Fiskistofa hefur svipt togarann Kleifarberg RE-70, sem er gert út af Útgerðarfélagi Reykjavíkur, leyfi til fiskveiða í atvinnuskyni í tólf vikur vegna brottkasts. Sviptingin tekur gildi frá og með 4. febrúar. Ákvörðunin er dagsett 2. janúar. Fréttaskýringaþátturinn Kveikur fjallaði ítarlega um brottkastið í þætti sem var sýndur í nóvember 2017. Frá þessu er greint í Fréttablaðinu í dag. Útgerðarfélag Reykjavíkur ætlar að kæra sviptinguna til atvinnu- og nýsköðunarráðuneytisins en félagið segir að leyfissviptingin sé í raun „dauðadómur“ yfir Kleifabergi.
Fyrrverandi skipverji kom myndskeiðunum til Fiskistofu
Það var fyrrverandi skipverji á Kleifabergi sem afhenti myndskeið til Fiskistofu í desember 2017 sem hann sagðist hafa tekið um borð í Kleifarberg og sýndi hvernig fiski sem komið hafði um borð í skipið með veiðarfærum var kastað aftur í sjóinn. Um er að ræða myndskeið frá árunum 2008, 2010 og 2016.
Fréttaskýringaþátturinn Kveikur fjallaði um þessi myndskeið í þætti sem sýndur var í nóvember 2017. Í úrskurði Fiskistofu er vikið sérstaklega að þessum þætti Kveiks og tekið fram að á fundi með lögfræðingi Fiskistofu hafi skipverjinn fyrrverandi sagt að brottkastið um borð í Kleifarbergi hefði í öllum tilvikum verið samkvæmt fyrirmælum frá skipstjóra og stýrimanni.
„Þetta er niðurstaða sem liggur fyrir í framhaldi af rannsókn sem fór af stað í kjölfar upplýsinga sem komu meðal annars fram í fréttaskýringaþættinum Kveik á RÚV,“ segir Eyþór Björnsson fiskistofustjóri.
Fiskistofa telur að útgerðin hafi haft fjárhagslegan ávinning af brottkastinu
Í úrskurði Fiskistofu er útgerðin kemur fram að talið er að útgerðin hafi haft fjárhagslegan ávinning af því að kasta fiski fyrir borð sem annars yrði til að tefja vinnslu um borð eða sem fullnægði ekki kröfum útgerðarinnar. Miklu magni af fiski hafi verið hent með vitund og samkvæmt fyrirmælum skipstjóra. Einnig megi ganga út frá því, eins og atvikum er lýst, að um ásetningsbrot hafi verið að ræða.
„Ég hef aldrei gefið fyrirskipun um brottkast, það er engin útgerðarmaður sem gefur fyrirskipun um brottkastið,“ sagði Guðmundur Kristjánsson, þáverandi útgerðarstjóri Brims, sem gerði þá út Kleifarberg, í viðtali við RÚV í nóvember 2017.
Fyrir brotin fær útgerðin þyngstu viðurlög sem lög leyfa; sviptingu veiðileyfis í 12 vikur. Um viðurlögin segir í úrskurðinum að hvorki útgerðin, áhöfn né aðrir sem starfi í þágu útgerðarinnar hafi orðið uppvísir að sambærilegum brotum áður en vegna fjölda atvikanna, hve mikill aflinn var og vegna augljóss ásetnings telji stofnunin rétt að hafa veiðileyfissviptinguna eins langa og lög leyfa.
Útgerðin telur málatilbúnað Fiskistofu ekki standast
Í yfirlýsingu frá Útgerðarfélagi Reykjavíkur segir að úrskurðurinn verði kærður til atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytisins. Félagið telur sig ekki hafa fengið réttláta málsmeðferð hjá Fiskistofu sem hafi bæði rannsakað meint brot og fellt úrskurð. „Við erum alveg miður okkar yfir þessari ákvörðun og teljum hana ranga,“ segir Runólfur Viðar Guðmundsson, framkvæmdastjóri hjá Útgerðarfélags Reykjavíkur. Hann segir ekki hafa verið tekið tillit til sjónarmiða og röksemda félagsins við rannsókn málsins.
Útgerðin telur málatilbúnað Fiskistofu ekki standast en úrskurður hennar byggi á lýsingu eins manns og myndskeiðum sem auðvelt sé að eiga við og bjaga. Þá telji útgerðarfélagið að þau meintu brot sem Fiskistofa telur að hafi verið framin á árunum 2008 og 2010 séu löngu fyrnd.
Enn fremur hafi eitt myndskeiðanna verið kært til lögreglu enda sé það falsað að mati sérfræðinga útgerðarinnar. Að þessu atriði er vikið í úrskurði Fiskistofu en vísað til annarra atriða sem styðji frásögn uppljóstrarans, þar á meðal færslna í afladagbók skipsins, gagna Fiskistofu og vitnisburðar annars skipverja sem var í einni af umræddum veiðiferðum.
Sjávarútvegsráðherra boðaði aðgerðir gegn brottkasti
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, þáverandi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, sagði í Silfrinu 27. nóvember í kjölfar Kveiksþáttsins að útgerðin beri mesta ábyrgð á brottkasti og því að vigtun afla væri ekki sem skyldi. Hún sagði enn fremur að styrkja þyrfti úrræði og viðurlög vegna þessa.
Í apríl síðastliðnum boðaði Kristján Þór Júlíusson, núverandi sjávarútvegsráðherra, aðgerðir gegn brottkasti. Ráðherrann lagði meðal annars fram frumvarpi þar sem Fiskistofu var veitt heimild til að notast við myndavélar í eftirliti stofnunarinnar.
Telja að sviptingin rýri tekjur útgerðarinnarum um einn milljarð
Í yfirlýsingu Útgerðarfélags Reykjavíkur kemur fram að þótt ákvörðun Fiskistofu verði kærð til ráðuneytisins fresti það ekki veiðileyfasviptingu. Mat útgerðarinnar sé að þetta muni rýra tekjur hennar um allt að einum milljarði auk þess að valda henni varanlegum skaða þar sem óvíst er hvort að skipið muni halda aftur til veiða.
„Þetta eru gríðarlega hörð viðurlög, í raun dauðadómur yfir Kleifabergi RE-70. Kleifaberg hefur verið meðal fengsælustu fiskiskipa íslenska flotans. Afli skipsins frá árinu 2007 hefurverið tæp 100.000 tonn og aflaverðmæti yfir 30 milljarðar króna á núvirði. Lang stærsti hluti þessa frábæra árangurs má þakka yfirburða áhöfn á skipinu. Ef skipið stoppar í 3 mánuði eru allar líkur á að sjómenn á Kleifabergi fái vinnu á öðrum skipum. Með þessari ákvörðun er verið að leggja niður 52 manna vinnustað,“ segir Runólfur Viðar í yfirlýsingu útgerðarfélagsins.
Í viðtali við Kveik árið 2017 sagði Eyþór Björnsson, fiskistofustjóri, að viðurlög vegna brottkasts væru í raun gagnslaus. Veiðileyfasviptingar væru þannig úr garði gerðar að hægt væri að komast hjá þeim með því að færa kvóta og áhöfn yfir á annað skip og halda veiðum áfram, á meðan viðkomandi skip sætir veiðileyfasviptingu.
