Þing­flokkur Pírata hefur lagt fram þings­á­lykt­un­ar­til­lögu um að inn­kalla allar úthlut­aðar afla­heim­ildir til sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækja á 20 árum og bjóða þær þess í stað upp á opnum mark­aði þannig að hægt verði að tryggja fullt gjald fyrir nýt­ingu auð­lind­ar­inn­ar. Í til­lög­unni segir að með fullu gjaldi sé átt við mark­aðs­verð, eða „hæsta gjald sem nokkur er fús að greiða fyrir afnot af auð­lind­inni, t.d. á mark­aði eða upp­boði eða í samn­ingum við ríkið sem umboðs­mann rétts eig­anda, þjóð­ar­inn­ar.“

Í grein­ar­gerð til­lög­unnar segir að það hafi sýnt sig á und­an­förnum árum að auð­lind­arenta íslensku þjóð­ar­innar af fisk­veiði­auð­lind­inni hafi ekki verið í sam­ræmi við vænt­ingar henn­ar. „Ít­rekað hefur komið upp í sam­fé­lag­inu megn óánægja með ákvarð­anir Alþingis um veiði­gjöld og ljóst að núver­andi fyr­ir­komu­lag er ófull­nægj­andi þegar kemur að því að tryggja sann­gjarna og rétt­láta gjald­töku af auð­lind­inni. Flutn­ings­menn telja full­reynt að tryggja þjóð­inni rétt­láta hlut­deild í auð­lind hennar með núver­andi fyr­ir­komu­lagi. Með því að bjóða afla­heim­ildir upp á opnum mark­aði verður hægt að tryggja að fyrir þessa auð­lind fáist fullt gjald.“

Leigu­gjaldið óskipt í rík­is­sjóð

Í til­lög­unni felst að Krist­jáni Þór Júl­í­us­syni, sjáv­ar­út­vegs- og land­bún­að­ar­ráð­herra, verði falið að und­ir­búa og leggja fram, fyrir 1. nóv­em­ber næst­kom­andi, frum­varp sem myndi lög­festa að árlega yrði inn­kallað fimm pró­sent af úthlut­uðum veiði­heim­ildum að ári liðnu frá gild­is­töku lag­anna. Yrðu þau að veru­leika myndi því allar veiði­heim­ildir vera inn­kall­aðar eftir 21 ár. 

Sá hluti sem inn­kall­aður yrði ætti svo að bjóða upp til tutt­ugu ára í senn á opnum mark­aði. Í til­lög­unni segir að til að gæta sjón­ar­miða um sjálf­bærni og sam­fé­lags­lega sátt verði óút­hlutað afla­mark „boðið upp á aðgreindum mörk­uðum sam­kvæmt nán­ari útfærslu ráð­herra.“ Leigu­gjaldið myndi renna óskipt í rík­is­sjóð og allar upp­lýs­ingar um það yrðu gerðar opin­berar og aðgengi­leg­ar. Tryggð verði jöfn aðkoma að upp­boðum og gegn­sæi við fram­kvæmd þeirra.

Í grein­ar­gerð til­lög­unnar segir enn fremur að ein af und­ir­stöðum þess að fisk­veiði­stjórn­ar­kerfið geti talist sjálf­bært sé að um til­högun þess ríki sam­fé­lags­leg sátt. „Til að tryggja þessa sátt leggja flutn­ings­menn til að óút­hlut­aðar afla­heim­ildir verði boðnar upp á aðgreindum mörk­uð­um. Nán­ari útfærsla hvað varðar aðgrein­ingu mark­aða verði falin ráð­herra, en lagt er til að mark­aðir verði aðgreindir eftir land­svæðum að teknu til­liti til byggða­sjón­ar­miða. Það skiptir máli að íslenskt sam­fé­lag í heild upp­lifi sátt um fisk­veiði­stjórn­ar­kerfið en ekki síst að afmörkuð byggð­ar­lög geri það, sér­stak­lega þar sem sjáv­ar­út­vegur er á meðal helstu atvinnu­greina sam­fé­lags­ins. Með því að afmarka þá mark­aði þar sem upp­boðið fer fram má betur tryggja sam­fé­lags­lega sátt sem er lyk­il­þáttur í sjálf­bærni fisk­veiði­stjórn­ar­kerf­is­ins til lang­frama.“

Um 1.200 millj­arða virði

Sé miðað við algengt virði á kvót­­anum í við­­skipt­um, og upp­­­lausn hans, er heild­­ar­virði úthlut­aðs kvóta til íslenskra sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækja um 1.200 millj­­arðar króna. 

Kjarn­inn greindi frá því í lok apríl að tíu stærstu útgerðir lands­ins haldi sam­tals á rúm­lega helm­ingnum af úthlut­uðum kvóta. Innan þessa hóps eru aðilar sem eru tengdir þótt þeir séu það ekki sam­­kvæmt lögum um fisk­veið­­ar. Brim, Sam­herji og Kaup­­fé­lag Skag­­firð­inga eru fyr­ir­­ferða­­mestu útgerð­irn­­ar. Þær halda, einar og sér og ásamt félögum sem eig­endur þeirra eiga í, á rúm­lega 43 pró­­sent af öllum úthlut­uðum kvóta.