Nýverið stóðum við á sögu­legum tíma­mótum við fimm alda ártíð Mart­eins Luther er hann gerði Kaþ­ólsku kirkj­unni heyr­in­kunn­ugt að menn þar á bæ hefðu kyrfi­lega beygt af leið með ýmsa hug­mynda­fræði og stofn­anir kaþ­ólsku kirkj­unn­ar. Hann braut blað í kirkju­sögu okkar á þann tákn­ræna máta að negla 95 gagn­rýn­ar rök­færsl­ur sínar á kirkju­dyr hinna Heilögu Dýr­linga í Witten­berg Þýska­landi. Sjálf­dekraðir emb­ætt­is­menn höfðu öldum saman unnið ötul­lega við að koma sér upp kerfi þar sem hver silki­húfan við aðra ylj­aði sér við ríku­legan aðbún­að, lúxus og frið­helgi í ein­angrun frá alþýð­unni. Efn­is­hyggja innan kaþ­ólsku kirkj­unnar gegn­sýrði svo huga emb­ætt­is­manna að m.a. afleiðu­við­skipti voru gerð út á sam­visku alþýð­unnar með útgáfu afláts­bréfa um synda­af­lausn,- svona nokk­urs­kon­ar ­glæpa-af­sal. Fyr­ir­gefn­ingin var orðin sölu­vara, yfir­bótin greiðsla og iðr­unin skipti ekki máli. Féð var m.a. notað til bygg­ingar Pét­urs­kirkj­unnar í Róm sem gilti einu því sam­viska fólks var fal­boðin á alt­ari mamm­ons en fátt gat verið fjarri þeim fal­lega og göf­uga boð­skap sem Jesú Kristur lifði fyrir meðal okk­ar, þá 1.500 árum fyrr. 

Sú kær­leiks­ríka hug­mynda­fræði sem Jesú eft­ir­lét mann­kyni grund­vall­ast nefni­lega á auð­mýkt og heið­ar­leika og úthýsir þar með hræsni og sam­fé­lags­legri mis­mun­un.

Það er auð­vitað ólíku jafna að bera saman tíð­ar­anda nútíma stjórn­mála og til­vist­ar­kreppu kaþ­ólsku kirkj­unnar fyr­ir­ fimm hund­ruð árum síðan en leitið og þér munuð finna. Mann­leg hegðun er söm við sig óháð stund og stað og hvergi krist­all­ast betur þeir brestir sem mann­skepnan þarf að glíma við en einmitt í hlið­rænum veru­leika valds og for­rétt­inda. 

Í okkar fámenna þjóð­fé­lagi starfa stjórn­mála­flokkar sem ýmist kenna sig við frelsi, jöfn­uð, umhverf­is­mál eða fram­farir svo nefndir séu þeir sem lengst hafa starf­að. Hug­mynda­fræði, hver sem hún er, verður hjóm eitt ef heið­ar­leika skortir gagn­vart meg­in­þorra þess sem hug­mynda­fræðin á að þjóna. 

Ein­stak­lingar og stofn­anir þess­ara flokka hafa ein­angr­ast í sjálfs­dekri og hlið­rænum veru­leika þess þorra almenn­ings sem þeir eiga að starfa fyr­ir. Núgild­andi stjórn­ar­skrá er skjól ­vald­bjög­un­ar þeirra sem vilja sitja að sér­kjörum og auð­lindum almenn­ings sér og sínum í hag. Þessi úrelda rúm­lega 70 ára stjórn­ar­skrá með örlitlum breyt­ingum er það skjól sem sér­hags­muna­hópar okkar fámenna þjóð­fé­lags hagn­ast í. Stjórn­ar­skráin gamla tryggir misvægi atkvæða, sam­þjöppun valds og bjögun sem er hinn frjósami jarð­vegur kunn­ingjakap­ít­al­ism­ans sem byggir ávalt á sér­rétt­indum fárra á kostnað fjöld­ans. Mörg laga­frum­vörp núver­andi flokka taka ein­göngu mið af við­skipta­hags­munum fárra og eru brúkuð sem við­skipta­módel í þágu þeirra þjálu frekar en þjóð­hagstengd hag­stjórn­ar­tæki í þágu fjöld­ans. Heil­brigt þjóð­fé­lag byggir á hags­munum allra, ekki bara sumra umfram flesta. Ekki þarf að nefna nema lög um fram­sal afla­heim­ilda í eigu þjóðar sem rann í vasa einka­að­ila. Lög um heim­ild til veð­setn­ingar afla­heim­ilda í eigu þjóðar sem einka­að­ilar fengu að veð­setja gegn aðgangi fjár­magns til eigin fjár­fest­inga. Nýleg lög um mak­ríl inn í kvóta þrátt fyrir and­stæðu almenn­ings við fyrri lög af sama meiði. Nýsam­þykkt lög um lækkun veiði­gjalds fyrir nýt­ingu afla í eigu þjóð­ar. Nýsam­þykkt lög flokka um aukið fjár­magn úr sam­eig­in­legum sjóðum til þeirra sjálfra. Svo má nefna lög sem ekki eru sam­þykkt til varnar almenn­ingi en þjóna sér­hags­munum fárra s.s. ekki lög um aðskilnað fjár­fest­inga­banka frá við­skipta­sviði innan sömu stofn­un­ar. Lög sem ekki eru sam­þykkt til afnáms verð­trygg­ing­ar os­fr­v.,os­frv. Dæmin eru mýmörg og hér ein­ungis stiklað á stóru og af nægu að taka. 

