Áslaug Jós­eps­dótt­ir, sér­fræð­ingur á skrif­stofu almanna- og réttar­ör­yggis dóms­mála­ráðu­neyt­is­ins, segir að það kunni að vera að ein­hverjir gagn­að­ilar fyr­ir­tækja á Íslandi muni vilja fram­kvæma auknar áreið­an­leikakann­anir á íslenskum aðilum eftir að Íslands var sett á gráan lista Fin­ancial Act­ion Task Force (FATF) vegna ónógra varna gegn pen­inga­þvætti. Sam­tökin hafi þó ekki kallað sér­stak­lega eftir því að slíkar áreið­an­leikakann­anir séu fram­kvæmdar á meðan að Ísland er á list­an­um.

Þetta er meðal þess sem fram kom á fundi sem Sam­tök versl­unar og þjón­ustu, Sam­tök ferða­þjón­ust­unnar og Sam­tök iðn­að­ar­ins stóðu fyrir í dag um pen­inga­þvætt­i. 

Áslaug, sem var einn fjög­urra sér­fræð­inga sem hélt erindi, sagði að íslensk stjórn­völd hafi verið í sam­bandi við stjórn­völd í Serbíu, sem var á list­anum í rúmt ár en losn­aði af honum í júní síð­ast­liðn­um. „Þeirra upp­lýs­ingar voru að þeir sáu lítil mæl­an­leg áhrif. Þetta er vissu­lega orð­spors­á­hætta og í ein­hverjum til­vikum þá lentu serbnesk fyr­ir­tæki í því að gagn­að­ila þeirra fram­kvæmdu aukna áreið­an­leika­könn­un. Það kann að vera að ein­hverjir gagn­að­ilar fyr­ir­tækja á íslandi vilji fram­kvæma aukna áreið­an­leika­könnun þó svo að FATF kalli ekki eftir því.“

Frek­ari upp­lýs­ingum skilað í nóv­em­ber

Ísland var sett á gráa list­ann þann 18. októ­ber síð­ast­lið­inn, eða fyrir tæpum tveimur vikum síð­an. Áslaug sagði í erindi sínu að stjórn­völd hefðu ekki orðið var við nei­kvæð áhrif enn sem komið er, en að bæði Seðla­banki Íslands og Fjár­mála­eft­ir­litið vakti þá stöðu dag­lega.

Stjórnvöld séu auk þess að vinna mark­visst að því upp­fylla þau skil­yrði sem FATF taldi að væru útistand­andi þannig að pen­inga­þvætt­is­varnir okkar væru full­nægj­andi og að þeim upp­lýs­ingum yrði skilað til FATF í nóv­em­ber. 

Auk Áslaugar fluttu Eiríkur Ragn­ars­son og Birkir Guð­laugs­son, lög­fræð­ingar hjá Rík­is­skatt­stjóra, og Guð­rún Ögmunds­dótt­ir, for­stöðu­maður á sviði fjár­mála­stöð­ug­leika hjá Seðla­bank­an­um, erindi á fund­in­um.

Kjarn­inn greindi frá því fyrr í dag að Össur hf. hafi fengið fyr­ir­­spurn um veru Íslands á gráa list­anum þegar það var í við­ræðum um fjár­­­mögnun nýver­ið. Vera Íslands á list­­anum hafi þó ekki áhrif á starf­­semi eða fjár­­­mögnun Öss­urar þar sem að hún fari fram í gegnum erlend dótt­­ur­­fé­lög. Jón Sig­urðs­son, for­stjóri Öss­urar sagði það hins vegar vera mjög alvar­­legt mál að Ísland sé á lista sem þess­­um. 

Gerð athuga­­semd við 51 atriði

Í apríl 2018 skil­aði FATF, alþjóð­­leg sam­tök sem hafa það hlut­verk að móta aðgerðir til að hindra að fjár­­­mála­­kerfið sé mis­­notað í þeim til­­­gangi að koma illa fengnu fé aftur í umferð, skýrslu um Ísland. Með því að ger­­ast aðili að sam­tök­unum þá skuld­batt Ísland sig til að und­ir­­gang­­ast og inn­­­leiða þau skil­yrði sem sam­tökin telja að þurfi að upp­­­fyll­­ast.

Í skýrslu FATF fékk pen­inga­þvætt­is­eft­ir­lit Íslend­inga fall­ein­kunn. Alls var gerð athuga­­semd við 51 atriði í laga- og reglu­­gerð­­ar­um­hverfi Íslands og því hvernig við fram­­fylgjum eft­ir­liti með pen­inga­þvætti og fjár­­­mögnun hryðju­verka.

Á meðal þess sem þar kom fram var að íslensk stjórn­­völd litu ekki á rann­­sóknir á pen­inga­þvætti sem for­­gangs­­mál. Þeir litlu fjár­­munir sem settir voru í að koma upp um, rann­saka og sak­­sækja pen­inga­þvætti voru þar lyk­il­at­riði. Afleið­ingin var meðal ann­­ars sú að tak­­mark­aðar skrán­ingar höfðu verið á grun­­sam­­legum til­­­færslum á fé utan þess sem stóru við­­skipta­­bank­­arnir og hand­­fylli ann­­arra fjár­­­mála­­fyr­ir­tækja fram­­kvæma. Þá skorti einnig á að að upp­­lýs­ingum um hreyf­­ingar á fé og eignum væri deilt með við­eig­andi stofn­unum í öðrum lönd­­um.

Íslandi var gefið fram á mitt ár 2019 til að bregð­­ast við. Ef úrbætur yrðu ekki nægj­an­­leg­­ar, og Ísland færi á jafn­­vel á lista FATF yfir ósam­vinn­u­þýð ríki myndi það, að mati inn­­­lendra hags­muna­að­ila, leiða til þess að orðstír og trú­verð­ug­­leiki Íslands á alþjóða­vett­vangi biði veru­­legan hnekki.

Íslenska ríkið brást við með alls­herj­­­ar­átaki. Ný heild­­ar­lög um varnir gegn pen­inga­þvætti og fjár­­­mögnun hryðju­verka voru sam­­þykkt og fjöldi ann­­arra laga og reglu­­gerða voru upp­­­færð. Þá voru auknir fjár­­munir settir í manna­ráðn­­ingar og kaup á kerfum til að bæta það sem FATF hafði sett út á. En það dugði ekki til og Ísland var, líkt og áður sagði, sett á gráan lista og í aukna eft­ir­fylgni, 18. októ­ber síð­ast­lið­inn.