Verði frum­varp Guð­laugs Þórs Þórð­ar­sonar utan­rík­is­ráð­herra að lögum mun verða sett þak á fjölda sendi­herra á hverjum tíma þannig að þeir verði aldrei fleiri en fjöldi sendi­skrif­stofa að fimmt­ungi við­bætt­um. Í dag eru sendi­skrift­stof­urnar 25 tals­ins og hámarks­fjöldi sendi­herra væri því 30 ef frum­varpið væri orðið að lög­um, en þeir eru 36 í dag. Eng­inn sendi­herra verður rek­inn heldur verður ekki skip­aður nýr fyrr en að þeim hefur verið fækkað niður fyrir 30. 

Frá þessu greinir Guð­laugur Þór í aðsendri grein sem birt er í Morg­un­blað­inu í dag.

Í frum­varp­inu felst einnig að laus emb­ætti sendi­herra verða að vera aug­lýst laus til umsóknar og umsækj­endum gert að upp­fylla lög­á­kveðin hæf­is­skil­yrði. Gert verður ráð fyrir að umsækj­endur verði að hafa háskóla­próf og reynslu af alþjóða- og utan­rík­is­mál­um. Sam­kvæmt frum­varp­inu verður þó utan­rík­is­ráð­herra áfram heim­ilt að skipa „ein­stak­ling tíma­bundið til allt að fimm ára í emb­ætti sendi­herra til að veita sendi­skrif­stofu for­stöðu eða að gegna hlut­verki sér­staks erind­reka án þess að starfið yrði aug­lýst. Skipun þeirra sem koma að starfi sínu með þessum hætti verður þó hvorki heim­ilt að fram­lengja eða senda annað og fjöldi þeirra má ekki nema meira en fimmt­ungi af heild­ar­fjölda skip­aðra sendi­herra. Að þessu marki yrði ráð­herra áfram heim­ilt að leita út fyrir raðir fastra starfs­manna utan­rík­is­þjón­ust­unnar eftir sendi­herrum sem hafa aflað sér sér­þekk­ing­ar, reynslu og tengsla á öðrum vett­vangi, svo sem í stjórn­málum eða í atvinnu­líf­inu, til að ann­ast afmörkuð verk­efni í þágu hags­muna Íslands á alþjóða­vett­vangi. Með þessu móti verður þeirri heim­ild, sem nú er ótak­mörk­uð, settar mál­efna­legar skorð­ur.“

Þar segir enn fremur að frum­varpið geri ráð fyrir þeirri breyt­ingu að ráð­herra geti tíma­bundið sett lægra setta starfs­menn, sendi­full­trúa, í emb­ætti sendi­herra. 

Hefur ekki skipað einn sendi­herra

Í grein­inni segir Guð­laugur Þór að sam­kvæmt núgild­andi lögum hafi ráð­herra að mestu leyti frjálsar hendur við skipan sendi­herra. Engar sér­stakar hæfn­is­kröfur séu gerðar til sendi­herra umfram það sem almennt tíðkast og emb­ætti þeirra séu und­an­þegin aug­lýs­inga­skyldu áður en í þau er skip­að. „Þessi skipan mála hefur sætt gagn­rýni. Auk þess hefur sendi­herrum fjölgað jafnt og þétt hin síð­ustu ár og er nú svo komið að fjöldi þeirra sam­ræm­ist illa umfangi og verk­efnum utan­rík­is­þjón­ust­unn­ar. Þetta hefur einnig leitt til þess að fram­gangur yngri starfs­manna hefur reynst hæg­ari en ella enda er þröngt á fleti fyrir þegar fjórð­ungur starfs­manna utan­rík­is­þjón­ust­unnar gegnir stjórn­enda­stöð­u.“

Guð­laugur Þór bendir á að frá því að hann tók við sem utan­rík­is­ráð­herra 11. jan­úar 2017 hafi hann ekki skipað neinn nýjan sendi­herra eftir að ég tók við emb­ætti. Þeim hafi á sama tíma fækkað um fjóra, úr 40 í 36. „Það er eins­dæmi í síð­ari tíma sögu utan­rík­is­þjón­ust­unnar að meira en þrjú ár líði án þess að nýr sendi­herra sé skip­að­ur.“

Utan­rík­is­ráð­herra seg­ist vera þeirrar skoð­unar að óbreytt fyr­ir­komu­lag stand­ist ekki lengur og því ætlar hann að leggja fram áður til­greindar breyt­ingar í frum­varp­inu.