Aðeins 13 frá­veitur á öllu land­inu höfðu við­un­andi skolp­hreinsun árið 2014, af þeim 83 sem áttu að hafa hana. Þetta kemur fram í stöðu­skýrslu Umhverf­is­stofn­unar um frá­rennsl­is­mál á Íslandi.

Í skýrsl­unni segir jafn­framt að upp­lýs­ingar og gögn skortir um stöðu og til­högun frá­rennsl­is­mála á Íslandi. Það helg­ast af lélegum skilum upp­lýs­inga frá eft­ir­lits­að­il­um. Umhverf­is­stofn­un, sem tekur við gögn­unum og vinnur stöðu­skýrslur fyrir allt land­ið, setur þess vegna fyr­ir­vara um þær álykt­anir sem dregnar eru í skýrsl­unni vegna gæða gagn­anna.

Lang mest skolp fellur til á höf­uð­borg­ar­svæð­inu. 60% alls skolps á land­inu sem varð til árið 2014 var hreinsað í hreinsi­stöðvum sveit­ar­fé­laga á höf­uð­borg­ar­svæð­inu við Ána­naust og Kletta­garða. Þar eru starf­ræktar fyrsta þreps hreins­un­ar­stöðv­ar. Í skýrslu umhverf­is­stofn­unar segir að hreins­unin þar „upp­fyllir að öllum lík­indum ekki þær kröfur sem gerðar eru til eins þreps hreins­unar í reglu­gerð um frá­veitur og skolp.“ Þetta sé hins vegar skil­grein­ing­ar­at­riði. Ítar­legar er fjallað um það í skýrsl­unni.

Í sumar komust skolp­mál í Reykja­vík í hámæli þegar neyð­ar­loki í skolp­hreinsi­stöð borg­ar­innar bil­aði með þeim afleið­ingum að mikið magn óhreins­aðs skolps flæddi út í hafið við Faxa­skjól í Reykja­vík. Í fréttum var haft eftir Hólm­fríði Sig­urð­ar­dótt­ur, umhverf­is­stjóra Orku­veitu Reykja­vík­ur, að þetta væri lengsta og alvar­leg­asta bilun sem orðið hefur á skolp­hreinsi­kerf­inu frá upp­hafi.

Í skýrslu Umhverf­is­stofn­unar sem birt var í dag kemur fram að aðeins 13 frá­veitur höfðu við­un­andi hreinsun af þeim 83 sem ættu að hafa hana miðað við gögnin frá árinu 2014. Við­un­andi hreinsun er ákveðin í starfs­leyfi. Við­un­andi hreinsun skolps er hreinsun með við­ur­kenndum hreinsi­bún­aði í sam­ræmi við ákvæði reglu­gerðar um frá­veitur og skolp svo gæða­mark­miðum sé náð.

Skýrslu­höf­undar telja hins vegar að „fremur litlu hafi verið áorkað í frá­veitu málum síðan síð­asta stöðu­skýrslan var gefin út árið 2010 og mikið vantað upp á að ákvæði reglu­gerðar um frá­veitur og skolp væri upp­fyllt. Það fyr­ir­komu­lag sem stuðst er við í dag hefur ekki skilað þeim til­ætl­aða árangri sem kraf­ist er í lögum og reglu­gerð­u­m.“

Umhverf­is­stofnun leggur til eft­ir­far­andi úrræði til úrbóta.

Meðal þeirra úrbóta sem lagðar eru til

• Skýra þarf ábyrgð­ar­skipt­ingu milli sveit­ar­fé­laga, fyr­ir­tækja, heim­ila og eft­ir­lits­að­ila. „M.a. þarf að skýra hvort og þá hvernig þving­un­ar­úr­ræðum verði beitt gagn­vart þeim sveit­ar­félögum sem ekki upp­fylla sínar laga­legu skyld­ur. [...] Tryggja þarf einnig að við­kom­andi aðilar geti staðið undir ábyrgð sinni sam­kvæmt lögum og reglu­gerð­u­m.“
• Gera þarf heild­stæða aðgerða­á­ætl­un, sam­kvæmt lögum um stjórn vatna­mála.
• Mik­il­vægt er að koma skolp­hreinsun í stærri þétt­býlum í við­un­andi horf sem fyrst enda runnu síð­ustu frest­irnir út í lok árs 2005.
• Frek­ari og ítar­legri gagna­söfnun um frá­veitu­mál væri æski­legt að koma upp.
• Átak verði gert í því að fá sveit­ar­fé­lög til að sækja um starfs­leyfi fyrir frá­veitum og að starfs­leyf­is­hafar sinni innra eft­ir­liti.