Segir einkavæðingu banka viðkvæma jafnvel við bestu aðstæður

Gylfi Zoega segir mikla áhættu fólgna í því að kerfislega mikilvægir bankar séu í einkaeigu í nýjasta tölublaði Vísbendingar.

Gylfi Zoega, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands
Gylfi Zoega, hagfræðiprófessor við Háskóla Íslands
Auglýsing

Mikil áhætta gæti skap­ast í rekstri kerf­is­lega mik­il­vægra banka ef þeir eru í einka­eigu, sökum tak­mark­aðrar ábyrgð eig­enda þeirra og trygg­ingar um að ríkið komi þeim til bjargar þegar illa geng­ur. Einnig er mik­il­vægt að traust sé til banka­kerf­is­ins og sem minnst óvissa sé um mat á eignum bank­ans þegar á að selja hann.  

Þetta eru meðal þess sem Gylfi Zoega, hag­fræði­pró­fessor við Háskóla Íslands, og Ásgeir Brynjar Torfa­son, doktor í fjár­mál­um, minn­ast á í nýjasta tölu­blaði Vís­bend­ingar, sem kom út á föstu­dag­inn. Í blað­inu fara Gylfi og Ásgeir Brynjar yfir eign­ar­hald og rekstur við­skipta­banka, auk þess sem ýmsir áhættu­þætti fyr­ir­hug­aðrar sölu á hlut rík­is­ins í Íslands­banka eru nefnd­ir.

Breytt reglu­verk hjálpi til

Sam­kvæmt Gylfa er ekki nema von að margir hrökkvi við nú þegar minnst er á einka­væð­ingu banka, miðað við reynsl­una af bönkum í einka­eigu á tíma­bil­inu 2003-2008 og umrót­inu sem þeir ollu. Þeir hafi lánað tengdum aðil­um, keypt hluta­bréf í fyr­ir­tækjum sem einnig áttu hluta­bréf í þeim sjálf­um, fölsuðu eigið fé með sölu á hluta­bréfum til starfs­fólks og tóku gríð­ar­leg lán erlendis til þess meðal ann­ars að fjár­magna erlendar fjár­fest­ingar tengdra aðila. 

Auglýsing

Þó segir hann að reglu­verkið sem komið hefur verið á síð­ustu árin girði fyrir mikið af því sem gerð­ist árin fyrir hrun. Nú sé tak­mörk á lán­veit­ingum í erlendum gjald­miðl­um, auknar eig­in­fjár­kröfur og hömlur á fjár­fest­ingum erlendra aðila í skráðum skulda­bréf­um, en allt þetta hefur gert fjár­mála­kerfið stöðugra.  

Of mikil áhætta í einka­væddum bönkum

Þrátt fyrir þetta nefnir Gylfi að einka­væð­ing kerf­is­legra mik­il­vægra banka sé við­kvæmt ferli, og að vissan um að ríkið komi þeim til bjargar með lausafé þegar illa gengur geti skapað freistni­vanda. Einnig bendir hann á nýja rann­sókn sem sýnir fram á að tak­mörkuð ábyrgð stjórn­enda og ráð­andi eig­enda sé stærsta orsök þess að bankar taki of mikla áhættu í rekstri sín­um.  

Gylfi bætir þó við að rík­is­rekstur bank­anna gæti einnig aukið hættu á spill­ingu innan fjár­mála­kerf­is­ins, þar sem stjórn­mála­menn gætu hlut­ast til í ákvörð­unum um lán­veit­ing­ar. Aftur á móti hafi rekstur rík­is­bank­anna tveggja gengið vel síð­ustu ár og  ekki hafi komið neinar ábend­ingar um að við­skipta­vinum sé mis­mun­að. 

Mik­il­vægt að verð­meta rétt

Ásgeir Brynjar fer yfir mik­il­vægi þess að verð­meta eignir banka, það er að segja lána­söfn þeirra,  rétt ef selja á þá fyrir rétt verð. Í yfir­stand­andi heims­far­aldri sé hins vegar erfitt að meta raun­veru­legt virði ýmissa lána, þar sem óvíst sé hverjar af eignum bank­anna tap­ast og hverjum af lán­þegum þeirra verða veittir frek­ari greiðslu­frestir og hve leng­i. 

Einnig segir Ásgeir Brynjar að traust til kerf­is­ins sé algjört lyk­il­at­riði, og minn­ist á að mik­ill meiri­hluti lands­manna virð­ist and­vígur sölu bank­anna. Því til stuðn­ings bendir hann á skoð­ana­könnun frá því í febr­úar á síð­asta ári þar sem 19 pró­sent aðspurðra voru fylgj­andi því að ríkið seldi eign­ar­hlut sinn í bönk­un­um. 

Þá minn­ist Ásgeir einnig á að vegna lágra vaxta liggi fyrir á mark­aði að fjár­mögn­un­ar­kostn­aður rík­is­ins fari lækk­andi. Í slíku umhverfi sé fórn­ar­kostn­að­ur­inn af því að skulda mun minni en áður og því sé sjálf­bærni opin­berra skulda ekki áhyggju­efn­i. 



