Nú sem stendur eru sveit­ar­fé­lög víða um land að reyna að sam­ræma skipu­lag sorp­með­ferðar án telj­andi aðkomu rík­is­ins. Sorpa hefur náð lang­bestum árangri en byggða­sam­lagið hefur ekki getað haldið áfram að taka við úrgangi utan síns þjón­ustu­svæðis af eðli­legum orsök­um.

Víða er pottur brot­inn

Sorp­með­ferð er ekki nægi­lega umhverf­is­væn hér á landi og end­ur­nýt­ing ekki full­nægj­andi. Miklu skiptir að svo sé og ekki hvað síst þegar horft er til ímyndar Íslands og stöðu lofts­lags­mála. Með­ferð úrgangs er ýmist ófull­nægj­andi eða í bið­stöðu víða um land. Meðal ann­ars er úrgangi ekið langar leið­ir, nýir urð­un­ar­staðir fást ekki og brátt stefnir í að evr­ópskar reglu­gerðir heim­ili ekki urðun líf­ræns úrgangs. 

Staðan felur í sér áskorun um að fara í saumana á þessum mála­flokki og koma upp sam­ræmdu skipu­lagi og heild­rænum lausn­um. Það ger­ist ekki án aðkomu rík­is­ins. Með nýju jarð­gerð­ar- og met­an­stöð Sorpu er stigið stórt fram­fara­skref. Sams konar en minni stöðvar gætu verið ein helsta úrbót í sorp­málum utan svæðis Sorpu.

End­ur­skipu­lagn­ingar er þörf

Ég hef hvatt til þess að rík­is­stjórnin komi á fót verk­efna­hópi skip­uðum full­trúum ríkis og allra sveit­ar­fé­laga (t.d. land­sam­taka/­sam­banda), og sér­fræð­inga. Verk­efni hans í þéttu sam­ráði við sveit­ar­fé­lögin gætu verið þessi:

• Sam­ræmt skyldu­flokk­un­ar­kerfi fyrir allt landið
• Skipt­ing lands­ins í sam­lags­um­dæmi með full­nægj­andi aðstöðu til flokk­unar
• Flutn­ings­kerfi úrgangs innan hvers umdæmis og lág­mörkun akst­urs
• End­ur­vinnsla og end­ur­nýt­ing inn­an­lands þar sem hentar
• Flutn­ingur til útlanda frá til­teknum höfnum
• Jarð­gerð og met­an­fram­leiðsla í hverju umdæmi eða sem næst því
• Brennsla úrgangs aðeins þar sem allra ítrasta þörf krefur
• Urðun óvirks og óflokk­an­legs úrgangs (ein­göngu)

Í stað jarð­gerðar og hluta end­ur­vinnslu (t.d. á ýmiss konar plasti) gæti komið kerfi strand­sigl­inga þar sem úrgangi er safnað saman á lands­vísu í ´ser­stakt gma­á­flutn­inga­skip með vist­vænan vél­bún­að. Úrgang­ur­inn væri fluttur á svo­kallað „kalt“ land­svæði og brennt í einni hátækni­stöð sem skilar veru­legri raf- og varma­orku umfram orku sem fer í í koma brun­anum af stað. Slíkt verk­efni hefur verið for­unnið af Sorp­orku. Alla kosti þarf að kanna og reikna bæði raun­kostn­að, kostn­að­ar­skipt­ingu milli ríkis og sveit­ar­fé­laga, vist­spor og hag­ræð­ingu sem af sam­ræmdu kerfi hlýst.

Kostn­aður við alla þessa iðju er og verður tölu­verður og í mörgum til­vikum umfram tekj­ur. Þess vegna þarf að koma til sam­komu­lag ríkis og sveit­ar­fé­laga hvernig fjár­málum skuli hagað í þágu umhverfis og íbúa lands­ins. Vel má vera að hækkun þjón­ustu­gjalda þurfi að hluta til þess að mála­flokknum sé borg­ið, auk rík­is­fram­lags. Koma verður með­ferð úrgangs á lands­vísu í full­nægj­andi horf á 2-3 árum.  Það er verk­efni sem þolir litla bið.

Höf­undur er þing­maður Vinstri grænna.