Rannsókn embættis héraðsaksóknara á máli tengdu einstaklingi sem nýtti sér fjárfestingarleið Seðlabanka Íslands, og er grunaður um að hafa skotið undan fjármagnstekjum, er stutt á veg komin samkvæmt upplýsingum frá embættinu. Málinu var vísað þangað frá embætti skattrannsóknarstjóra í maí á þessu ári, en í því er grunur um undanskot sem nema á þriðja hundrað milljóna króna.
Málið hefur lengi þvælst á milli stofnana, en rannsókn skattrannsóknarstjóra á því lauk fyrir þó nokkru síðan. Eftir þá rannsókn fór málið til ríkisskattstjóra sem vísaði því aftur til skattrannsóknarstjóra, sem sendi það loks til héraðssaksóknara til frekari rannsóknar og eftir atvikum refsimeðferðar.
Hægt að fá mikla virðisaukningu
Fjárfestingaleið Seðlabanka Íslands, sem einnig var nefnd 50/50 leiðin, var gríðarlega umdeild aðferð sem Seðlabankinn beitti til minnka hina svokölluðu snjóhengju, krónueignir erlendra aðila sem fastar voru innan fjármagnshafta og gerðu stjórnvöldum erfitt fyrir að vinna að frekari losun þeirra hafta. Samkvæmt henni gátu þeir sem samþykktu að koma með gjaldeyri til Íslands skipt þeim í íslenskar krónur á hagstæðara gengi en ef þeir myndu gera það í næsta banka. Leiðin stóð til boða frá 2012 til 2015.
794 innlendir aðilar komu með peninga inn í íslenskt hagkerfi í gegnum útboð fjárfestingarleiðar Seðlabanka Íslands. Peningar þeirra námu 35 prósent þeirrar fjárhæðar sem alls komu inn í landið með þessari leið, en hún tryggði um 20 prósent afslátt á eignum sem keyptar voru fyrir peninganna á Íslandi. Alls fengu þessir aðilar 72 milljarða króna fyrir þann gjaldeyri sem þeir skiptu í íslenskar krónur samkvæmt skilmálum útboða fjárfestingarleiðarinnar. Afslátturinn, eða virðisaukningin, sem þeir fengu með þessu umfram það ef þeir hefðu skipt gjaldeyrinum á skráðu gengi Seðlabankans er um 17 milljarðar króna.
Skoðaði nokkra einstaklinga
Embætti skattrannsóknarstjóra fékk afhent öll gögn um þá einstaklinga sem nýttu fjárfestingarleiðina á árinu 2016, eða fyrir rúmum fjórum árum síðar.
Þegar þau voru samkeyrð við gögn sem embættið keypti sumarið 2015 á 37 milljónir króna, og sýndu eignir Íslendinga í þekktum skattaskjólum, kom í ljós að 21 einstaklingar fór fjárfestingaleiðina var einnig í skattaskjólsgögnunum.
Það mengi sem skattrannsóknarstjóri skoðaði sneri þó, líkt og áður sagði, einungis að einstaklingum, ekki lögaðilum eins og einkahlutafélögum. Til að setja það í samhengi við umfang þeirra sem nýttu sér fjárfestingarleiðina þá voru alls samþykkar umsóknir frá 754 einstaklingum en 318 lögaðilum um að fara leiðina, eða alls 1.072 aðila. Skattrannsóknarstjóri skoðaði einungis einstaklinga sem búsettir voru á Íslandi, en þeir voru 231. Því innihélt mengið sem skattrannsóknarstjóri valdi ellefu tilvik til að skoða úr, tæplega 22 prósent þeirra einstaklinga og lögaðila sem nýttu leiðina. Þau ellefu tilvik sem embættið tók til forskoðunar eru um eitt prósent þeirra sem tóku þátt í útboðum leiðarinnar.
Vildu láta skipa rannsóknarnefnd um leiðina
Í nóvember í fyrra lögðu allir þingmenn Pírata, Samfylkingar og Viðreisnar fram þingsályktunartillögu um að skipa rannsóknarnefnd á fjárfestingarleið Seðlabanka Íslands.
Í þingsályktunartillögunni er farið fram á að rannsóknarnefndin geri grein fyrir því hvaðan fjármagnið sem flutt var til landsins með fjárfestingarleiðinni kom, hvaða einstaklingar eða félög voru skráð fyrir fjármagninu sem flutt var til landsins, hvernig fénu sem flutt var inn til landsins var varið og hver áhrif þess voru á íslenskt efnahagslíf.
Þar er einnig kallað eftir að upplýsingar verði dregnar fram um hvort ríkissjóður hafi orðið af skatttekjum vegna leiðarinnar og þá hversu mikið það tap var, hvort að samþykkt tilboð í útboðum fjárfestingarleiðarinnar kunni í einhverjum tilvikum að hafa brotið gegn skilmálum hennar og hvort fjárfestingarleiðin kunni að hafa verið notuð til að koma óskráðum og óskattlögðum eignum Íslendinga á aflandssvæðum aftur til landsins, til að stunda peningaþvætti eða misnotuð með öðrum hætti.
Málið gekk til stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar í janúar þar sem það var svæft. Það hefur ekki verið endurflutt á yfirstandandi þingi.
