp í sex pró­sent, aukn­ingin lang mest á síð­ast­liðnum tveim árum.