Við þurfum á þínu framlagi að halda

Þú getur tekið beinan þátt í að halda úti öflugum fjölmiðli.

Við sem vinnum á ritstjórn Kjarnans viljum hvetja þig til að vera með okkur í liði og leggja okkar góða fjölmiðli til mánaðarlegt framlag svo við getum haldið áfram að vinna fyrir lesendur, fyrir fólkið í landinu.

Kjarninn varð níu ára í sumar. Þegar hann hóf að taka við frjálsum framlögum þá varð slagorðið „Frjáls fjölmiðill fyrir andvirði kaffibolla“ til og lesendur voru hvattir til að leggja fram í það minnsta upphæð eins kaffibolla á mánuði.

Mikið vatn hefur runnið til sjávar á þeim níu árum sem Kjarninn hefur lifað. Í huga okkar á Kjarnanum hefur þörfin fyrir fjölmiðla sem veita raunverulegt aðhald og taka hlutverk sitt alvarlega aukist til muna.

Við trúum því að Kjarninn skipti máli fyrir samfélagið.

Við trúum því að sjálfstæð og vönduð blaðamennska skipti máli.

Ef þú trúir því sama þá endilega hugsaðu hvort Kjarninn er ekki allavega nokkurra kaffibolla virði á mánuði.

Vertu með okkur í liði. Þitt framlag skiptir máli.

Ritstjórn Kjarnans: Sunna Ósk Logadóttir, Þórður Snær Júlíusson, Erla María Markúsdóttir, Arnar Þór Ingólfsson, Eyrún Magnúsdóttir og Grétar Þór Sigurðsson.


Já takk, ég vil styrkja Kjarnann!
Þorbjörn Guðmundsson
Er íslenska velferðarkerfið ekki lengur griðarstaður þeirra sem minnst hafa?
Kjarninn 11. janúar 2023
Takk fyrir og sjáumst á nýjum miðli á föstudag
Bréf frá ritstjóra Kjarnans vegna sameiningar við Stundina og þess að nýr framsækinn fréttamiðill verður til í lok viku.
Kjarninn 11. janúar 2023
Sverrir Albertsson
Vatn á myllu kölska
Kjarninn 11. janúar 2023
Lögreglumenn standa vörð um gröfurnar í námunni.
Berjast fyrir þorpi á barmi hengiflugs
Lítið þorp í Rínarlöndum Þýskalands er allt komið í eigu kolarisa. Fyrirtækið ætlar sér að mylja niður húsin og stækka kolanámu sína sem þegar þekur um 80 ferkílómetra. Þetta þykir mörgum skjóta skökku við í heimi sem berst við loftslagsbreytingar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Arnþrúður Karlsdóttir, útvarpsstjóri Útvarps Sögu.
Útvarp Saga telur fjölmiðlastyrki skapa tortryggni og bjóða upp á frændhygli
Fjögur fjölmiðlafyrirtæki hafa til þessa skilað inn umsögnum um frumvarp Lilju Alfreðsdóttur menningar- og viðskiptaráðherra, sem mun að óbreyttu framlengja núverandi styrkjakerfi til fjölmiðla.
Kjarninn 10. janúar 2023
Sólveig Anna Jónsdóttir formaður Eflingar.
Viðræðum slitið og Efling undirbýr verkfallsaðgerðir
Samtök atvinnulífsins hafa hafnað gagntilboði Eflingar um skammtímakjarasamning, sem kvað á um meiri launahækkanir en SA hefur samið um við aðra hópa á almennum vinnumarkaði til þessa. Efling undirbýr nú verkfallsaðgerðir.
Kjarninn 10. janúar 2023
Palestínski fáninn á lofti í mótmælum í Reykjavík. Ísraelskri lögreglu hefur nú verið fyrirskipað að rífa fánann niður á almannafæri.
Fánabann og refsiaðgerðir í Palestínu í kjölfar niðurstöðu Sameinuðu þjóðanna
Degi eftir að ný ríkisstjórn tók við völdum í Ísrael samþykkti allsherjarþing Sþ að fela Alþjóðadómstólnum í Haag að meta lögmæti hernáms Ísraelsríkis á Vesturbakkanum. Síðan þá hefur stjórnin gripið til refsiaðgerða og nú síðast fánabanns.
Kjarninn 10. janúar 2023
Gríðarlega mikil dæling á sandi á sér stað í Landeyjahöfn á hverju ári. Markarfljótið ber hundruð þúsunda tonna af jarðefnum út í sjó og það á til að safnast upp í mynni hafnarinnar.
Vilja sjúga sand af hafsbotni í stórum stíl og flytja út
Eftirspurn eftir íslenskum jarðefnum er gríðarleg ef marka má framkomin áform erlendra stórfyrirtækja um nýtingu þeirra. Vinsældir hafnarinnar í Þorlákshöfn eru samhliða mjög miklar.
Kjarninn 10. janúar 2023
Meira úr sama flokkiInnlent