Ályktun sem heil­brigð­is- og eft­ir­lits­nefnd Við­reisnar sam­þykkti á nýliðnu lands­þingi flokks­ins, og felur í sér að eng­inn líf­eyr­is­þegi almanna­trygg­inga fái lægri heild­ar­tekjur en sem nemur lág­marks­laun­um, að líf­eyr­is­kerfi almanna­trygg­inga skal ein­faldað og skerð­ingum hætt, hefur valdið deilum innan flokks­ins. 

Þunga­vigt­ar­fólk innan Við­reisnar hefur sagt álykt­un­ina í and­stöðu við grunn­stefnu Við­reisnar um ábyrgð í rík­is­fjár­málum þar sem fullt afnám skerð­inga og hækkun á líf­eyri myndi kosta rík­is­sjóð 100-120 millj­arða króna á ári. Fyrr­ver­andi vara­for­maður Við­reisnar sagði í umræðum í lok­uðum umræðu­hópi flokks­manna að í hans huga liggi „hér trú­verð­ug­leiki flokks­ins und­ir.“

Orð­rétt er álykt­unin eft­ir­far­andi: „Við­reisn leggur áherslu á að fólk eigi gott líf og þau kerfi sem eiga að halda utan um það verði ein­fald­ari og sveigj­an­legri. Eng­inn líf­eyr­is­þegi almanna­trygg­inga fái lægri heild­ar­tekjur en sem nemur lág­marks­laun­um. Líf­eyr­is­kerfi almanna­trygg­inga skal ein­faldað og skerð­ingum hætt.“

Þorgerður Katrín Gunn­ars­dótt­ir, for­maður Við­reisn­ar, segir í sam­tali við Kjarn­ann að það eigi ekki að túlka álykt­un­ina þannig að til standi að afnema allar skerð­ingar með til­heyr­andi kostn­aði. „Ég túlka þetta þannig að við erum lýð­ræð­is­legur flokkur sem er að stækka og ýmis sjón­ar­mið og áherslur eru að koma fram. Það er ekki hægt að taka eina ályktun út fyrir sviga heldur verður að lesa aðrar álykt­anir og grunn­stefnu flokks­ins. Það verður ekki í sundur slit­ið. Það er alveg ljóst að skýr­ustu skila­boð okkar eru þau að við verðum að sýna ábyrgð í rekstri rík­is­sjóðs. Það er stærsta og erf­ið­asta verk­efni næstu rík­is­stjórn­ar. Það er úti­lokað á minni vakt að við förum fram með kosn­inga­lof­orð án inn­stæðu sem munu til lengri tíma sliga rík­is­sjóðs.“

Hún segir að á hinn bóg­inn megi benda á að Við­reisn hafi farið fram með slag­orð­ið: hægri hag­stjórn, vinstri vel­ferð, fyrir kosn­ing­arnar 2016 og 2017. Þor­gerður Katrín segir að hún taki þessa ályktun sem sam­þykkt var á lands­þing­inu sem skýr skila­boð til for­ystu flokks­ins um að afnema ein­hverjar skerð­ingar og gera kerfin rétt­lát­ari og ein­fald­ari. „Vissu­lega er þetta skýrt ákall um að það þurfi að taka á skerð­ing­um.“

Sagt óhemju­dýrt og rang­látt

Miklar umræður hafa spunn­ist um álykt­un­ina um að skerð­ingum verði hætt, sem sam­þykkt var á lands­þingi flokks­ins, á lok­uðu Face­book-um­ræðu­svæði Við­reisn­ar. Kjarn­inn hefur undir höndum ýmis ummæli fólks sem hefur verið áhrifa­mikið í starfi flokks­ins þar sem álykt­unin er harð­lega gagn­rýnd. 

Umræðan hófst þegar Haukur Egg­erts­son, með­limur í Við­reisn sem starfar hjá Trygg­inga­stofn­un, setti inn­legg inn á lokað vef­svæði Við­reisnar á Face­book á sunnu­dag. Þar sagð­ist hann telja að heil­brigð­is- og vel­ferð­ar­nefnd flokks­ins hefði gert mis­tök með lands­fund­ar­á­lykt­un­inni um að hætta skerð­ingum og hækka bætur innan félags­lega kerf­is­ins veu­lega.

Haukur sagði þrennt aðal­lega orka tví­mælis við sam­þykkt­ina: hún væri rang­lát, gengi gegn grunn­stefnu Við­reisnar og væri óhemju­dýr. 

