Ingi­björg Sól­rún Gísla­dótt­ir, fyrr­ver­andi ráð­herra, seg­ist ekki geta orða bund­ist eftir að hafa séð texta á upp­lýs­inga­skilti Umhverf­is­stofn­unar um Sig­ríði Tóm­as­dóttur í Bratt­holti. Sig­ríð­ur, sem fædd­ist árið 1871 og lést 1957, er þjóð­þekkt kona fyrir fram­tak sitt til vernd­unar Gull­foss og ann­arra fossa, en hún barð­ist af ein­urð gegn áformum um virkjun foss­ins og var braut­ryðj­andi á sviði nátt­úru­vernd­ar. Þess er þó hvergi getið á upp­lýs­inga­skilti sem stendur við foss­inn og er á fjórum tungu­mál­um. Þar kemur hins vegar fram að Sig­ríður hafi verið með­al­kona á hæð, nokkuð þrek­in, þótt fríð sýnum „á yngri árum“ og hafði „mikið og fag­urt ljóst hár“.

„Það er margt vont við þennan texta en það versta er að þarna er ekki orð um bar­áttu Sig­ríðar gegn virkjun Gull­foss og hvernig hún opn­aði augu almenn­ings fyrir gildi og feg­urð Gull­foss og mik­il­vægi hans og ann­arra ósnort­inna nátt­úruperla,“ skrif­aði Ingi­björg Sól­rún á Face­book-­síðu sína í gær. „Ég get heldur ekki ímyndað mér annað en að útlend­ingar sem lesa þennan texta hljóti að velta fyrir sér hvað þeim komi þessi kona við sem vann sér það helst til frægðar að fylgja ferða­mönnum að foss­in­um! Getur Umhverf­is­stofnun ekki lag­fært þennan texta?“

Kjarn­inn hafði sam­band við Björn Þor­láks­son, upp­lýs­inga­full­trúa Umhverf­is­stofn­un­ar, sem sagð­ist hafa séð text­ann á skilt­inu í fyrsta skipti í gær­kvöldi. „Ýmsar spurn­ingar kvikna. Fyrsta skref er að fá botn í for­send­urnar fyrir texta­gerð­inni. Án frek­ari skoð­unar væri óvar­legt að hrapa að álykt­unum en það virð­ist full ástæða til við­bragða.“

Ein af hetjum Íslands­sög­unnar

Guð­mundur Andri Thors­son, þing­maður Sam­fylk­ing­ar­inn­ar, bendir á að Sig­ríður í Bratt­holti sé konan sem „bjarg­aði Gull­fossi und­an­ ­virkj­ana­á­form­um“. Fyrir vikið sé hún sterkasta tákn­mynd nátt­úru­verndar hér á landi. „Hún er ein af hetjum Íslands­sög­unn­ar. Það að strika út þennan þátt úr ævi hennar í kynn­ingu á henni jafn­gildir því að fjar­lægja stytt­una af Jón­i ­Sig­urðs­syni af Aust­ur­velli eða fjalla um Skúla Magn­ús­son án þess að nefna Inn­rétt­ing­arn­ar,“ ­skrifar Guð­mundur Andri á Face­book í morg­un. 

„Sumir hægri menn hafa ógur­leg­ar á­hyggjur af kalla­styttum í Banda­ríkj­unum og telja það jafn­gilda sós­íal­ískri ­bylt­ingu að fjar­lægja slíkar tákn­myndir sigra og meintra afreka. Skiltið með­ út­lits­lýs­ing­unum á Sig­ríði í Bratt­holt­i,  þar sem nátt­úru­verndin er feimn­is­mál, er miklu nær­tækara dæmi um hið hljóð­láta styttu­stríð á hendur merkum konum í sögu okkar sem fer fram án þess að við tökum eftir því.“

Bar­átta sem tók á sig ævin­týra­blæ

Í ítar­legri grein Eyrúnar Inga­dóttur sagn­fræð­ings, um bar­áttu Sig­ríðar í Les­bók Morg­un­blaðs­ins árið 1994, er rifjað upp að um alda­mótin 1900 hafi Gull­foss verið leigður til 150 ára er kaup­sýslu­menn voru í óða önn að tryggja sér rétt yfir fossum þegar virkj­un­ar­fram­kvæmdir hæfust.

Annar eig­anda foss­ins, Tómas Tóm­as­son í Bratt­holti, fékk bak­þanka og upp frá því hófust mála­ferli þar sem hann reyndi að fá samn­ing­inn ógilt­an. „Dóttir Tómasar, Sig­ríð­ur, lagði á sig ómælt erf­iði til þess að það tæk­ist þau sex ár sem mála­ferlin stóðu. Þegar dómur féll í mál­inu, Bratt­holts­feðginum í óhag, hót­aði hún að henda sér í foss­inn þegar fyrsta skóflustungan yrði tekin vegna virkj­un­ar­fram­kvæmda,“ segir í grein Eyrún­ar.

Nokkrum árum síðar gekk  þó leigu­samn­ing­ur­inn til baka og Gull­foss var aldrei virkj­aður og er eins og allir vita ein þekktasta nátt­úruperla Íslands í dag. „Bar­átta Sig­ríðar fyrir foss­inum tók á sig ævin­týra­blæ og varð hún vel þekkt vegna þessa,“ segir í grein­inni í Les­bók­inni. „Al­menn­ingur dáð­ist að átt­haga­ást og áræði sveita­kon­unn­ar.“