Loks­ins, loks­ins kom fram frum­varp um breyt­ingu á úreltum lög­um, lög sem í dag heita lög um ráð­gjöf og fræðslu varð­andi kyn­líf og barn­eignir og um fóst­ur­eyð­ingar og ófrjó­sem­is­að­gerð­ir, lög frá árinu 1975 sem eins og nafnið gefur til kynna blandar saman alls­konar ólíkum hlut­um. Sam­fé­lagið hefur breyst en það að konur verði ófrískar og hvernig mun seint breytast, það segir sig sjálft. En þegar texti gild­andi laga er skoð­aður ætti öllum að vera ljóst að þörf er á breyt­ing­um. Þótt ekki sé nema fyrir það hvað lögin í dag fjalla um ólíka þætti í sama laga­bálki og það hversu sjálfs­á­kvörð­un­ar­réttur kvenna er, sam­kvæmt laga­text­an­um, lít­ill. Í raun er það þannig að ferlið við fóst­ur­eyð­ingar í dag er ekki í fullu sam­ræmi við laga­text­ann, sem er auð­vitað ótækt. Þá þarf að taka ákvörðun um hvort breyta þurfi fram­kvæmd­inni þannig að hún sé í fullu sam­ræmi við lög­in, eða hvort lögin séu úrelt og þurfi að breyta í auknu sam­ræmi við fram­kvæmd.

Fæð­ing­ar­læknar hafa kallað eftir breyt­ingu á lög­unum sem þeir hafa talið barn síns tíma. Í mars 2016 skip­aði þáver­andi heil­brigð­is­ráð­herra Krist­ján Þór Júl­í­us­son nefnd sem ætlað var að vinna að heild­ar­end­ur­skoðun lag­anna. Í nóv­em­ber sama ár skil­aði nefndin skýrslu til ráð­herra og lagði til að sett yrðu þrenn ný lög í stað eldri laga, þ.e. lög um fræðslu og ráð­gjöf varð­andi kyn­heil­brigði, lög um þung­un­ar­rof og lög um ófrjó­sem­is­að­gerð­ir. Einnig lagði nefndin til að heim­ilt yrði að rjúfa þungun að beiðni konu fram að lokum 22. viku þung­unar ef engar lækn­is­fræði­legar ástæður mæltu gegn því. Voru nið­ur­stöður nefnd­ar­innar lagðar til grund­vallar því frum­varpi sem nú liggur fyrir þing­inu.

Hvar á ábyrgðin að liggja?

Mest er deilt um þá laga­breyt­ingu í frum­varp­inu að hægt verði að fram­kvæma þung­un­ar­rof að beiðni konu fram að lokum 22. viku án þess að fyrir því séu ástæður sem skrif­aðar eru inn í frum­varp­ið. Í dag er það þannig í lög­unum að það þurfa að vera til­greindar ástæður fyrir því að leyfa skuli fóst­ur­eyð­ingu. Ástæð­urnar skulu vera lækn­is­fræði­leg­ar, félags­legar eða að þung­unun sé til­komin í kjöl­far nauðg­un­ar. Sam­kvæmt lög­unum þurfa tveir sér­fræð­ingar að skrifa upp á beiðn­ina og þannig í raun sam­þykkja að aðstæður kon­unnar séu í sam­ræmi við það sem lögin heim­ila. Við mat á félags­legum ástæðum skal tekið mið af því hvort konan hafi alið mörg börn með stuttu milli­bili og skammt sé frá síð­asta barns­burði, hvort konan búi við bágar heim­il­is­að­stæður vegna ómegðar eða alvar­legs heilsu­leysis ann­arra á heim­il­inu, konan geti ekki vegna æsku eða þroska­leysis ann­ast barn á full­nægj­andi hátt eða um sé að ræða ástæður sem eru fylli­lega sam­bæri­legar fram­an­greindum ástæð­um.

Það eru alltaf ástæður fyrir því að kona velur þung­un­ar­rof. Hverjar þær eru geta verið mjög mis­mun­andi og ég leyfi mér að efast um að núver­andi laga­texti nái utan um það. Ég á bágt með að sjá að lög­gjaf­inn geti með ein­hverju móti skrifað inn í lög hvaða ástæður heim­ila þung­un­ar­rof og þar af leið­andi hvaða ástæður leyfa það ekki. Af þeim sökum er ég á þeirri skoðun að ábyrgðin á ákvörðun um þung­un­ar­rof þurfi og eigi að liggja hjá kon­unni sjálfri. Það er það sem núver­andi frum­varp gerir ráð fyrir en að sjálf­sögðu verður áfram tryggt að konan fái stuðn­ing og fræðslu við hæfi, bæði fyrir og eftir þung­un­ar­rof.