Biðlistar eftir því að hefja afplánun í fang­elsi hafa lengst mikið und­an­farin ár, sér­stak­lega eftir banka­hrun. Árið 2009 biðu 213 að með­al­tali eftir því að hefja afplán­un.  Árið eftir hafði þeim fjölgað um 63 og 2011 voru þeir 320. Í hitteð­fyrra biðu 366 að með­al­tali eftir því að hefja afplánun og í fyrra voru þeir 388. Nú eru þeir 475, eða 123 pró­sent fleiri en biðu fyrir fimm árum. Þetta hefur leitt til þess að mun fleiri dómar fyrn­ast án þess að dóm­þolar þurfi að sitja þá af sér. Í fyrra fyrnd­ust 20 dóm­ar, eða tæp­lega fimm sinnum fleiri en árið 2009. Þetta kemur fram í upp­lýs­ingum sem Fang­els­is­mála­stofnun tók saman fyrir Kjarn­ann, sem mun fjalla ítar­lega um mála­flokk­inn næstu daga.

Sér­stakar reglur eru til staðar hjá fang­els­is­yf­ir­völdum til að bregð­ast við þessu ástandi. Dóm­þolum sem dæmdir eru í tveggja ára fang­elsi eða hærri eru í for­gangi. Sama gildir um þá sem ger­ast sekir um ref­is­verðan verknað eða reyna að koma sér­undan refs­ingu. Auk þess leit­ast Fang­els­is­stofnun við að verða við beiðni þeirra sem óska eftir að hefja afplánun ef þess er nokkur kost­ur. Svo er alls ekki alltaf.

Fyrn­ing auk­ist um 450 pró­sent

Páll Win­kel, for­stjóri Fang­els­is­mála­stofn­un­ar, segir að fanga­rýmum muni fjölga um að minnsta kosti 30 með opnun Hólms­heið­ar. Hann segir þó ljóst er að fleiri úrræði þurfa að koma til svo hægt verði að vinna á þeim mikla vanda sem biðlistar eftir afplánun eru. „Þetta eru úrræði eins og rýmkun reglna um afplánun með sam­fé­lags­þjón­ustu og raf­rænt eft­ir­lit. Þá má skoða þá leið að breyta reynslu­lausn­ar­reglum tíma­bundið en það er verk­efni sem Alþingi þarf að fara yfir. Auk þess fyrn­ast ákveðnar refs­ingar í þessu árferð­i.“

Það liggur því fyr­ir, að vegna skorts á fang­elsis­plássum og öðrum úrræð­um, fyrn­ast refs­ingar dæmdra brota­manna þannig að þeir þurfa aldrei að sitja af sér þá dóma sem þeir hafa hlot­ið. Þetta hefur auk­ist gríð­ar­lega á und­an­förnum árum. Á árinu 2009 fyrnd­ust tveir afplán­un­ar­dómar þar sem sam­eig­in­leg dæmd refs­ing nam 240 dög­um. Í fyrra fyrnd­ust 20 dóm­ar, þar sem sam­eig­in­leg refsi­vist var 1.325 dag­ar. Fyrn­ing hefur því auk­ist um 450 pró­sent, ef horft er til þeirra daga sem fyrn­ast.

Páll seg­ist ekki geta svarað því með ein­földum hætti hvað fjölga þyrfti fang­elsis­plássum mikið til að eyða biðlist­um. „Þaðer ekk­ert ein­falt svar við þessu. Það er mögu­legt að grípa til ýmissa úrræða sem hafa áhrif á biðlista auk þess að fjölga pláss­um.“