Hann sagði að trú­verð­ug­leiki Við­reisnar sem ábyrgs flokks væri í húfi, enda hefði flokk­ur­inn talað fyrir „að­haldi í rík­is­fjár­mál­um, gegn þarf­lausri útþenslu bákns­ins og nauð­syn þess að láta hags­muna­sam­tök ekki leika lausum  hala á kostnað almenn­ings.“

Einn þetta sem leggur orð í belg er Þor­steinn Páls­son, fyrr­ver­andi for­maður Sjálf­stæð­is­flokks­ins, for­sæt­is­ráð­herra og nú áhrifa­maður í Við­reisn. Hann skrif­aði að eitt væri að draga úr skerð­ingum svo þær virki ekki í jafn ríkum mæli sem hem­ill á atvinnu­þátt­töku. „Annað er að afnema allar skerð­ingar og hækka skatta til auka við líf­eyri þeirra sem hafa við­un­andi eft­ir­laun frá líf­eyr­is­sjóð­um. Það er hvorki rétt­látt né skyn­sam­leg­t.“

„Þetta er stór­slys“

Þor­steinn Víglunds­son, fyrr­ver­andi vara­for­maður og þing­maður Við­reisn­ar, sagði í inn­leggi sem birt­ist á mánu­dag að nýja stefnan fæli í sér, var­lega áætl­að, yfir 100 millj­arða króna kostnað fyrir rík­is­sjóð á ári. „Að bæta stöðu aldr­aðra ein­stak­linga með lágar tekjur er mik­il­vægt enda er þar hópur fólks sem býr við sára fátækt. Það er hins vegar rétt að hafa í huga að í hópi aldr­aðra er einnig að finna mjög vel stætt fólk sem ekki þarf á fram­færslu frá hinu opin­bera að halda. Af 50 þús­und elli­líf­eyr­is­þegum í dag eru aðeins um 1.500 sem aðeins fá greiðslur frá Trygg­inga­stofnun en 35 þús­und með bland­aðar greiðslur og 12.500 aðeins með greiðslur frá líf­eyr­is­sjóð­um, þ.e. tekjur þeirra hafa skert opin­beran elli­líf­eyri að fullu. Það sýnir best hvað almenn hækkun fjár­hæða og afnám skerð­inga er ómark­viss og dýr leið til að bæta kjör hinna verst stödd­u.“

Þor­steinn spurði hvernig það mætti vera að flokkur sem gagn­rýndi harð­lega aðra flokka fyrir fjórum árum fyrir slíka stefnu og fyrir að greina ekki frá kostn­aði við slíka breyt­ingu, hefði nú tekið slíka stefnu upp á sína arma? Í mínum huga liggur hér trú­verð­ug­leiki flokks­ins und­ir.“

Síðar segir hann að í til­lög­unni felist grund­vall­ar­breyt­ing á stefnu Við­reisnar og upp­taka á tvö­földu líf­eyr­is­kerfi. „Breyt­ing sem þessi felur í sér gríð­ar­lega aukn­ingu rík­is­út­gjalda. Þetta er stór­slys og flokkur sem hefur ábyrgð í rík­is­fjár­málum að leið­ar­ljósi getur ekki haft slíkt á stefnu­skrá sinni. Hvers vegna ætti ein­stak­lingur með háar tekjur af eigin líf­eyr­is­sparn­aði að fá óskertan líf­eyri frá rík­inu því til við­bót­ar?“

Nær ekki yfir allt

Guð­brandur Ein­ars­son, odd­viti Við­reisnar í Suð­ur­kjör­dæmi, er sá sem lagði fram breyt­ing­ar­til­lög­una við álykt­un­ina um afnám skerð­inga og hækkun bóta sem var sam­þykkt á lands­þing­inu.

Hann sagði í umræðum um málið á lok­uðu svæði Við­reisnar á Face­book að til­gang­ur­inn hafi fyrst og fremst verið sá að „ná ein­hverri sam­eig­in­legri nið­ur­stöðu um upp­haf­lega text­ann sem fjall­aði um skerð­ingar vegna launa­tekna og síðan til­lögu um veru­lega hækkun á skerð­ing­ar­mörkum vegna greiðslna úr líf­eyr­is­sjóð­um. „Kom­andi úr verka­lýðs­hreyf­ing­unni fagna ég því að nið­ur­staðan hafi orðið þessi þ.e. upp­runi tekna skipti ekki máli.“

Síðar í sama inn­leggi seg­ist Guð­brandur ekki hafa setið í heil­brigð­is- og vel­ferð­ar­nefnd og ekki hafa tekið þátt í að móta álykt­un­ina sem slíka. „Ég er hins vegar sáttur við hana en hún nær að sjálf­sögðu ekki yfir allt sem við höfum að segja í heil­brigðis og vel­ferð­ar­mál­um. Ég hef heldur ekki kostn­að­ar­töl­una á hreinu en vil benda á að við eigum að nota skatt­kerfið til að afla tekna og tekju­jafna en ekki milli­færslu­kerf­in. Og ef það er ein­hver vilji til að horfa til fátæku kon­unnar með börnin þá er skatt­kerfið leið­in.“