Laufey Tryggvadóttir, klínískur prófessor í læknadeild HÍ og framkvæmdastjóri Krabbameinsskrár Krabbameinsfélags Íslands segist vona að Alþingi fari ekki í öfuga átt við lýðheilsustefnu stjórnvalda og slaki á auglýsingabanni á áfengi og afnemi einkasölu ríkisins áfengi. Í ritstjórnargrein í nýjasta tölublaði Læknablaðsins segir Laufey það blasa við að afnám á einkasölu ríkisins á áfengi muni valda aukinni neyslu og þar með fjölgun dauðsfalla, meðal annars vegna krabbameina.
Goðsögnin um hóflega drykkju riðar til falls
Í ritstjórnargrein sinni, Krabbamein, áfengi og samfélagsleg ábyrgð, í Læknablaðinu segir Laufey að það séu ekki nýjar fréttir að áfengisneysla auki áhættu á tilteknum krabbameinum. Lengi hafi verið vitað að samband sé á milli áfengisneyslu og krabbameins í munnholi, koki, barkakýli, vélinda, lifur, brjóstum, ristli og endaþarmi. Hún segir að samt sem áður hafi mörgum brugðið í brún þegar niðurstöður stórrar rannsóknar birtust í Lancet í ágústmánuði í fyrra. Í niðurstöðum þeirrar rannsóknar kom fram að þótt hófleg neysla á áfengi, undir einu glasi á dag, geti lækkað áhættu á blóðþurrð i hjarta og á sykursýki hjá konum þá vegi aukin áhætta á krabbameini og fleiri sjúkdómum upp þau áhrif.
„Samkvæmt þessu hefur öll áfengisneysla heilsufarsáhættu í för með sér og goðsögnin um að hóflega drukkið vín bæti heilsuna riðar til falls. Fyrri leiðbeiningar hafa jafnvel mælt með einu til tveimur glösum á dag en höfundar reikna með að niðurstöðurnar muni valda breytingum þar á,“ segir Laufey.
Fram kom í sömu rannsókn að þriðjungur jarðarbúa neyti áfengis, að rekja megi þrjár milljónir dauðsfalla árlega til drykkjunnar og að krabbamein sé þar í efsta sæti hjá einstaklingum yfir 50 ára. Laufey segir það athyglisvert að neyslan aukist með batnandi efnahag og þjóðfélagsstöðu og þess vegna sé spáð auknum heilsufarsvandamálum í löndum sem þar efnhagsstaða fer batnandi, ef ekki verði brugðist við.
Drykkja myndi aukast um 31 prósent ef almennar verslanir tækju við áfengissölu
Í greininni segir Laufey frá rannsókn sem sýni fram á að þegar sala áfengis er gefin frjáls eykst neyslan til muna. Í rannsókninni voru áhrif þess að aflétta ríkiseinokun í Svíþjóð rannsökuð, ef sala færðist annars vegar yfir í einkareknar sérverslanir með áfengi og hins vegar í almennar verslanir. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar myndi drykkja aukast um 20 prósent ef sérverslanir tækju við, en um 31 prósent ef það yrðu almennar verslanir. Áfengistengd dauðsföll vegna krabbameina myndu aukast um 18 prósent með sérverslunum og 29 prósent með almennum verslunum.
Laufey fjallar einnig um aðra nýlega rannsókn sem gerð var af norrænum krabbameinsskrám, í þeirri rannsókn var áætlað hve mikið af nýgengi krabbameina megi rekja til áfengisneyslu í Danmörku, Finnlandi, Íslandi, Noregi og Svíþjóð. Í niðurstöðum segir að búast megi 83.000 áfengistengdum tilfellum næstu 30 árin og munu flest þessara meina greinast í ristli, endaþarmi og brjóstum. Laufey segir að óraunhæft sé að reikna með að hægt sé að fyrirbyggja öll þessi tilfelli, það er að öll áfengisneysla hverfi á næstunni, en með helmings fækkun í hópi þeirra sem drekka eitt til fjögur glös á dag mætti koma í veg fyrir 21.500 tilfelli.
Laufey bendir þó á í grein sinni að þótt áfengi valdi mörgum krabbameinum í stóra samhenginu, sé það aðeins einn af mörgum áhættuþáttum. Þannig skýri áfengisneysla til dæmis aðeins um 5 prósent brjóstakrabbameina og 3 prósent ristil- og endaþarmskrabbameina á Norðurlöndunum. „Því er útilokað að segja til um það hvers vegna hver og einn fær sitt krabbamein, enda erum við langt frá því að skilja til hlítar hið flókna samspil erfða og umhverfis sem þar er að verki,“ segir Laufey.
Áhrifaríkustu leiðirnar til að draga úr áfengisneyslu allar á valdi stjórnvalda
Laufey bendir á að áfengi sé sterklega samofið menningu Íslendinga og segir að umfjöllun um neikvæð áhrif þess eigi ekki greiða leið að eyrum fólks. „Enda hefur WHO (Alþjóðaheilbrigðisstofnunin) bent á að áhrifaríkustu leiðirnar til að draga úr áfengisneyslu séu allar á valdi stjórnvalda og felist í takmörkun á framboði áfengis, verðstýringu og banni við áfengisauglýsingum,“ segir Laufey.
Laufey bendar að lokum á að í stefnu velferðarráðuneytisins í lýðheilsu og forvörnum, sem kynnt var í september 2016, komi fram að eitt af markmiðum ráðuneytisins sé að draga úr áfengis- og vímuefnaneyslu meðal ungs fólks. Í stefnunni má finna aðgerðir líkt og stýringu á áfengisneyslu með verði, einkasölu ríkis og háum aldursmörkum til áfengiskaupa. Laufey segist því vona að Alþingi fari ekki í öfuga átt við lýðheilsustefnuna. „Við blasir að slökun á auglýsingabanni og afnám einkasölu ríkisins á áfengi mun valda aukinni neyslu og þar með fjölgun dauðsfalla, meðal annars vegna krabbameina. Vonandi ber Alþingi Íslendinga gæfu til að fara ekki í öfuga átt við lýðheilsustefnu, heldur beini kröftum sínum í farveg sem eflir heilsu, velferð og hamingju landsmanna.“
