Lúð­vík Elí­as­son, hag­fræð­ingur hjá Seðla­banka Íslands, fjall­aði um virði pen­inga í erindi á ör-ráð­stefnu í Háskól­anum í Reykja­vík á mið­viku­dag, í til­efni af Alþjóð­legri fjár­mála­læs­isviku. „Við notum pen­inga sem mæli­ein­ingu en það er vand­með­far­ið, því aðrar mæli­ein­ingar sem við notum eru fast-skil­greind­ar. Það eru pen­ingar ekki,“ sagði Lúð­vík og benti máli sínu til stuðn­ings að metri væri alltaf metri og að kíló væri alltaf kíló.

„Virði pen­inga finnum við út frá því verð­mæti sem við erum til­búin að gefa fyrir vör­una. Við getum alltaf skipt á pen­ingum fyrir aðra vöru,“ sagði hann og tók dæmi af gossjálfsal­anum í Seðla­bank­an­um, þar sem kók­flaska kostar 230 krón­ur. „Það þýðir að ein króna kostar 1/230 af kók­flösku. Ef virði pen­inga breyt­ist, þá breyt­ist verð annnarra vara talið í pen­ing­um. Það kall­ast breyt­ing á verð­lagi. Við tölum um verð­bólgu ef virði pen­inga minnkar og verð­hjöðnun ef það eykst,· sagði Lúðík.

Bíómið­inn hækkað en er ódýr­ari

Dæmi um hvernig verð­gildi pen­inga hefur breyst er verð­hækkun á bíómiða. Bíómiði kost­aði 800 krónur árið 2003 en kost­aði 1.300 krónur árið 2013. Hann hefur því hækkað á þessum tíma um 62 pró­sent. Á sama tíma hafa galla­buxur hækkað um 122%.

„Ef við mælum þetta aftur á móti með sömu ein­ingu, rétt eins og við myndum nota metra ef við værum að mæla vega­lengd, og notum verð­gili krón­unnar frá 2007, þá hefur bíómið­inn í raun lækkað um 10 pró­sent. Bíómið­inn er orð­inn ódýr­ari, þó við borgum fleiri krónur fyrir hann.“

Hvað ef metr­inn rýrn­ar?

Frá árunum 2003 til 2013 rýrn­aði verð­gildi krón­unnar um 45%, útskýrði Lúð­vík. „Hvað hefði gerst ef metr­inn hefði rýrnað um 45 pró­sent,“ spurði hann og sagði 388 kíló­metra vega­lengd­ina milli Reykja­víkur og Akur­eyrar árið 2003 þá vera 705 kíló­metra árið 2013. „Við þyrftum alltaf að vera að upp­færa kort­in, rétt eins og við upp­færum verð­skrárn­ar.“

Lúð­vík sagði þennan mis­skiln­ing gæta víða, það er að fólk tali eins og verð­gildi krón­unnar hafi verið það sama í gegnum árin. „Svona talar fólk oft um lánin sín, sem það hefur borgað mikið af en þau hafi samt hækk­að. Það hefur borgað í allt annarri ein­ing­u,“ sagði Lúð­vík og tók fram að slíkar villur hafi ratað víða, til dæmis í skýrslu frá Fjár­mála­eft­ir­lit­inu og í nið­ur­stöðu dóms.

Hér má sjá glær­urnar frá erindi Lúð­víks og hér má sjá erindi hans sem hefst á 41. mín­útu. Lúð­vík tók sér­stak­lega fram að skoð­anir hans end­ur­spegla ekki skoð­anir Seðla­bank­ans.