Á 17. júní, þessum mikla sjálf­stæð­is­degi þessa þjóð­ar­krílis, varð mér hugsað til okkar góðu vensla­þjóðar á Írlandi, sem háði sína sjálf­stæð­is­bar­áttu með blóði og ljóð­um. Hér gátum við látið okkur nægja ljóðin og grúskið í gömlum samn­ing­um, nudd og þjark. Sam­band okkar við Dani var ekki heil­brigt og okkur ekki til gæfu en það var hátíð hjá því sem Írar máttu búa við þar sem Eng­lend­ingar voru (eða Eng­lis­menn eins og Jón Sig­urðs­son, afmæl­is­barn dags­ins nefndi þá í rit­gerð­inni sinni frá­bæru um Verslun á Íslandi sem birt­ist í Nýjum félags­ritum 1843 og hægt er að lesa á tima­rit.is).

Írum var bannað að nota eigið tungu­mál; skóla­kerfið var mark­visst notað til að útrýma því. Menn­ingu þjóð­ar­innar var haldið niðri af harð­ýðgi – en Danir litu aftur á móti á íslensku tungu sem frum­nor­rænu og Íslend­inga sem varð­veislu­menn nor­ræns menn­ing­ar­arfs og verð­mæta. þeir lítu á sjálf­stæð­is­hetju Íslend­inga Jón Sig­urðs­son, fyrst og fremst sem skjala­vörð og grúskara og höfðu hann bein­línis á launum sem slík­an.

Eng­lend­ingar börðu niður af fádæma grimmd alla sjálf­stæð­istil­burði kúg­aðrar alþýðu á Írlandi en Danir létu íslenskum stór­bændum að mestu eftir að kúga og arð­ræna íslenska alþýðu.

Eng­lend­ingar vöktu óslökkvandi þrá eftir frels­inu hjá írsku þjóð­inni, hatur og van­mátt. Danir vöktu ólund og kergju með Íslend­ing­um, en kannski fyrst og fremst doða; stjórn þeirra á land­inu var lang­vinnt svefn­þorn.

Hér er svo ráð­gát­an: Írar una sér vel innan ESB en Eng­lend­ingar engj­ast þar af van­líðan yfir því að þurfa að lúta sömu reglum og aðrar þjóð­ir, og ætla út þaðan til að ger­ast á ný heims­veldi, þótt ekki blasi nú við hvar þeir hyggja helst á land­vinn­inga.

Enn hafa Írar ekki frétt að þeir séu ófrjáls þjóð innan ESB – þeir líta þvert á móti svo á að það sé til marks um að þeir séu full­valda þjóð meðal þjóða, að taka fullan þátt í að móta sam­eig­in­legar reglur á sam­eig­in­legum vett­vangi. Íslend­ingar telja sig margir þeim mun frjáls­ari sem þeir eru fjær slíkum ákvarð­ana­tök­um.

Hitt vitum við, að sam­eig­in­legt reglu­verk, skýrar reglur og lög þar sem eitt þarf yfir alla að ganga, gagn­ast ævin­lega smá­þjóðum og þeim sem fremur þurfa að treysta á hug­kvæmni sína og dugnað en for­rétt­inda­stöðu og frekju. Los­ara­bragur á reglu­verki og lög­leysa hentar hinum vel sem vanir eru að beita afls­mun í sam­skipt­um; gömlum nýlendu­veldum sem auðg­uð­ust með yfir­gangi og rán­skap.

Við eigum að taka okkur Íra til fyr­ir­myndar – ekki Eng­lend­inga.

Höf­undur er þing­maður Sam­fylk­ing­ar­inn­ar.