„Það er líklegra að þetta sé þáttur í hnattrænni hlýnun en að þetta tengist eldinu,“ segir Sara Harðardóttir, sérfræðingur í svifþörungum hjá Hafrannsóknarstofnun, við Kjarnann. Talið er að kalkþörungategundin sem í byrjun mánaðar breiddist frá einum firði til annars á Vestfjörðum og gaf þeim grænan lit, sé ekki skaðleg, að sögn Söru. Umfangsmikið fiskeldi er stundað í Arnarfirði þar sem blóminn var hvað mestur. „Blómar af þessu tagi hafa verið að aukast síðustu áratugi og það hefur verið stilla fyrir vestan.“
Yfirborð sjávar í Arnarfirði tók á sig grænleitan blæ í byrjun september. Þar sem árstíð og staðsetningar eru óvenjulegar fyrir plöntusvifsblóma af því tagi sem stundum sést á gervihnattamyndum, rannsakaði Hafrannsóknarstofnun yfirborðssýni og var niðurstaðan sú að þarna hefði myndast þéttur blómi af agnarsmáum (5-7 µm) kalksvifþörungi sem nefnist Emiliania huxleyi.
Á gervihnattamyndum má sjá að þörungablóminn, sem fyrst sást frá Bíldudal, breiddist á nokkrum dögum út og yfir í Dýrafjörð og samskonar blómi hófst einnig í Hestfirði.
Blómar svifþörunga verða þegar skilyrði eru góð fyrir viðkomandi tegund, en þegar líða fer á blóma Emiliania huxleyi fara að sjást mjólkurhvítar slæður á yfirborðinu sem er afleiðing þess að frumurnar losa sig stöðugt við kalkflögur sem hylja yfirborð þeirra. Samkvæmt upplýsingum Hafró hefur blómi af þessu tagi veruleg áhrif á bæði kalsíum- og kolefnishringrás sjávar. Þörungurinn bindur kalk úr uppleystu kalsíum og bíkarbónati. Frumurnar sökkva til botns og kalkflögurnar mynda að lokum kalkrík setlög á hafsbotni.
Bindur koltvísýring – en losar hann líka
Eins og annað plöntusvif nýtir Emiliania huxleyi koltvísýring úr andrúmsloftinu til ljóstillífunar og getur tegundin bundið umtalsvert magn kolefnis. En þar sem framleiðsla kalsíumkarbónats losar einnig koltvísýring er það háð vaxtarskilyrðum hvort kolefnisbindingin eða losun koltvísýringsins er hlutfallslega meiri hjá tegundinni.
Engar heimildir liggja fyrir hjá Hafrannsóknastofnun um að haustblómi af þessu tagi hafi áður hafist í íslenskum firði. Algengt er að flekkir af Emiliania huxleyi sjáist á gervihnattamyndum, ef marka má ofangreind litbrigði, og nær árlega á hafsvæðinu suður og suðvestur af landinu. Undanfarin ár hafa slíkir flekkir verið að berast vestur um og norður fyrir landið fram á haustmánuði. Stöku sinnum hafa þeir blómar dreifst um hafsvæðið norðan landsins, en Hafró telur ekki að umræddur blómi fyrir vestan sé afleiðing af slíkri framvindu.
Lágur styrkur næringarefna, sér í lagi kísils, leiðir til að aðrar tegundir geta síður þrifist. Ef það er nægt köfnunarefni til staðar og stilla á sólríkum dögum eins og skilyrðin gætu hafa verið á Vestfjörðum, getur þörungurinn leitað upp í yfirborðið og fært sér í nyt hagstætt umhverfi.
Kalksvifþörungar eru frumframleiðendur og alla jafnan skaðlausir fyrir aðrar lífverur í umhverfinu. „Ekki er ástæða til að ætla að blóminn sé skaðlegur umhverfinu né fiskeldinu á svæðinu,“ segir í upplýsingum frá Hafró.
Þau skilyrði sem hafa stuðlað að blóma Emiliania huxleyi við landið eru innstreymi heits og salts Atlanssjávar, sólríkir og lygnir dagar og lágur styrkur næringarefna.
