Krist­ján Þór Júl­í­us­son, sjáv­ar­út­vegs- og land­bún­að­ar­ráð­herra, kynnti í gær frum­varp sem felur í sér að frysti­skylda á inn­fluttu kjöti verði afnumin og heim­ilt verði að flytja inn ferskt kjöt, fersk egg og vörur úr óger­il­sneyddri mjólk. Á sama tíma kynnti ráð­herra aðgerða­á­ætlun með mót­væg­is­að­gerðum til þess að verja íslenska búfjár­stofna og bæta sam­keppn­is­­stöðu inn­­­lendrar mat­væla­fram­­leiðslu. ­Nái frum­varpið fram að ganga munu hömlur á inn­flutn­ingi falla niður þann 1. sept­em­ber næst­kom­and­i. 

Stað­fest að íslensk stjórn­völd brutu gegn EES-­samn­ingnum

Atvinnu­vega- og nýsköp­un­ar­ráðu­neyti hefur birt frum­varpið í Sam­ráðs­gátt stjórn­valda, frum­varpið nær til breyt­inga á lögum um mat­væli, lögum um fóðri, áburði og sáð­vöru og lögum um dýra­sjúk­dóma. Í frum­varp­inu er kveðið á um afnám núver­andi leyf­is­veit­inga­kerfis vegna inn­flutn­ings á ákveðnum land­bún­að­ar­af­urðum innan Evr­ópska efna­hags­svæð­is­ins. Um­rætt leyf­is­veit­inga­kerfi felur í sér að óheim­ilt er að flytja inn kjöt og egg hingað til lands nema með sér­stakri heim­ild Mat­væla­stofn­un­ar. Með beiðni um slíkt inn­flutn­ings­leyfi, fyrir hverja vöru­send­ingu, þarf að fylgja vott­orð um að vör­urnar hafi verið geymdar við a.m.k. 18°C í einn mánuð fyrir toll­af­greiðslu.

Árið 2007 tóku íslensk stjórn­völd ákvörðun um að heim­ila inn­flutn­ing á ófrystu kjöti frá öðrum ríkjum EES og afnema þannig skil­yrði fyrir inn­flutn­ingi á til­teknum land­bún­að­ar­af­urðum innan EES í því skyni að tryggja stöðu Íslands á innri mark­aði EES. Þá skuld­bind­ingu stað­festi Alþingi árið 2009 en þrátt fyrir það var íslenskum lögum ekki breytt til sam­ræmis við þá skuld­bind­ingu. Á síð­ustu tveimur árum hafa bæði EFTA-­dóm­stóll­inn og Hæsti­réttur Íslands stað­fest að íslensk stjórn­völd hafi með þessu brotið gegn skuld­bind­ingum sínum sam­kvæmt EES-­samn­ingn­um. Þá hefur skaða­bóta­skylda íslenska rík­is­ins vegna þessa verið stað­fest. 

Í núver­andi frum­varp­inu er því kveðið á um afnám núver­andi leyf­is­veit­inga­kerfis vegna inn­flutn­ings á ákveðnum land­bún­að­ar­af­urðum innan Evr­ópska efna­hags­svæð­is­ins.

Aðgerða­á­ætl­un kynnt sam­hliða frum­varp­inu

Í til­kynn­ingu frá ráðu­neyt­inu segir að mark­mið frum­varps­ins sé að íslensk stjórn­völd standi við þær alþjóð­legu skuld­bind­ingar sem Ísland hafi und­ir­geng­ist á sama tíma og öryggi mat­væla og vernd  lýð­heilsu og búfjár­stofna sé tryggð. Ráðu­neytið hefur und­an­farið ár unnið að aðgerð­ar­á­ætlun sem miðar að því að efla mat­væla­ör­yggi, tryggja vernd búfjár­stofna og bæta sam­keppn­is­stöðu inn­lendrar mat­væla­fram­leiðslu.  

Stjórn­völd kynntu því sam­hliða frum­varp­inu aðgerða­á­ætlun í tólf lið­um. Meðal aðger­anna er lagt til óheim­ilt verði að dreifa ali­fugla­kjöti nema mat­væla­fyr­ir­tæki geti sýnt fram á að kjötið sé ekki sýkt ­kampýló­bakt­er­íu. Með þessu verður sama krafa gerð til inn­flutts ali­fugla­kjöts og gerð hefur verið til inn­lendrar fram­leiðslu und­an­farna tvo ára­tugi. Ásamt því eru aðgerðir sem snúa að því að bæta sam­keppn­is­stöðu inn­lendrar mat­væla­fram­leiðslu, þar á meðal að setja á fót mat­væla­sjóð ­með áherslu á efl­ing­u ný­sköp­unar í inn­lendri mat­væla­fram­leiðslu.

