Á þriðju­dags­kvöld 3. des­em­ber var sýndur mjög góður þáttur Kveiks um Árnes­hrepp á Ströndum og Hval­ár­virkj­un. Þar var rætt við margt mætt fólk sem yfir­leitt fær ekki að tjá sig um stóru mál­in, þ.e. íbú­ana á svæð­inu. Einnig fékk ein­stök nátt­úru­feg­urð svæð­is­ins að njóta sín á hátt sem sjaldan hefur tek­ist nógu vel í sjón­varpi.

Í fyr­ir­sögn þátt­ar­ins á vef Kveiks er byggða­þróun og nátt­uru­vernd stillt upp sem and­stæð­um. Því er haldið fram að fólk sé annað hvort með nátt­úr­unni eða byggð­inni í liði. Þar birt­ist gam­al­dags hugs­un­ar­háttur sem gerir ráð fyrir því að byggð geti ein­göngu þrif­ist í land­inu á kostnað nátt­úr­unn­ar. Í nútíma er þetta langt frá því að vera rétt eins og skýrsla Hag­fræði­stofn­unar um frið­lýst svæði og hag sveit­ar­fé­laga sýnir skýrt. Frið­lýst svæði hafa nefni­lega jákvæð áhrif á afkomu og atvinnu í dreifðum byggð­um.

Þá sýnir nýleg skýrsla sem Environ­ice vann fyrir nátt­úru­vernd­ar­sam­tökin Ófeigu að frið­lýs­ing Dranga­jök­ul­svíð­erna skilar mun meira til sam­fé­lags­ins á Ströndum en virkjun til langs tíma, en markið hlýtur alltaf að vera að tryggja stöð­ug­leika til langs tíma en ekki upp­grip í örfá ár sem síðan skilja ekk­ert eftir nema eyði­lagða nátt­úru og gróða örfárra aðila.

Aðal­fundur Land­verndar ályktaði fyrir 20 árum um nauð­syn verndar nátt­úru- og menn­ing­arminja í Árnes­hreppi. Álykt­un­inni fylgdi Land­vernd eftir með fundum í hér­aði og úttekt sem leiddi til til­lagan um aðgerðir að bjarga búsetu og byggð í þess­ari fögru svei. Í kjöl­farið sam­þykkti Alþingi þings­á­lyktun sem tók undir þau sjón­ar­mið sem Land­vernd hafi sett fram. En því miður brugð­ust stjórn­völd; lítið sem ekk­ert var gert til að fylgja þeim til­lögum eft­ir. Var það vegna áforma um Hval­ár­virkj­un?

Nátt­úru­fræði­stofnun Íslands birti til­lögur sínar um frið­lýs­ingu Dranga­jök­ul­svíð­erna fyrir einu og hálfu ári en þær sitja nú fastar hjá Umhverf­is­stofn­un. Er það Hval­ár­virkjun sem veldur að það þjóð­þrifa­mál situr fast í kerf­inu?

Með því að fylgja eftir til­lögum Nátt­úru­fræði­stofn­un­ar, aðgerð­ar­á­ætlun Land­verndar 1998 og nið­ur­stöðum í skýrslu Environ­ice og Hag­fræði­stofn­unar öðl­ast sú ein­staka saga, lands­lag og nátt­úra sem er að finna í Árnes­hreppi á Ströndum þá við­ur­kenn­ingu og athygli sem þau eiga skil­ið. Með því að vernda það sem er ein­stakt á svæð­inu má tryggja áfram­hald­andi byggð á for­sendum svæð­is­ins. Með því að eyði­leggja það sem er ein­stakt á svæð­inu er fram­tíð þess stofnað í hættu.

Það má því færa rök fyrir því að áform Hval­ár­virkjun hafi verið „Þrándur í Götu“ til­rauna til að styðja byggð­ina í Árnes­hreppi. Reynslan sýnir að nátt­úru­vernd og byggða­þróun fara vel sam­an. Tökum nú höndum sam­an, verndum Dranga­jök­ul­svíð­erni og dustum rykið af til­lögum um stuðn­ing við búsetu sem komu úr smiðju Land­verndar á sínum tíma. Án þess­ara aðgerða verður þjóðin einni byggð­inni fátæk­ari og glatar einum glæst­ustu víð­ernum Evr­ópu.

Höf­undur er fram­kvæmda­stjóri Land­vernd­ar.