Auð­vitað þarf að vernda rétt­indi og starfs­um­hverfi útgerð­ar­að­ila, fjár­magns­eig­enda og ann­ars atvinnu­lífs til jafns við almenn­ing og tryggja atvinnu­fyr­ir­tækjum hag­fellt umhverfi en sam­þjöppun og bjögun valds er vara­söm þróun í lýð­ræð­is­ríki sem vert er að minn­ast á þegar 10 ár eru liðin frá hruni. Orsakir hruns­ins má rekja til einka­væð­ingar fjár­mála­stofn­ana í eigu almenn­ings í hendur kunn­ingja ríkj­andi stjórn­mála­flokka. 

Ein­ungis 20% lands­manna bera traust til bank­anna ­sam­kvæmt könn­un Gallup í febr­úar 2018 og ein­ungis 28% bera traust til­ Fjár­mála­eft­ir­lits­ins. 

Ástæða? Einka­væð­ing bank­anna, orsök, van­ræksla og afleið­ing­ar.

Um reyfara­kennda starfs­hætti fyrri einka­væð­ingar má m.a. lesa í skýrslu Rann­sókn­ar­nefndar Alþing­is, 2010, 1, 6: 263). Þar er sagt frá leyni­fundi í London milli starfs­manns fram­kvæmda­nefndar um einka­væð­ingu og ráð­gjafa HS­BC ­bank­ans þar sem ákvörðun var tekin um bjögun á fyrra matslík­ani með þeim hætti að „rétt” nið­ur­staða feng­ist Sam­son í hag. Þarna var verið að leggja drög að sölu Lands­bank­ans (þjóð­ar­eign) til­ ­Sam­son (­Björg­ólfs­feðga) á lak­ara verði en önnur til­boð hljóð­uðu, m.a. frá Sænska En­skilda ­bank­an­um. Ekki þarf að tíunda aðferða­fræði við svo­kall­aða einka­væð­ingu til s-hóps­ins á ann­ari ­þjóð­ar­eign, Bún­að­ar­bank­an­um. Blóð­taka almenn­ings vegna einka­væð­ingar bank­anna 2002-3 tekur marga ára­tugi að leið­rétta og má ekki end­ur­taka sig. Heil­brigð­is, mennta og vega­kerfi lögð­ust nán­ast á hlið­ina, tug­þús­undir misstu heim­ili og lífs­af­komu, kaup­höllin þurrk­að­ist út, líf­eyr­is­rétt­indi skertust veru­lega og afleið­ing­arnar eru enn að koma fram. Við þurfum að minna okkur á þennan mann­gerða harm­leik þó fátt sé leið­in­legra en að rifja upp þessi póli­tísku myrkra­verk. Til­gangur áminn­ing­ar­innar er hins veg­ar ­mik­il­væg­ur, þennan hild­ar­leik má ekki end­ur­taka. 

Nú er vá fyrir dyrum hjá Íslenskri þjóð.