Segja að hags­munum land­bún­að­ar­ins sé fórnað fyrir heildsala 

Bænda­sam­tök Íslands sendu frá sér­ ­yf­ir­lýs­ingu í gær­kvöldi þar sem frum­varps­drög ráð­herra voru gagn­rýnd harð­lega. Nái frum­varpið fram að ganga á vor­þingi munu hömlur á inn­flutn­ingi á hráu kjöti falla niður í byrjun slát­ur­tíðar íslenskra lamba, þann 1. sept­em­ber næst­kom­and­i. Í yfir­lýs­ingu segir að mati Bænda­sam­tak­anna sé hags­munum land­bún­að­ar­ins fórnað fyrir heild­sala sem vilja flytja inn erlendan mat í stórum stíl. 

Jafn­framt segir í yfir­lýs­ing­unni að hafið sé yfir allan vafa að inn­flutn­ing­ur­inn mun valda íslenskum land­bún­aði miklu tjóni og ógna bæði lýð­heilsu og búfjár­heilsu. „Við­skipta­hags­munir eru teknir fram yfir heil­brigð­is­rök. Búfjár­heilsa er látin lönd leið og bit­lausar varnir í aðgerða­á­ætlun land­bún­að­ar­ráð­herra duga skammt. Það er þver­stæða að kynna til sög­unnar aðgerða­á­ætlun til að auka mat­væla­ör­yggi á sama tíma og inn­flutn­ingur á hráu ófrosnu kjöti, eggjum og óger­il­sneyddum mjólk­ur­af­urðum er heim­il­að­ur. Við eigum hreina og heil­brigða búfjár­stofna og erum heppin að því leyti að mat­væla­sýk­ingar eru fátíðar hér­lend­is. Það er bein­línis skylda okkar að við­halda þeirri góðu stöð­u.“ 

Sig­ur­geir Sindri Sig­ur­geirs­son, for­maður sam­tak­anna, segir ákvörðun ráð­herra von­brigði. „Þessi ákvörðun ráð­herra segir raun­veru­lega að stjórn­völd hafi ekki vilja til þess að efla inn­lenda mat­væla­fram­leiðslu. Það er það sorg­leg­asta í mál­in­u.“ 

Hann segir jafn­framt að það sé óraun­hæft að ætla að 1. sept­em­ber næst­kom­andi verði öll mál komin í höfn sem talin eru upp í aðgerða­á­ætlun stjórn­valda. „Nú emur málið til kasta Alþingis og við getum ekki annað en treyst því að kjörnir full­trúar þjóð­ar­innar standi með almanna­hags­munum og komi í veg fyrir að frum­varpið fari í gegn óbreytt.“

FA fagnar frum­varpi ráð­herra

Félag atvinnu­rek­enda fagnar aftur á mót­i frum­varpi Krist­jáns. Í frétta­til­kynn­ingu frá félag­inu segir að með sam­þykki frum­varps­ins ljúki loks ára­tuga­löng­um brotum íslenskra stjórn­valda á EES-­samn­ingn­um. „Frum­varpið tryggir hag ­neyt­enda af auknu vöru­úr­vali og sam­keppni, inn­flutn­ings­fyr­ir­tækja af því að tækni­legar við­skipta­hindr­anir séu afnumdar og íslenskra mat­væla­út­flutn­ings­fyr­ir­tækja, einkum á sviði sjáv­ar­af­urða, af því að réttur þeirra til útflutn­ings til EES-­ríkja án heil­brigð­is­eft­ir­lits á landa­mærum sé áfram tryggð­ur,“ segir í til­kynn­ing­unni.

Ólaf­ur Steph­en­sen, fram­kvæmda­stjóri FA, segir að íslensk stjórn­völd hafi ekki átt ann­arra kosta völ en að afnema bannið við inn­flutn­ing. „Með því að fara ekki að dóm­um EFTA-­dóm­stóls­ins og Hæsta­rétt væri gróf­lega brotið gegn réttar­ör­yggi íslenskra fyr­ir­tækja og gíf­ur­legir hags­munir íslenskra mat­væla­út­flytj­enda settir í upp­nám,“ segir Ólaf­ur.