Nýtt frum­varp liggur nú fyrir þar sem lagt er til að settar verði skýrar reglur um tján­ing­ar­frelsi og þagn­ar­skyldu opin­berra starfs­manna í sér­stökum kafla sem bæt­ist við stjórn­sýslu­lög­in. Mark­miðið er að kveða á um að meg­in­reglan sé sú að opin­berir starfs­menn njóti tján­ing­ar­frels­is. Það verði aðeins tak­markað þegar þörf krefur og þá sam­kvæmt skýrum og fyr­ir­sjá­an­legum laga­á­kvæð­um. Frum­varpið hefur einnig að geyma nýmæli um það hvenær stjórn­völdum er heim­ilt að miðla per­sónu­upp­lýs­ingum sem þagn­ar­skylda ríkir um til ann­arra stjórn­valda.

Frum­varpið er komið í sam­ráðs­gátt stjórn­valda en umsagn­ar­frestur er til 12. nóv­em­ber næst­kom­and­i. 

Í frum­varp­inu segir að mark­mið þess sé ekki að auka við þagn­ar­skyldu eða leggja á frek­ari þagn­ar­skyldu. Með frum­varp­inu sé fyrst og fremst stefnt að því að þagn­ar­skyldu­reglur verði skýr­ari, sam­ræmd­ari og ein­fald­ari. Flóknar og óljósar þagn­ar­skyldu­reglur geti gert opin­berum starfs­mönnum erfitt um vik að nýta tján­ing­ar­frelsi sitt og eru skýrar þagn­ar­skyldu­reglur því mik­il­væg for­senda tján­ing­ar­frels­is.

Frelsi til að tjá sig opin­ber­lega

Lagt er til að hver sá, sem starfar á vegum ríkis eða sveit­ar­fé­laga, hafi frelsi til að tjá sig opin­ber­lega um atriði er tengj­ast starfi hans, svo fremi sem þagn­ar­skylda eða trún­að­ar- og holl­ustu­skyldur standi því ekki í vegi. Undir þagn­ar­skyldu falli ekki upp­lýs­ingar um lög­brot eða aðra ámæl­is­verða hátt­semi starfs­manna stjórn­valda.

Enn fremur er lagt til að hver sá, sem starfar á vegum ríkis eða sveit­ar­fé­laga, sé bund­inn þagn­ar­skyldu um upp­lýs­ingar sem auð­kenndar eru sem trún­að­ar­mál á grund­velli laga eða ann­arra reglna, eða þegar það er að öðru leyti nauð­syn­legt að halda þeim leyndum til að vernda veru­lega opin­bera- eða einka­hags­muni.

Fimm frum­vörpum skilað til for­sæt­is­ráð­herra

Fimm frum­vörpum til laga um umbætur á lög­gjöf á sviði tján­ing­ar-, fjöl­miðla- og upp­lýs­inga­frels­is hefur verið skilað til Katrínar Jak­obs­dóttur for­sæt­is­ráð­herra en sér­stök nefnd sem vann að mál­unum kynnti afrakstur vinnu sinnar í fyrri áfanga nefnd­ar­starfs­ins á blaða­manna­fundi í dag í Þjóð­minja­safn­inu.

Nefnd­ina skipa: 

• Eiríkur Jóns­son, pró­fess­or, for­mað­ur.
  
  
• Páll Þór­halls­son, skrif­stofu­stjóri í for­sæt­is­ráðu­neyt­inu, vara­for­mað­ur.
  
  
• Birgitta Jóns­dótt­ir, stjórn­ar­for­maður International Modern Media Ini­ti­ati­ve.
  
  
• Hjálmar Jóns­son, for­maður Blaða­manna­fé­lags Íslands.
  
  
• Sig­ríður Rut Júl­í­us­dótt­ir, hæsta­rétt­ar­lög­mað­ur.
  
  
• Elísa­bet Gísla­dótt­ir, lög­fræð­ingur í dóms­mála­ráðu­neyt­inu.
  
  
• Þröstur Freyr Gylfa­son, sér­fræð­ingur í fjár­mála- og efna­hags­ráðu­neyt­inu.
  
  
• Elísa­bet Pét­urs­dótt­ir, lög­fræð­ingur í mennta- og menn­ing­ar­mála­ráðu­neyt­inu.
  
  

Var nefnd­inni meðal ann­ars falið að vinna frekar afurðir stýri­hóps sem skip­aður var í kjöl­far þings­á­lykt­unar um að Ísland skapi sér afger­andi laga­lega sér­stöðu varð­andi vernd tján­ing­ar- og upp­lýs­inga­frels­is. Þá skyldi nefndin fara yfir fyr­ir­liggj­andi til­lögur á þessu sviði, auk þess að meta hverjar aðrar laga­breyt­ingar kunni að vera æski­leg­ar. 

Gert var ráð fyrir því að nefndin skil­aði einkum af sér í formi laga­frum­varpa og eftir atvikum ann­arra und­ir­bún­ings­skjala laga­setn­ing­ar. Var henni falið að skila af sér í tveimur skref­um. Þannig skyldi til­teknum þáttum lokið fyrir 1. októ­ber á þessu ári en öðrum fyrir 1. mars á því næsta. Þann 26. sept­em­ber síð­ast­lið­inn skil­aði nefndin af sér fyrri hluta vinnu sinn­ar. Meðal afurð­anna var frum­varp til laga um tján­ing­ar­frelsi og þagn­ar­skyldu opin­berra starfs­manna.

Vildu huga að vernd heim­ilda­manna

Mat flutn­ings­manna fyrr­nefndrar þings­á­lykt­un­ar­til­lögu var að nauð­syn­legt væri að gera til­teknar laga­breyt­ingar til að hrinda efni til­lög­unnar í fram­kvæmd, þar á meðal að huga að vernd heim­ild­ar­manna, sem er eitt af grund­vall­ar­skil­yrðum þess að fjöl­miðlar geti lagt sitt af mörkum til lýð­ræð­is­þjóð­fé­lags­ins og einn af horn­steinum tján­ing­ar­frelsis þeirra. 

Enn fremur var lagt til að gerðar yrðu til­lögur um vernd afhjúpenda en fyr­ir­mynd að slíkri lög­gjöf sé að finna í ýmsum nágranna­ríkjum Íslands. Til­gang­ur­inn með slíkri vernd er að vernda afhjúpendur þegar þeir koma fram með upp­lýs­ingar sem eiga erindi til alls almenn­ings. Tóku flutn­ings­menn fram að til greina kæmi að breyta ákvæðum um þagn­ar­skyldu í lögum um rétt­indi og skyldur starfs­manna rík­is­ins í því skyn­i. 

„Skýrar reglur um þagn­ar­skyldu opin­berra starfs­manna eru mik­il­vægur liður í því að tryggja fram­an­greind atriði og stöðu afhjúpenda og brýnt er að afmarka nánar til hvaða atriða þagn­ar­skylda opin­berra starfs­manna nær hverju sinn­i,“ segir í frum­varp­in­u.