Fyrir skömmu hlýddi ég á útvarps­þátt Ævars Kjart­ans­sonar og Hall­dórs Björns­sonar um lofts­lags­mál. Við­mæl­and­inn var Egg­ert Bene­dikt Guð­munds­son for­stöðu­maður Græn­vangs sem er sam­starfs­vett­vangur stjórn­valda og atvinnu­lífs­ins um lofts­lags­mál og grænar lausn­ir. Að vonum var þátt­ur­inn hinn áhuga­verð­asti og ljóst að við­mæl­and­inn var skýr og skor­in­orður og eflaust vel starfi sínu vax­inn. Umræð­urnar voru lengst af fyrst og fremst tengdar lofts­lags­málum og þeim verk­efnum sem unnið er að á vett­vangi Græn­vangs. Undir lok við­tals­ins varð við­mæl­anda tíð­rætt um stóru mynd­ina og lýsti ánægju með þá fram­þróun sem hann taldi mann­kynið vera á. Hann taldi að lofts­lags­málin væru bara tíma­bundið og afmarkað verk­efni sem þjóðir heims­ins yrðu næstu ár og mögu­lega ára­tugi að leysa og síðan yrði bara buiss­ness as usu­al.

Ég verð að játa að ég hef miklar áhyggjur ef við­horf Egg­erts Bene­dikts er lýsandi fyrir afstöðu atvinnu­lífs­ins og stjórn­valda. Því miður ótt­ast ég að svo sé. Við nútíma­fólk erum ótrú­lega við­kvæm fyrir því að gagn­rýna þann lífsmáta sem við flest lif­um. Ég er auð­vitað fyrst og fremst að tala um okkur ríka og góða fólk­ið. Að halda því fram að mann­kynið hafi aldrei haft það betra en nú um stundir er álíka sið­blint við­horf og að tala um að raun­veru­leg fátækt ríki á Ísland­i. 

Það má að sumu leyti líkja ástandi jarðar við fal­lega ein­býl­is­húsið okkar þar sem allt er óað­finn­an­legt inn­an­dyra og götu­myndin af hús­inu galla­laus. En þegar betur er að gáð er bak­hliðin farin að láta mikið á sjá, máln­ingin flögnuð af og rennan ryðguð. Gróð­ur­inn í garð­inum að mestu dauð­ur, þó gervi­trén sem sjást frá göt­unni lúkki frá­bær­lega. Og þó að það þurfi mán­að­ar­lega að hreinsa skol­plögn­ina sér það eng­inn né heldur hvernig sjóða verður allt vatn til drykkj­ar. En meðan við lítum vel út á Instagram er allt í fína.

Að telja lofts­lags­málin aðeins stabba sem þarf að vinna á og eftir það verði allt í lagi er að mínu mati mjög var­huga­vert við­horf. Ég hef mikið frekar litið á lofts­lags­málin sem stór­kost­legt tæki­færi fyrir mann­kynið að fara í nafla­skoðun og við­ur­kenna að við höfum níðst á Jörð­inni okkar síð­ustu ára­tugi og aldir og að nú sé tæki­færi til að end­ur­skoða for­sendur lífs­hátta okkar með hag afkom­enda okkar að leið­ar­ljósi. Við höfum tekið enda­laust út af höf­uð­stól Móður jarðar hvort sem um jarð­efni, and­rúms­loft, gróður eða aðra hluta líf­rík­is­ins er að ræða, og skilið eftir okkur rusl og eit­ur­efni sem munu fylgja afkom­endum okkar um langan veg. Við höfum skapað hag­kerfi sem gerir hina örfáu sífellt rík­ari og við horfum uppá gríð­ar­lega mis­skipt­ingu meðal þjóða heims­ins. Við við­höldum völdum her­gagna­iðn­að­ar­ins sem stuðlar reglu­lega að átökum sem aftur leiða af sér hungur og fólks­flótta. Og við ríka og góða fólkið berjum af okkur með­bræður okkar sem leita sér betra lífs. Gleymum því ekki að sam­fé­lags­miðlar nútím­ans gera nær öllum jarð­ar­búum mögu­legt að sjá hvernig við á Vest­ur­löndum veltum okkur uppúr mun­aði og prjáli. Tál­sýn sem því miður verður eft­ir­sókn­ar­verð í augum þessa fólks. 

Það er að sjálf­sögðu góðra gjalda vert að vinna að minnkun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda, með orku­skipt­um  o.fl. aðgerðum og ekki síður vinna þær úr loft­inu með skóg­rækt, nið­ur­dæl­ingu og fleiri aðgerðum sem tækni fram­tíð­ar­innar ber sem betur fer í skauti sér. En að berj­ast ekki á sama tíma fyrir breyttri hegðan okkar mann­skepn­unnar m.a. með gjör­breyttu byggða­mynstri og skipu­lagi borga og þar með stór­minnkuðum ferðum vegna vinnu og afþrey­ing­ar, end­ur­skoðun á mat­væla­fram­leiðslu með því að gera hlut mat­væla neðar úr fæðu­keðj­unni stærri en nú er,  eðl­is­breyt­ingu á atvinnu­skipu­lagi með t.d. fjög­urra daga vinnu­viku og sex tíma vinnu­dag að mark­miði auk gjör­breyt­ingar á skil­grein­ingu okkar á nær allri fram­leiðslu m.t.t. umbúða og end­ur­nýt­ingar að ógleymdri end­ur­skil­grein­ingu okkar á hag­vexti og hag­sæld, er óaf­sak­an­leg skamm­tíma­hyggja. 

Ef við meinum eitt­hvað með því að gera líf okkar á Jörð­ina sjálf­bært er okkur lífs­nauð­syn­legt að taka upp eig­in­legt hringrás­ar­kerfi á nær öllum svið­um. Við eigum ekki að sætta okkur við að hægt sé að fram­leiða nán­ast hvað sem er án þess að hugsað sé fyrir afdrifum vör­unnar að notkun lok­inni. Við verðum að skylda fram­leið­endur til að gera grein fyrir hvernig hver ein­asti hlutur við­kom­andi vöru skal flokk­aður og end­urunn­inn. Og ekki bara það heldur að tryggja að til staðar séu inn­viðir sem geti tekið við og end­ur­unnið við­kom­andi hluti á þeim mörk­uðum sem selt er inná. Við verðum að hefja raun­veru­lega flokkun á upp­runa­stað þ.e. inná heim­il­unum og í fyr­ir­tækj­un­um. Þetta verður að gera með því að hætta að líta á umbúðir og úrsér­gengna vöru sem sorp en þess í stað gera úr því verð­mæt­i. 

Við verðum að horfast í augu við að það frelsi sem við höfum til­einkað okkur síð­ustu fimm­tíu til hund­rað árin fær ekki stað­ist. Við höfum ekki kunnað með það að fara. Þess vegna verða að koma til tak­mark­anir og oft á tíðum bönn við því óhófi sem við höfum staðið fyrir í nafni við­skipta­frelsis og birt­ist m.a. í fram­leiðslu óum­hverf­is­vænna vara og óstjórn­legum flutn­ingum um heim­inn þveran og endi­lang­an. Þar hefur íslenskt atvinnu­líf og íslensk stjórn­völd verk að vinna, ekki ein­ungis á heima­velli heldur sem leið­andi þjóð meðal þjóða.

Þegar atvinnu­lífið og stjórn­völd hafa sýnt í verki að þau séu til­búin að leiða slíka þróun höfum við efni á að tala með stolti um stóru mynd­ina, fyrr ekki.

Höf­undur er heims­borg­ari.