Einn af mik­il­væg­ustu fræði­mönn­unum innan þró­unar barna er Esther Thelen en hún gaf út bók með kenn­ingu sinni árið 1994. Kenn­ingin fékk nafnið „Dyna­mical system app­roach“ eða það sem við myndum kalla virkt kerfi. Hennar kenn­ing er innan þess sem kallað er lík­inda­bundin for­maukn­ing en sam­kvæmt því er þróun ein­stak­lings alltaf sam­spil milli erfða og umhverf­is.

Þannig að áreiti er lyk­il­at­riði fyrir þró­un. Rann­sóknir Thelen hafa meðal ann­ars sýnt fram á mik­il­vægi sam­hæf­ingar milli augna og handa (stöðu­skyn). Sú sam­hæf­ing er grund­völlur þess að geta notað hend­urnar til hinna ýmsu verka (seil­ast eftir og grípa) eins og að ná í leik­föng og borða með skeið og gaffli. Börn með hreyfi­vanda­mál á aldr­inum 6 til 8 ára eiga í vand­ræðum með sam­band sjón­skyns og snert­iskyns/hreyf­ing­ar. Senni­lega hefur sá þáttur ekki þró­ast á réttan hátt fyrsta árið. Fræði­menn telja að slök sam­hæf­ing sé ein meg­in­á­stæðan fyrir hreyfi­vand­mál­um, að sjálf­sögðu í sam­spili með skorti á þjálf­un. Þessi börn lenda inn í eins konar víta­hring: Skert sam­hæf­ing – skert hreyfi­færni – minni hreyf­ing – vöntun á áreiti.

Um 35% for­eldra á Íslandi fara með börnin sín í ung­barna­sund. Rann­sóknir sýna að ung­barna­sund sem inni­heldur 2 tíma þjálfun í viku með börn á aldr­inum 3 til 7/8 mán­aða getur haft jákvæð áhrif á hreyfi­færni barna hvað varðar fín­hreyf­ingar (sam­hæf­ingu augna og handa) og gróf­hreyf­ingar (jafn­væg­i). Það að stjórna höndum og jafn­vægi eru bæði þættir sem eru betri hjá börnum sem hafa verið í ung­barna­sundi heldur en hjá sam­an­burð­ar­hópi sem ekki tók þátt í slíkri þjálf­un. Talað er um að unga­börn byrji að standa upp við stól eða borð við 9 mán­aða ald­ur. Fræði­menn hafa sýnt fram á að með sér­hæfðri þjálfun, þar sem unnið er með styrk og jafn­vægi, þá geta unga­börn staðið í lófa kenn­ar­ans í yfir 15 sek­úndur við 4.3 mán­aða ald­ur.

Þannig má segja að snemmtæk íhlutun virkar í praks­is, þ.e.a.s. að það sem þjálfað er þró­ast. Fræði­menn segja að ung­barna­sund geti einnig haft jákvæð áhrif á ein­beit­ingu, eft­ir­tekt og athygli. Börnin eru að fylgj­ast með og skyn­færi þeirra (sjón­skyn, heyrn­ar­skyn, lykt­ar­skyn, snert­iskyn, stöðu­skyn) og tauga­kerfi er undir stöð­ugu fjöl­breyttu áreiti í þann tíma sem þau eru í ung­barna­sund­inu. Það að fá fjöl­breytt áreiti er gíf­ur­lega mik­il­vægt fyrir þróun heil­ans á öllum aldri. Heil­inn vex og verður öfl­ugri við þjálfun svipað og vöðvi. Fjöldi tauga­teng­inga eykst með þjálf­un.

Eftir fyrsta árið er mik­il­vægt að fara reglu­lega með barnið í sund­laug. Gefa því mögu­leika á að vaða, leika sér, svamla og eftir það byrja að reyna að synda. Sú stund sem maður ver með barni sínu í sundi er einnig mik­il­væg. Við erum þá að gefa barn­inu fjöl­breytt áreiti, mik­il­væga hreyf­i­stund og alhliða þjálfun á hreyfi­færni í vatni. Þar að auki styrk­ist tengsla­myndun milli for­eldra og barns. Í sundi gefst tæki­færi til að ræða málin og spjalla við barnið án trufl­unar frá snjall­sím­um, spjald­tölvum eða sam­fé­lags­miðl­um.

Hoppum út í laug­ina!

Höf­undur er pró­fessor í líf­eðl­is­legri sál­fræði við Háskól­ann í Þránd­heimi í Nor­egi og Háskól­ann í Reykja­vík.