Andrés Magn­ús­son, fram­kvæmda­stjóri Sam­taka verzl­unar og þjón­ustu (SVÞ), skrifar gegn betri vit­und þegar hann sakar Félag atvinnu­rek­enda (FA), ásamt öðrum, um að hafa lagzt gegn breyt­ingum í frjáls­ræð­isátt og hund­raða millj­óna króna kjara­bót fyrir neyt­end­ur, með því að hvetja til þess að frum­varp land­bún­að­ar­ráð­herra um breyt­ingar á úthlutun toll­kvóta yrði ekki sam­þykkt óbreytt, heldur frestað og unnið bet­ur. Þannig hafi sér­hags­munir fengið stuðn­ing úr óvæntri átt. 

Afleggja útboð á toll­kvótum

Afstaða FA til frum­varps­ins liggur fyrir svart á hvítu í umsögn til Alþingis. Með frum­varp­inu er lög­fest skatt­heimta í formi útboðs­gjalds. Sú skatt­heimta mun fyr­ir­sjá­an­lega kosta neyt­endur millj­arða króna á kom­andi árum. Þetta þótti SVÞ og Andr­ési Magn­ús­syni ásætt­an­legt. Ekki FA. Þess vegna lagð­ist FA gegn frum­varp­inu og gerði þá kröfu að þessum toll­kvótum væri úthlutað gjald­frjálst með þeim ábata sem neyt­endum var í upp­hafi ætl­að­ur.

Breytt aðferð til að úthluta toll­kvótum með útboði er vissu­lega lík­leg til að lækka eitt­hvað útboðs­gjald­ið, sem inn­flytj­endur þurfa að greiða fyrir kvót­ana, ekki sízt af því að kvót­arnir fara nú stækk­andi vegna samn­ings við Evr­ópu­sam­band­ið. Ávinn­ingur neyt­enda af þeim sökum er hins vegar lík­legur til að verða tíma­bund­inn. FA benti í umsögn sinni á að nið­ur­staðan yrði á end­anum sú að útboðs­gjaldið myndi leita jafn­vægis í tölu rétt undir þeim kostn­aði, sem inn­flytj­endur bera af inn­flutn­ingi við­kom­andi vöru á fullum tolli. Þar með er ávinn­ing­ur­inn af toll­frels­inu rok­inn út í veður og vind. Það er mat félags­ins að það brjóti bein­línis gegn tví­hliða samn­ingi Íslands og ESB að bjóða kvót­ana upp og inn­heimta útboðs­gjald, sem er ígildi skatts. 

Rýmka inn­flutn­ings­heim­ildir vegna skorts

Önnur veiga­mikil breyt­ing í frum­varp­inu var sú að afleggja útgáfu svo­kall­aðra skort­kvóta, tíma­bund­inna inn­flutn­ings­heim­ilda á lægri toll­um, sem gefnar hafa verið út ef ekki er nægi­legt fram­boð af búvöru á inn­an­lands­mark­aði á hæfi­legu verði. Sér­stök ráð­gjafa­nefnd hefur metið hvort ástæða sé til að gefa út skort­kvóta. Frum­varp land­bún­að­ar­ráð­herra gerði ráð fyrir að nefndin yrði lögð af og þess í stað tekin upp fast­á­kveðin tíma­bil þar sem tollar eru lægri á ýmsum vör­um. FA þótti þetta ekki galin til­laga í grunn­inn, þar sem stjórn­sýsla nefnd­ar­innar hefur verið stór­göll­uð. Félagið lagði reyndar til veru­lega rýmkun á þeim tíma­bilum sem sett voru fram í upp­haf­legu frum­varpi, þótt fólki gæti dottið annað í hug þegar það les grein Andr­ésar Magn­ús­sonar í Morg­un­blað­in­u. 

