Skúli Magn­ús­son hér­aðs­dóm­ari og dós­ent við laga­deild HÍ rit­aði á dög­unum upp­lýs­indi grein á þessum vett­vangi sem nefn­ist „Eng­inn orku­pakki, eng­inn sæstreng­ur?“ Í grein­inni hrekur Skúli þær hug­myndir að með sam­þykkt ­þriðja orku­pakk­ans skap­ist skylda til að heim­ila lagn­ingu sæstrengs til­ Ís­lands. Und­ir­rit­aður vill taka undir með Skúla og benda á nokkur atriði til­ við­bótar sem styrkja rök­semdir hans.

Alþjóð­leg­t ­reglu­verk fyrir sæstrengi

Í sam­ræmi við tækni­þróun á 19. öld ­skap­að­ist þörf til að setja reglur um sæstrengi utan lög­sögu ríkja. Alþjóð­leg­t ­reglu­verk fyrir sæstrengi var fyrst komið á með alþjóð­legum samn­ingi árið 1884 ­sem nefndur var á íslensku „Samn­ing­ur um vernd á hrað­frétta­­þráð­um er lagð­ir eru neð­ansæv­­ar“ (e. Con­vention on the Prot­ect­­ion of Submar­ine Cables). Danir gerð­ust aðilar að samn­ingnum og þar með varð Ísland bundið af hon­um.

Við gerð haf­rétt­ar­samn­ings Sam­ein­uð­u ­þjóð­anna frá 1982 var stuðst við samn­ing­inn frá 1884. Í haf­rétt­ar­samn­ingn­um kemur fram að öllum ríkjum sé heim­ilt að leggja neð­an­sjáv­ar­strengi og -leiðsl­ur á land­grunnið og á úthaf­inu í sam­ræmi við nán­ast til­greind skil­yrði. Það rík­ir því tölu­vert frelsi varð­andi lagn­ingu neð­an­sjáv­ar­leiðslna og strengja. Það eru ­yf­ir­leitt einka­að­ilar sem not­færa sér þessi rétt­indi aðild­ar­ríkja haf­rétt­ar­samn­ings­ins. Of langt mál er að fara út í þá sálma hér.

Í þessu sam­hengi verður að hafa í huga að hið lög­fræði­lega land­grunns­heiti er annað en hið nátt­úru­vís­inda­lega. Þetta veldur tals­verðum rugl­ingi. Land­grunns­hug­takið í skiln­ingi þjóða­réttar hefst utan­ land­helgi ríkja, þ.e. oft­ast 12 sjó­mílum frá svoköll­uðum grunn­lín­um. Frelsið að því varðar lagn­ingu neð­an­sjáv­ar­leiðslna og strengja á land­grunn­inu tekur ekki til land­helg­inn­ar.

Land­helgi - full­veldi

Í 4. mgr. 79. gr. haf­rétt­ar­samn­ings­ins kemur bein­línis fram að ekk­ert, í þeim hluta samn­ings­ins sem fjallar um land­grunn­ið, hafi áhrif á rétt strand­rík­is­ins til að setja skil­yrði vegna ­strengja eða leiðslna, sem ná inn í land eða land­helgi þess. Full­veld­i ­strand­ríkja í land­helg­inni er nær algjört. Er þetta í sam­ræmi við samn­ing­inn frá 1884 en sá samn­ingur gilti ein­vörð­ungu utan land­helgi aðild­ar­ríkja hans.

Öll aðild­ar­ríki EES-­samn­ings­ins (sem og ESB sjálft) eru aðilar að haf­rétt­ar­samn­ingi Sam­ein­uðu þjóð­anna. Í haf­rétt­ar­samn­ingnum er tekið fram að almennt skuli ákvæði ann­arra samn­inga, sem að­ild­ar­ríki haf­rétt­ar­samn­ings­ins eiga aðild að, að vera í sam­ræmi við haf­rétt­ar­samn­ing­inn.

Eng­in ­sæ­strengja­skylda

Það er ekk­ert í reglum EES-­­samn­ings­ins eða sam­­bæri­­legum regl­u­m ES­B-réttar sem felur í sér skyldu aðild­­ar­­ríkj­anna til að heim­ila lagn­ing­u ­sæ­strengs eins og Skúli Magn­ús­son lýsir vel í grein sinni. Slík skylda fær heldur ekki stoð í helsta samn­ingi þjóða­réttar um haf­ið, haf­rétt­ar­samn­ing­i ­Sam­ein­uðu þjóð­anna, og á sér enga stoð í því alþjóð­lega reglu­verki sem ver­ið hefur við lýði síðan 1884 um sæstrengi. Réttur Íslands til að setja skil­yrð­i ­vegna sæstrengja sem ná inn á íslenskt land­svæði eða land­helgi Íslands stend­ur ó­hagg­aður hvað sem þriðja orku­pakk­anum líð­ur.

Höf­undur er pró­fessor við laga­deild HR.