Ekki æskilegt að einblína á fjölgun starfa í ferðaþjónustu í hálaunalandi eins og Íslandi

Prófessor í hagfræði segir að ferðaþjónusta sé grein sem þrífist best í löndum þar sem vinnuafl er ódýrt. Endurreisn ferðaþjónustu í sömu mynd og áður sé því varla æskileg, enda hafi hún að uppistöðu verið mönnum með innfluttu vinnuafli.

Gylfi Zoega, prófessor í hagfræði.
Gylfi Zoega, prófessor í hagfræði.
Auglýsing

„COVID-19 kreppan hefur komið illa við vinnu­mark­að­inn með því að þurrka út þús­undir starfa í ferða­þjón­ustu. En hún hefur einnig afhjúpað veik­leika sem voru fyrir hendi áður og fel­ast í því að lág­launa­grein í hálauna­landi búi til störf fyrir inn­flytj­endur á meðan margir Íslend­ingar flytja búferlum til ann­arra landa og aðrir fá ekki störf við sitt hæfi innan lands.“

Þetta segir Gylfi Zoega, pró­­fessor í hag­fræði, í grein í nýj­­ustu Vís­bend­ingu sem kom út í lok síð­­­ustu viku þar sem hann fjallar um þá efna­hag­skreppu sem COVID-19 far­ald­ur­inn hefur leitt af sér.

Gylfi segir að eftir mis­heppn­aða einka­væð­ingu banka í byrjun ald­ar­innar og mik­inn vöxt ferða­þjón­ustu eftir banka­hrunið sé nú lag að skipu­leggja fram í tím­ann hvaða greinum eigi að hlúa að til þess að skapa vel launuð störf í fram­tíð­inni. „End­ur­reisn ferða­þjón­ustu í sömu mynd og hún hafði fyrir daga far­sótt­ar­innar er varla æski­leg.“

Ósjálf­bær vöxtur

Í grein­inni bendir Gylfi á að mik­ill vöxtur ferða­þjón­ustu síð­ustu árin hafi fært þjóð­ar­bú­inu miklar gjald­eyr­is­tekjur sem unnt var að nota til þess að byggja upp gjald­eyr­is­forða, greiða niður erlendar skuldir og fjár­festa erlend­is. En að öðru leyti hafi þessi mikli vöxtur ekki góður að öllu leyt­i. 

Auglýsing
Ferðaþjónusta sé grein sem þrí­fist best í löndum þar sem vinnu­afl er ódýrt. „Mik­ill vöxtur lág­launa­greinar í hálauna­landi var orð­inn ósjálf­bær, launa­kostn­aður sem hlut­fall af rekstr­ar­tekjum var sá hæsti sem mælst hafði frá því að mæl­ingar hófust skv. Hag­stof­unni og mun hærri en í öðrum ferða­þjón­ustu­lönd­um. Kjara­samn­ing­arnir í mars 2019 kipptu rekstr­ar­grund­velli undan fjölda fyr­ir­tækja, t.d. veit­inga­staða. Gjald­þrot fyr­ir­tækja í grein­inni blasti við löngu áður en nokkur frétti af COVID-19. Fall WOW air má að minnsta kosti að ein­hverju leyti rekja til launa­kostn­að­ar.“

Árið 2019 hafi fjár­fest­ing í land­inu farið lækk­andi og atvinnu­leysi vax­andi. Vöxtur atvinnu­vega­fjár­fest­ingar náði hámarki árið 2015, var enn mik­ill árið 2016 en lækk­aði og varð nei­kvæður árin 2018 og 2019. Sam­drátt­ur­inn var þannig haf­inn áður en far­sóttin barst til lands­ins þótt hag­vöxtur hafi enn mælst jákvæður árið 2019. 

Fleiri fóru en komu

Gylfi segir að ein afleið­ing vaxtar ferða­þjón­ustu hafi verið sú að fleiri Íslend­ingar fluttu til útlanda heldur en þeir sem fluttu aftur til Íslands þrátt fyrir mik­inn hag­vöxt og góð­æri og á móti kom aðflutt, ódýrt vinnu­afl til þess að fylla störf í grein­inni. „Stefn­an, eða öllu heldur stefnu­leysið, í atvinnu­málum á Íslandi hafði í för með sér að fjöldi lág­launa­starfa varð til og sam­setn­ing þjóð­ar­innar breytt­ist smám sam­an. En launa­hækk­anir sem samið var um árið 2019 og komu ofan á aðrar hækk­anir áranna 2015-2017 urðu til þess að kippa grund­vell­inum undan rekstri veit­inga­staða og margra gisti­staða. Greinin glímdi við of háan kostnað áður en COVID-19 barst til lands­ins og atvinnu­leysi fór vax­and­i.“

Hann segir að það sé á vinnu­mark­aði sem vanda­málin blasi við. Ekki hafi verið lögð áhersla á að efla greinar sem búa til vel launuð störf. „Sú stefna var tekin á Norð­ur­löndum upp úr árinu 1990 að skapa umhverfi sem hjálp­aði þekk­ing­ar­fyr­ir­tækjum að vaxa. En af ein­hverjum ástæðum var það ekki gert hér heldur ráð­ist í einka­væð­ingu banka og svo ósjálf­bæran vöxt ferða­þjón­ustu. Ofan á þetta bæt­ist að far­sóttin þurrkar út lág­launa­störfin í ferða­þjón­ustu og tækni­væð­ing skapar enn aðra ógn með því að gera sífellt fleiri störf úrelt.“ 

Hægt er að ger­­ast áskrif­andi að Vís­bend­ingu hér.

Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiInnlent