„Margur sparar sitt en níð­ist á ann­arra.“ (Gam­all máls­hátt­ur).

Það er alveg magn­að, næstum því ótrú­legt, að ef þú lætur hóp af fólki taka ákvarð­an­ir, að þá tekur það alla jafna góðar ákvarð­an­ir. Vel sam­an­settur hópur af með­al­mönnum tekur betri ákvarð­anir heldur en örfá ofur­menni. En eins og með flest í líf­inu að þá er þetta ekki algilt. Heldur á þetta alla jafna við. Með öðrum orðum að það séu yfir­gnæf­andi líkur á því.

Ég veit ekki með ykkur en ég þarf ekki að vera algjör­lega 100% viss um allt. Mér dugar að vera nokkuð viss. Alla jafna. Vit­andi að mér gæti skjátlast, veð ég í óviss­una. Nokkuð viss að ég hafi rétt fyrir mér og nokkuð viss að ég hafi rangt fyrir mér. Alla jafna.

Ég veit ekki hvað þessi eig­in­leiki heit­ir. Að þegar maður er ekki viss að þá er maður ekk­ert að þykj­ast vera viss. Hvort að þetta heitir auð­mýkt, efa­semd eða gagn­rýnin hugsun skiptir ekk­ert endi­lega máli. En ég er alveg pott­þéttur á því að þetta karakt­er­ein­kenni sé af hinu góða. Stund­um. Að minnsta kosti oft­ast. Jæja alla jafna þá.

Það þýðir ekk­ert heldur að efast um allt og alla enda­laust því þá kemst ekk­ert í verk. Ein­hvern tím­ann verða pæl­ing­arnar að hætta. Ákvörðun tek­in. Fram­kvæmd. Til að vita hvenær krefst visku.

Það þýðir samt ekki að eftir að ákvörð­unin hefur verið tekin að henni megi ekki breyta. Til að vita hvort krefst visku.

Það þýðir samt ekki að það sé hægt að skipta um skoðun hægri vinstri því slíkur hringl­anda­háttur ein­kennir skort á stefnu. Að vita hvert krefst visku.

Öll höfum við okkar visku. Sumir meiri en aðr­ir. Svona er þetta bara. Hins vegar er það alveg magn­að, næstum því ótrú­legt – eins og ég kom að hér í byrjun – að þegar þú leggur saman visku ein­stak­linga að þá marg­fald­ast útkom­an. Stund­um. Svona alla jafna.

Fræg er sagan af töl­fræð­ingum Francis Galton (1822-1911) sem alla jafna hafði ekki mikla trú á „visku fjöld­ans.“ Galton var einn dag­inn staddur á land­bún­að­ar­sýn­ingu þar sem ein­stakir gestir gátu giskað á þyngd nauts. Yfir 800 manns tóku þátt og af ein­stæðri for­vitni bað Galton um að fá að sjá töl­urn­ar. Það kom honum hressi­lega á óvart þegar mið­gildi hóps­ins sýndi nákvæm­lega þyngd nauts­ins (542.9k­g). Þessi til­raun hefur oft verið end­ur­tekin og nið­ur­stöð­urnar eru alltaf eins. Hóp­ur­inn veit bet­ur. Alla jafna. Enn fremur hafa sam­bæri­legar nið­ur­stöður komið fram þar sem um tölu­vert flókn­ari ákvarð­anir var um að ræða heldur en að giska á þyngd nauts.

Það ger­ist eitt­hvað magnað þegar viska er lögð sam­an. Það má segja (eða ekki?) að hún sé ekki lögð saman heldur sé marg­föld­uð. Ég veit ekki hvort að það sé til íslenskt orð yfir þetta fyr­ir­bæri en á ensku kall­ast þetta synergy. Í grófum dráttum gengur hug­myndin út á að útkoman sé meiri heldur en summa ein­stakra hluta. Gott dæmi er þegar tvö fyr­ir­tæki sam­ein­ast og heild­ar­tekj­urnar verða meiri fyrir vikið eða sú stað­reynd að heilsu­far­leg áhrif svarts pip­ars og túr­meriks eru meiri ef þessum kryddum er blandað saman eða þegar teymi ein­fald­lega smellur sam­an.

Hins veg­ar, er það þannig að það þýðir ekk­ert endi­lega að henda í hóp og halda síðan að hann verði óskeik­ull. Það þarf að huga að fjöl­mörgu. Svo mörgum að ekki gefst ráð­rúm til þess hér en í mjög grófum dráttum þarf hóp­ur­inn að vera settur saman á fjöl­breyttum ein­stak­lingum sem gefin eru tæki­færi á að viðra sínar skoð­anir jafn­vel þótt þær gangi gegn almenn­ings­á­lit­inu og ein­hverja leið til að nota nið­ur­stöð­urn­ar.

Næst þegar þú heyrir nið­ur­stöður nefndar sem þú ert ekki sam­mála. Skaltu aðeins staldra við, því þú hefur pott­þétt rangt fyrir þér – alla jafna.