FA þótti hins vegar afar mis­ráðið að fella úr lögum alla mögu­leika á að lækka tolla tíma­bundið vegna skorts. Það þýðir að komi upp skortur á búvörum vegna t.d. upp­skeru­brests eða jafn­vel af manna­völdum (til dæmis af því að inn­lendir fram­leið­endur flytja fram­leiðslu sína út í miklum mæli) eru engar leiðir lengur til að bregð­ast við og lækka tolla, nema þá að ráð­herra flytji sér­stakt laga­frum­varp um lækkun tolla í hvert sinn sem vöru vantar á mark­að. FA hefur meðal ann­ars bent á að þetta gefi inn­lendum fram­leið­endum frítt spil um að stýra fram­boð­inu og ná því verði sem þeim sýn­ist út úr verzl­un­inni og neyt­end­um, sér­stak­lega ef lít­ill eða eng­inn toll­frjáls inn­flutn­ings­kvóti er fyrir hendi á við­kom­andi vöru til að við­halda ein­hverri sam­keppni frá inn­flutn­ingi. Lít­ill vafi er á því að frum­varp­ið, eins og það kom frá ráð­herra og eins og það var afgreitt, mun leiða af sér að reglu­lega komi upp skortur á ýmsum vörum, með til­heyr­andi verð­hækk­un­um. SVÞ virð­ast hins vegar heldur fylgj­andi þess­ari nið­ur­stöðu.

Tala saman um skyn­sam­legra fyr­ir­komu­lag

Í umsögn sinni um frum­varpið benti FA á að ein­faldasta leiðin til að koma í veg fyrir skort vegna þess að tollar hamla inn­flutn­ingi, væri að lækka toll­ana og styðja inn­lendan land­búnað með öðrum aðferð­um, til dæmis bein­greiðslum eins og lýst er í til­lögum Sam­ráðs­vett­vangs um aukna hag­sæld frá árinu 2013. Ástæða þess að FA tók undir áskor­anir Neyt­enda­sam­tak­anna, Sam­taka iðn­að­ar­ins og sam­taka bænda um að fresta frum­varp­inu, er meðal ann­ars að á vett­vangi Sam­taka græn­met­is­bænda er raun­veru­legur vilji til að ræða við ríkið um leiðir til að fjölga þeim græn­metis­teg­und­um, sem njóta ekki toll­verndar og taka þess í stað upp beinan og gegn­sæjan stuðn­ing við ræktun þeirra. FA þótti ástæða til að við­ræður um slíkt yrðu kláraðar áður en þetta mein­gall­aða frum­varp yrði keyrt í gegn. Að sam­eig­in­leg áskorun um að fresta frum­varp­inu hafi orðið stjórn­ar­meiri­hlut­anum í atvinnu­vega­nefnd skálka­skjól til að gera breyt­ingar til hins verra á því er rök­leysa hjá Andr­ési kollega mín­um.

Félag atvinnu­rek­enda er þeirrar skoð­unar að full þörf sé á breið­ara sam­tali stjórn­valda, verzl­un­ar, neyt­enda og land­bún­aðar um skyn­sam­legt fyr­ir­komu­lag á stuðn­ingi við land­bún­að­inn sem hjálpar okkur að stíga skref út úr úr sér gengnu kerfi hafta og toll­vernd­ar.  Með frum­varpi land­bún­að­ar­ráð­herra, eins og það var lagt fram og eins og það var sam­þykkt, er ein­göngu verið að lappa upp á ónýtt kerfi, með afleið­ingum sem eru að mörgu leyti ófyr­ir­séð­ar. Af hverju SVÞ kjósa að stilla því máli þannig upp að það hafi verið ein­hver himna­send­ing fyrir neyt­endur verður fram­kvæmda­stjór­inn að útskýra. Ég ætla að minnsta kosti að sleppa því að gera honum upp skoð­an­ir. 

Höf­undur er fram­kvæmda­stjóri Félags atvinnu­rek­enda.