Til stendur að einka­væða á ný banka­kerfið undir stjórn sömu flokka og einka­væddu banka­kerfið fyrir 16-17 árum að við­bættum stuðn­ingi Vinstri Grænna. Búið er að hleypa erlendum vog­un­ar­sjóð, sem grímu gam­al­kunnra einka­fjár­festa, inn í Arion áður Kaup­þing, áður Bún­að­ar­banka. Þjóð veit þá þrír vita, þessi gjörn­ingur og fram­kvæmd hans vekur óhug í vit­und þess sem opna vill aug­un. Í þessu til­tekna máli hafa fjár­mála­eft­ir­lit og fjöl­miðlar van­rækt skyldu sína svo um mun­ar. Spilin hafa verið stokkuð og nýr valda­kap­all verið lagður gegnum þrjár ­rík­is­stjórn­ir ­sem miðar að því að koma fjár­mála­kerf­inu á ný í hendur þjálla aðila með skipu­lögðum hætti á kostnað almenn­ings. Það er ein­falt að lesa í þennan kapal og höf­unda hans en bls 283 og 284 í nýút­kominni hvít­bók segir allt sem segja þarf um hvaða ein­stak­lingar og flokkar ætla sér aukið fé og völd í einka­væð­ingu númer tvö á fjár­mála­kerfi þjóð­ar­inn­ar. Nú er vá sem vert er að bregð­ast við í tíma. 

Telja stjórn­mála­menn sömu flokka og fram­kvæmdu fyrri einka­væð­ingu virki­lega að þeir hafi traust almenn­ings til ann­arrar einka­væð­ingar á nýju kenni­tölum gömlu bank­anna? 

Ein­ungis 29% almenn­ings ber traust til Alþing­is ­sam­kvæmt ­sömu febr­ú­ar­könn­un Gallup. Skýr­ing? Hvernig svo sem spill­ing er skil­greind eða auð­kennd í Íslenskum stjórn­málum þá smýgur hún inn í bresti sam­fé­lags og brýtur gegn trausti. Alþingi, stjórn­mála­menn og stjórn­mála­flokkar brugð­ust umbjóð­endum sínum og gera enn.

Hvað varð um sið­bót í Íslenskum stjórn­mál­um?

Stjórn­mála­menn hljóta að gera sér grein fyrir því að við búum við aðhalds­litlar leik­reglur sem verður að bæta úr. Hrunið var raun­veru­leika-á­fall og högg­bylgja fyrir Íslenskt sam­fé­lag sem ól af sér viða­mikla rann­sókn­ar­skýrslu sem afhjúpaði sér­hags­muna­stjórn­mál sem aldrei fyrr og und­ir­strik­aði mik­il­vægi nýrrar stjórn­ar­skrár. Hrunið kall­aði á upp­færslu ­stjórn­ar­skrár­inn­ar ­sem fólkið í land­inu sam­þykkti að tveimur þriðju meiri­hluta í ráð­gef­and­i ­þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu 20. okt 2012. Sam­þykkt var að frum­varp Stjórn­laga­ráðs yrði lagt til grund­vallar nýrri stjórn­ar­skrá. Ekki í breyttri mynd, heldur nýrri stjórn­ar­skrá. Þrátt fyrir skýran vilja Íslend­inga í þjóð­ar­at­kvæða­greiðslu tel­ur ­rík­is­stjórn­ Katrínar Jak­obs­dóttur nauð­syn að hafa í sátt­mála sínum ákvæði um heild­ar­end­ur­skoðun stjórn­ar­skrár­innar með aðkomu allra flokka. Þessi túlkun er vald­bjögun og gengur gegn eðli og hefð lýð­ræðis Íslands og vilja almenn­ings sem þegar hefur kosið sér nýja stjórn­ar­skrá.

Það eru þessir sam­mennsku eðl­is­brest­ir, græðgin, sem eiga rætur sínar til­ ­valds- og efn­is­hyggju sem við þurfum sífellt að takast á við og er nýja stjórn­ar­skráin mik­il­væg bót þar á og stuðn­ingur við lýð­ræð­is­þróun okk­ar. Hún veit­ir ­stjórn­mála­mönn­um- og ­flokkum aðhald.

Þetta sagði Krist­ur, „Allt sem þér viljið að aðrir menn gjöri yður, það skuluð þér og þeim gjöra”. 

Sjálf­skömmt­un ­stjórn­mála­manna á tug­pró­senta launa­hækk­unum umfram aðra, með því að hafna ekki úrskurði kjara­ráðs, er auð­vitað ein af hróp­andi öfug­mælum þess kristi­lega sann­leika sem menn­ing okkar byggir á. 

Nýja stjórn­ar­skráin er sið­bót Íslenskra stjórn­mála og for­gangs­mál okkar Íslend­inga, allt annað er skrum­skæl­ing lýð­ræð­is­ins.

Höf­undur er áhuga­maður um betra líf.