„Æskilegt væri að ritstjórar og ábyrgðarmenn helstu fjölmiðla landsins settust niður með forsvarsmönnum heilbrigðiskerfisins og ræddu hreinskilnislega um hvernig best sé að fjalla með ábyrgum og yfirveguðum hætti um heilbrigðismál,“ segir Magnús Haraldsson í ritstjórapistli nýjasta tölublaði Læknablaðsins. Magnús er geðlæknir við Landspítalann ásamt því er hann dósent við læknadeild Háskóla Íslands og situr í ritstjórn Læknablaðsins.
Í pistlinum gagnrýnir Magnús að fjölmiðlaumfjöllun um heilbrigðiskerfið á Íslandi virðist nánast einungis vera neikvæð og einstrengingsleg. Hann segir það eðlilegt að málefni heilbrigðiskerfisins séu oft til umfjöllunar enda um málaflokk sem snertir alla landsmenn einhvern tímann á lífsleiðinni. Magnús segir íslenska fjölmiðla nánast daglega fjalla á neikvæðan hátt um heilbrigðismál, fréttir af sumarlokunum, kjaradeilum, biðlistum og miklu álagi á heilbrigðisstarfsfólk virðast vera einu fréttirnar um heilbrigðisgeirann sem endar á blaðsíðum blaðanna.
„Þetta eru að sjálfsögðu afar erfið mál og raunverulegar áskoranir sem kerfið stendur frammi fyrir og mikilvægt er að fjalla um þau með gagnrýnum hætti í fjölmiðlum en það skiptir líka máli hvernig það er gert. Það er afar mikilvægt að umfjöllun fjölmiðla um þennan málaflokk sé yfirveguð, byggð á staðreyndum og að reynt sé að forðast gífuryrði og upphrópanir.“ segir Magnús í pistlinum.
„Heilbrigðiskerfið er dýrasti og sennilega flóknasti hluti okkar samfélags og á fáum sviðum hafa orðið eins miklar framfarir og breytingar á undanförnum árum. Öll viljum við geta gengið að því vísu að þjónustan sé góð og að hún sé örugg og aðgengileg öllum sem á henni þurfa að halda. En að sjálfsögðu er ekkert fullkomið í þessum heimi. Því miður er fjölmiðlaumræða um heilbrigðismál oft á afar neikvæðum nótum og orð eins og úrræðaleysi, niðurskurður, mannekla og fjársvelti eru algeng.“ segir Magnús.
Erfið mál einstakra sjúklinga
Magnús fjallar einnig um í pistlinum hversu flóknar umfjallanir um mál einstaka sjúklinga í fjölmiðlum geta verið. Í dag er mjög auðvelt fyrir einstaklinga að deila persónulegum reynslusögum sínum á samfélagsmiðlum eða á netmiðlun. Algengt er orðið að bæði lýsingar frá sjúklinga og sögur aðstandenda af heilbrigðiskerfinu séu birtar á netinu, þær lýsingar snúast oft um óánægju um samskipti við heilbrigðisstarfsfólk. Samkvæmt Magnúsi eru jafnframt oft dregnar þær ályktanir að þessar einstöku lýsingar lýsi kerfinu eða þjónustunni í heild.
Magnús gagnrýnir að ákveðnir fjölmiðlar birti síðan þessar lýsingar þar sem aðeins ein hlið af samskiptum heilbrigðisstarfsfólks og sjúklings er lýst. Á heilbrigðisstarfsfólki hvílir hins vegar afar ströng þagnarskylda og trúnaður sem gerir starfsfólkinu ókleift að tjá sig um mál einstakra sjúklinga og geta því ekki brugðist við lýsingum einstaklinga. Ómögulegt er fyrir heilbrigðisstarfsfólk að leiðrétta upplýsingarnar sem birtast í fréttinni ef þeir telja að hallað sé á réttu máli. Magnús ítrekar því ábyrgð fjölmiðla þegar fjallað er um mál einstakra sjúklinga í fjölmiðlum þar sem slík mál eru oft mjög viðkvæm og flókin.
„Alltaf er hætta á því að dregnar séu rangar ályktanir af því sem á að hafa gerst og hætt er við því að fréttir sem þessar ýti undir ótta og tortryggni hjá fólki sem þarf að sækja þjónustu heilbrigðiskerfisins. Fréttaflutningur af þessu tagi er einnig líklegur til að valda heilbrigðisstarfsfólki miklu hugarangri og vanlíðan, sérstaklega ef það þarf að sitja undir óvæginni gagnrýni í fjölmiðlum og getur ekki komið fram og tjáð sig um sína hlið á málinu.“ segir Magnús
Fjölmiðlar ekki rétti vettvangurinn
Samkvæmt Magnúsi er afar mikilvægt að sjúklingar og aðstandendur þeirra geti með skilvirkum einföldum hætti komið kvörtunum sínum á framfæri við þá sem stýra þjónustunni og bera ábyrgð á gæðum hennar, en samkvæmt Magnúsi eru síður fjölmiðla ekki rétti vettvangurinn til þess. Það er ekki hægt að útkljá mál ef aðeins önnur hlið málsins er rædd og hætt er við að umræður í fjölmiðlum verði mjög tilfinningahlaðnar og einkennist af „upphrópunum“og „gífuryrðum“.
Magnús óskar því eftir því að ritstjórar og ábyrgðarmenn helstu fjölmiðla landsins setjist niður með forsvarsmönnum heilbrigðiskerfisins og ræði hreinskilnislega um hvernig best sé að fjalla um heilbrigðismál. Hann segir að það sé þjónustu til framdráttar og komi í veg fyrir „að lýsingar sem oft eru settar fram í mikilli reiði og geðshræringu séu gerðar að frétta efni í fjölmiðlum.“
Ásamt því bendar hann á mikilvægi þess að til staðar sé vettvangur innan kerfisins þar sem heilbrigðisstarfsmenn sem eru aðilar að málum sem rata í fjölmiðla hafi stað til þess að ræða málin og geta jafnframt fengið viðeigandi stuðning þegar þeir sitji undir alvarlegum ásökunum í fjölmiðlum.
